جۇما, 29 ناۋرىز 2024
عيبىرات 10618 18 پىكىر 4 مامىر, 2022 ساعات 13:24

زەردەلى ويدىڭ زەرگەرى

ساعات اشىمباەۆ ادەبي سىنشى عانا ەمەس ۇلكەن زەرتتەۋشى دە. سولاردىڭ اراسىنان عابيت مۇسىرەپوۆ تۋرالى جازعان تريپتيح ماقالاسى ءوزىنىن فورمالىق، مازمۇندىق، يدەيالىق-كوركەمدىك، تالعامدىق تۇرعىسىنان وقشاۋ كورىنەدى. ونىڭ ىشكى ارحيتەكتونيكاسى مەن فالسافالىق وي-تۇجىرىمدارى قانداي؟ وسىعان زەر سالىپ كورەلىكشى...

1972 جىلى «لەنينشىل جاس» گازەتىنىڭ 17 ناۋرىزداعى سانىندا ساعات اشىمباەۆتىڭ «عابيت اعامەن 227 مينۋت...» دەگەن سۇحباتى جاريالاندى.

وقىرمان ءۇشىن ءبارى قىزىق، ءبارى قىمبات. عابەڭ – جاي جازۋشى ەمەس، ول-كلاسسيك، ول-سىرباز جازۋشى. ول تۋرالى اڭىز بەن اقيقاتى ارالاس وقيعالار حالىق اراسىندا كەڭىنەن تاراپ كەتكەن. كەيىپكەردىڭ ءتۇر-تۇلعاسىنان باستاپ، ءجۇرىس-تۇرىسىنا، مىنەزىڭە دەيىن جۇرتتى قاتتى قىزىقتىراتىن. سوندىقتان دا جازۋشىنىڭ الەمى تۋرالى جۇرت كوبىرەك بىلگىسى كەلەتىن.

بۇل سۇحبات ءبىلىمپاز، وقىعان، توقىعانى كوپ 27 جاستاعى اشىمباەۆتىڭ دا ورە بيىگىن كورسەتتى. ويتكەنى قويىلعان سۇراقتاردىڭ ءمان-مازمۇنىنان جاس ساعات پەن دانا عابەڭنىڭ تۇلعاسىن تانۋعا مۇمكىندىك الاسىن.

ارحيتەكتونيكاسىن اشساق، اۋەلى عابەڭنىڭ جۇمىس كابينەتىنىڭ سۋرەتى كوز الدىنا كەلەدى. «جازۋ ستولىنىڭ ون جاق شەتىندەگى ساۋىتتا ءبىر توپ ۇشتالعان قارىنداشتار تۇر ەكەن. اشىلعان، اشىلماعان سيگارەت قوراپتارى جاتىر. ەرتەڭگى گازەتتەرمەن قاتار، اۆتورى كىم ەكەنىن بىلە المادىم، رومان-گازەتتىڭ ورتاسىنا دەيىن وقىلعان ءبىر ءنومىرى الدىندا جاتتى. ونىڭ سول اشىلعان بەتىندە استى سىزىلعان سويلەمدەر كورىنەدى. تەرەزەلەرى تاۋ جاققا قاراعان جازۋشىنىڭ بولمەسى ءارى جارىق، ءارى تاپ-تۇيناقتاي جيناقى ەكەن».

قازىر كەز-كەلگەنىمىز وسى سۋرەتتەمە جولداردى وقىعاندا عابەڭنىڭ جاندى بەينەسىن كوز الدىمىزعا ەلەستەتە الامىز. ال سۋرەتشى بولسا، وسىنى وقىپ-اق، ۇلى جازۋشى عابەڭنىڭ پورترەتىن اينىتپاي سالار ەدى عوي دەپ ويلايمىن.

اتى الەمگە تانىلعان كلاسسيك جازۋشىمەن سۇحبات الۋ ءۇشىن ساعاتتىڭ ەرەكشە دايىندىق جاساعانىن بىلەسىڭ. العاشقى سۇراققا نازار اۋدارىپ كورەلىكشى:

- ءسىزدىڭ تۆورچەستۆوڭىزدى زەرتتەۋشى عالىمدار 1925 جىلى «ەڭبەكشى قازاق» گازەتىندە جاريالانعان «ەدىگە» اتتى اڭگىمەڭىزدى، 1927 جىلى جازىلعان «تۋلاعان تولقىندار» پوۆەسىڭىزدى جازۋشىلىق ونەرىڭىزدىڭ العاشقى بەتاشارى دەپ باعالاپ ءجۇر. وسىلاردىڭ الدىندا جازعاندارىڭىز بولىپ پا ەدى؟

ءبىز قازاق ادەبيەتى تاريحى ءۇشىن قۇندى مالىمەت الدىق. قالامگەر الدىندا ولەڭ جازعانىن، بىراق ونى ەشقايدا جاريالاماعانىن ايتادى. مۇحتار اۋەزوۆ تە سونداي. بىراق ماقالالار جازىپ، قالامىن ۇشتاعانىن بىلەمىز. العاشقى «قان-قاماۋ» دەگەن اڭگىمەسى «لەنينشىل جاستا» جاريالانىپتى. دەرەك پە – دەرەك، كەرەك پە- كەرەك. «قان-قاماۋ» دەگەن شاحماتتىڭ بالاماسى ەكەن. مۇمكىن تەرمينولوگتار شاحمات سوزدەرىمەن قوسا وسى «قان-قاماۋ» ءسوزىن دە كىرىستىرۋ تۋرالى ءوز ويلارىن ايتار.

ودان كەيىنگى اڭگىمە قازاق ادەبيەتىنىڭ دامۋ تەندەنتسيالارى تۋرالى جانە ونىڭ شەكسپيردى، گوگولدى، گوركيدى كوپ وقىعانىنان حاباردار بولامىز. وسىلاي اڭگىمە ءوربي كەلە ادەبيەتتىڭ پروبلەمالارىنا اۋىسادى. عابەننىڭ وي-تۇجىرىمدارىن دارالاپ بەرەلىك.

عابيت مۇسىرەپوۆ:

- «مەنى مورالدىق جانە ازاماتتىق پروبلەمالار كوپ مازالايدى. ءبىز قازىر ادامداعى ەڭ كوپ ىشكى بايلىق – جان سۇلۋلىعى مەن ار تازالىعى، ازاماتتىق مىندەتتەر تۋرالى اڭگىمە قوزعاۋدان كوپ جاعدايدا بۇرىلىپ ءوتىپ نەمەسە بۇعىپ وتىرۋعا ادەتتەنىپ بارا جاتقان جوقپىز با دەگەن وي كونىلىمنەن دە، كوكەيىمنەن دە كەسە كولدەنەندەپ كەتپەي ءجۇر. زامان جاقسى، ءبارى جاقسى، ءبارى جەتكىلىكتى، ءبارى بار. الايدا جەكە باستىڭ مۇددەسىن، قارا باستىڭ قامىن ويلاۋشىلىققا جول بولسىن».

عابەڭ بۇل ءسوزدى  وسىدان 48 جىل  بۇرىن ايتىپتى. زامان وزگەردى، قوعام وزگەردى، قوعامدىق قۇرىلىس وزگەردى. وزگەرمەگەن بىراق نارسە - ول، عابەڭ ايتقان «جەكە باستىڭ مۇددەسىن، قارا باستىڭ قامىن" ويلاۋشىلاردىڭ حالىقتىڭ ەمەس، جوعارى بيلىكتىڭ كەسەلىنە اينالىپ كەتكەندىگى.

ساعات اشىمباەۆ ەندى عابەڭە ءتىل تۋرالى سۇراق قويادى. عابەڭ ايتادى «ينتەرناتسيونالدىق تەرمينەردەن ءجونسىز قاشپاۋىمىز، «ارحايزم» دەپ ايدار تاعىلىپ، ارحيۆكە كەتكەن كەيبىر سوزدەردەن ۇركە «قاشپاي، ولاردىڭ ماعىناسىن، ءمانىن جاڭعىرتىپ، جارقىراتىپ قولدانا ءبىلۋ كەرەك». سۇحبات مازمۇنى بىرتىندەپ، جازۋشى شىعارماشىلىعىنا قاراي  ويىسادى. «كەزدەسپەي كەتكەن ءبىر بەينەنى» وقىماعان قازاق جوق  شىعار. ول پوۆەست تە، حيكايات تا ەمەس، ول-پوەما. كەڭەستىك داۋىردە ومىرگە كەلگەن جاڭا ادەبي ستيل. تۇيىنگەنىمىز - مىناۋ. جازۋشى ۇزاق ويلانىپ، مىڭ تولعانىپ شىعارمانىڭ بۇكىل ءليتموتيۆىن ويدا قورىتادى ەكەن. عابەڭ «كەزدەسپەي كەتكەن ءبىر بەينەنى» دە، «قوزى كورپەش» پەن «اقان سەرى» پەسالارىن دا 2 اپتادا جازىپ ءبىتىرىپتى.

وسىنداي سۇراق قويىلماسا، قازاق ادەبيەتىندەگى ماڭگىلىك رۋحاني، مادەني جادىگەرلەرىنە اينالعان شىعارمالاردىڭ سىرىن بىلەر مە ەدىك؟! ويتكەنى ەۋروپا مەن باتىستا ۇلى قالامگەر ءومىرىنىڭ ءار ءساتى، ءار مينۋتى تاريح ءۇشىن وتە قىمبات. ءارى عابەڭنىڭ ءوز اۋزىنان ايتىلعان ءسوز تاريحي دەرەك رەتىندە وتە قۇندى ەمەس پە؟!

ساعات اشىمباەۆ وقىرمانعا قىزىقتى دەرەكتەردى سۋىرتپاقتاپ جەتكىزەدى. وسى ارقىلى عابەڭنىڭ شىعارماشىلىق ءونىمدى ەڭبەك ەتەتىن تۇسى كۇز بەن قىس ەكەنىن، كەيدە جازۋ ستولىندا 10 ساعاتقا دەيىن تابجىلماي وتىراتىنىن بىلەر مە ەدىك؟

ونىڭ ۇستىنە عابيت مۇسىرەپوۆ شىعارمالارىنىڭ كوبىن تۇندە، وتكىر ۇشتالعان قارا قارىنداشپەن جازادى ەكەن. 227 مينۋت دەگەنىڭ، 3 ساعات 47 مينۋت ەكەن عوي. وسى ۋاقىتتىڭ ىشىندە قانشا ما سۇراقتار قويىلدى، قانشا ما جاۋاپ الىندى.

بۇل سۇحبات مۇسىرەپوۆتانۋدىڭ باستاۋى بولدى عوي دەپ ويلايمىن. 1977 جىلى عابەڭنىڭ 75 جىلدىعىنا وراي ساعات اشىمباەۆ عابيت مۇسىرەپوۆ شىعارماشىلىعىنا قايتا ورالادى. سول ماقالانىڭ ەپيگروفىنا نازار اۋدارالىقشى. بۇل ورىستىڭ اتاقتى جازۋشىسى كورولەنكونىڭ گلەب يۆانوۆيچ ۋسپەنسكي تۋرالى جازعان ماقالاسىنىڭ ءبىر سويلەمى بولاتىن.

«ون بىل ودين، سام پو سەبە، ني نا كوگو نە بىل پوحوج، ي نيكتو نە بىل پوحوج نا نەگو. ەتو بىل ۋنيكۋم چەلوۆەچەسكوي پورودى، رەدكوي كراسوتى ي رەدكوگو نراۆستۆەننوگو دوستوينستۆا».

وسى ەكى سويلەمدە ۆ.گ. كورولەنكو گ.ي. ۋسپەنسكي تۋرالى بۇكىل وي تولعاعىن جەتكىزگەن. س. اشىمباەۆ تا وسى اسىل سوزدەردىڭ استارىنان عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ بۇكىل تابيعي پايىم- بولمىسى مەن رۋحاني بيىكتىگىن كورسەتۋدى وزىنە ەتالون ەتىپ الادى. ماقالانىڭ العاشقى جولداردان مىسال كەلتىرەيىك.

«قازاق سوۆەت ادەبيەتى جانە عابيت ماحمۇتۇلى مۇسىرەپوۆ! بۇلار اق الماستاي اسىل دا، اياۋلى، بالتالاساڭ دا باسى بولىنبەس، ەنشىلەس-ەگىز ۇعىمدار. ءبىرىن-ەكىنشىسىنسىز نەمەسە كەرىسىنشە جاعدايدا ەشبىر ەلەستەتۋگە بولماس ەدى. دەمەك ەكەۋى ءبىر-ءبىرىنىڭ ەتەنە جاقىن سينونيم سيمۆولدارى».

وسى جولداردى وقىعاننان  كەيىن عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ تۇتاستاي قازاق ادەبيەتىنىڭ سيمۆولىنا، پىرىنە اينالعانىن ۇعىناسىز. ودان ءارى قاراي اۆتور ع. مۇسىرەپوۆ شىعارماشىلىعىنىڭ سىرىنا تەرەڭدەپ كىرەدى. بۇل جەردە تابيعي مەتافورانى شەڭدەستىرەدى. جالپى تابيعاتتا بوياۋ اتاۋلىنىڭ ءتۇسى كوپ، بىراق ادام كوزى ونىڭ اق، قارا، كوك، جاسىل، قىزىل، قوڭىر، سارى سياقتى تۇستەرىن عانا قابىلدايدى. جەتى بوياۋ سىرىنىڭ استارىندا نە جاتىر؟ بۇعان اۆتوردىڭ تومەڭدەگى ويلارى جاۋاپ بەرەدى.

«... عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ تۆورچەستۆولىق پولوتنو-پاليتراسىندا اناۋ اتالعان نەگىزگى جەتى بوياۋ، ودان تارالىپ- تارايتىن 77 بوياۋدىڭ ءبارى بار».

سىنشى قالامگەر وسى ارقىلى عابەڭ شىعارماشىلىعىن تۇتاس ءبىر ءداۋىردىڭ كەلبەتىندەي سيپاتتايى. ع. ماحمۇتۇلىن اۆتور تەرەڭدەپ زەرتتەگەن. بۇل رەتتە ول اتاقتى م. گوركيدىڭ لەۆ تولستوي تۋرالى جازعان ەسسەسىن وزىنە ۇلگى سانايدى. م. گوركي «ەگەر ول (س.ل. تولستوي – ۋ.ق.) جاراتىلىس زەرتتەۋشى عالىم بولعان جاعدايدا دا ادام بالاسى ەستىپ كورمەگەن، سەزىپ بىلمەگەن ۇلى جاڭالىقتار اشىپ، دانىشپاندىق جاساعان بولار ەدى»،- دەپ جازادى. ال اشىمباەۆ بولسا، ءبىز كۇنى بۇگىنگە دەيىن كوپ بىلە بەرمەيتىن دەرەكتى العا تارتادى. سويتسەك، عابيت ماحمۇتۇلى 1927 جىلى ومبىنىڭ اۋىلشارۋاشىلىق اكادەمياسىنىڭ ءبىرىنشى كۋرسىندا وقي ءجۇرىپ، «ءامىرحان بيدايعى (امەريكان –ۋ.ق.) اتتى عىلىمي سيپاتتى كىتاپ شىعارىپتى. شىنىندا، ساعات مارقۇم جازعانداي وسى جولمەن جۇرە بەرگەندە، عابەڭ، ارقانىڭ اق بيدايىنىڭ «تاماشا ءبىر تۇرلەرىن شىعارار ەدى عوي»». بىراق تاعدىر مۇسىرەپكە جازۋشىلىق جول بەردى. «...بۇگىنگى قازاق ءسوز ونەرىنىڭ مۇسىرەپوۆسىز ءبىر ءبۇيىر ورنى تولماستاي ولقى تۇرار ەدى اۋ»، -  دەگەن س. اشىمباەۆ جازعان جولدار ناعىز شىندىقتىڭ ءوزى.

سەبەپسىز سالدار بولمايتىنى سياقتى، ع.مۇسىرەپوۆتىڭ تاعدىر تالەيىندە سان تارام جولدار جاتتى. ول 1927 جىلى قىزىل پارتيزان قۇرامىندا بولادى، تاۋزار دەگەن بولىستىڭ سوعىس ءبولىمىن باسقارادى. ال، 1923 جىلى جەكەكول دەگەن ميليتسيا شتابى باستىعىنىڭ ورىنباسارى بولادى. بىراق اللا عابەڭدى ءسابيت مۇقانوۆپەن كەزدەستىرەدى. ول عابيتكە ورىنبور رابفاگىنە وقۋعا تۇسۋگە كەڭەس بەرەدى. بۇل جول ونى قازاقستان حالىق كوميسسارلار سوۆەتىنىڭ پرەدسەداتەلى ساكەن سەيفۋللينمەن كەزدەستىرەدى. ءتىپتى عابەڭ س. سەيفۋليننىڭ ءۇيىنىڭ ءبىر بولمەسىندە جاتىپ وقيدى.

ۇلىلاردى ۇلىلار تانيتىن زامان-اي!

ساعات اشىمباەۆ 1920 جىلدارداعى قازاقستانداعى جاعدايعا ەرەكشە نازار اۋدارادى. وسىلاي كەيىپكەردىڭ ازاماتتىق كوزقاراسىنا س. مۇقانوۆتىڭ قوسقان ءرولىن سابەننىڭ مەمۋار- ەستەلىكتەرى ارقىلى بەرەدى.

- «عابيتتىڭ جازۋشىلىعىن تۇتاس العاندا وزىنە ءتان بىرنەشە وزگەشەلىكتەرى بار: ءبىرىنشى – بويىنا سىڭبەگەن تاقىرىپقا جارماسپايدى; ەكىنشى – بويىنا سىڭىرگەن تاقىرىبىن تەز جازىپ تاستاۋعا اسىقپايدى، سوندىقتان شىعارمالارىنىڭ شيكىسى از بولادى; ءۇشىنشى – جازاتىن تاقىرىبىنا كۇي تاندايدى، كۇيى جەتپەسە يگەرگەن تاقىرىبىن دا جازا قويمايدى; ءتورتىنشى – شىعارماسىنا وتە ۇقىپتى، سوندىقتان حال-ءحادىرى جەتكەنشە ولپى-سولپىسىز شىعارادى; بەسىنشى- تىلگە ۇنەمشىل، سۋرەتتەپ وتىرعان وقيعاسىنا جاردەمى جوق ءسوزدى قولدانبايدى; التىنشى – جارقىلداق سوزدەردى كوبىرەك قولدانىپ، شەشەن سويلەۋگە تىرىسادى; جەتىنشى – ادام پورترەتىن جاساۋعا قازاق جازۋشىلارىنىڭ ەڭ شەبەرلەرىنىڭ ءبىرى»، - دەگەن عوي ءسابيت مۇقانوۆ.

ال جاس سىنشى ساعات اشىمباەۆ عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ شىعارماشىلىعىن قالاي باعالايدى؟!

«بىرىنشىدەن، عابەننىڭ ادەبيەتكە كەلۋى كەزدەيسوقتىق ەمەس; ەكىنشىدەن عابەڭ تۆورچەستۆوسىندا العاشقى اياقتانۋ كەزەڭى – 20 جىلداردى ءسوز ەتكەندە، قاناتتاس قالامداسى، ءارى تالايىم تاعدىرلاسى سابەڭدى ايتپاي، ول كىسىنىڭ وزىندىك رولىنە توقتالماي ءوتۋدى ءجون سانامادىق; ۇشىنشىدەن، ع.مۇسىرەپوۆ قالامىنان شىققان شىعارمالاردى سالماق- ساپاسىن ءبىز ايتپاساق تا وقۋشى قاۋىم جاقسى بىلەدى، سوندىقتان دا كوبىرەك ءسوز بولا بەرمەي جۇرگەن، اۋناپ- قۋناعان ورتاعا، الدىڭعى اعالارى جانە قاتارلاس قالامداستارى مەن قارىم-قاتىناسىنا ءۇڭىلۋدى، مۇمكىندىگىنشە سولاردى ءسوز ەتۋگە تىرىستىق»،- دەيدى.

وسىلاي، ساعات اشىمباەۆ عابەڭنىڭ ادەبي ورتاسىن، ولاردىڭ قارىم-قاتىناسىن اشۋعا تىرىسادى. اسىرەسە، بي اعا، بەيىمبەت مايلينمەن تانىستىق، ونىڭ عابيتتىڭ قالامگەرشىلىك جولىنداعى قامقورلىعى تىلگە تيەك ەتىلەدى. عابەننىڭ ءوز ەستەلىگىنە جۇگىنەلىك. «...ادەبيەتىمىز جاڭا اياقتانىپ كەلە جاتقان كەزىندە اعا جازۋشىلار جاس تالانتاردى ىزدەۋگە ەرىنبەيتىن».

ءيا، عابەڭ، عابيت مۇسىرەپوۆ تا قازاق ادەبيەتىندە جىلت ەتىپ كورىنگەن جاس قالامگەرلەردى ىزدەپ، ولاردىڭ شىعارماشىلىعىنا ءسات ساپار تىلەپ جۇرەتىنى وسىنداي ونەگەدەن باستاۋ العان ەكەن عوي.

اۆتور عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ «50 جىلدان استام ۋاقىت ىشىندە، قالامىنان 250 باسپا تاباققا جۋىق ادەبي قولجازبا دۇنيەگە كەلىپتى دە، سونىڭ تەڭ جارتىسىنا جۋىعى باسپاعا شىعىپ، وقۋشى قولىنا ءتيىپتى»،- دەگەن دەرەك كەلتىرەدى.

عابەڭ ايتادى: «...كوپ جازعاندى قۇپتايمىن، الايدا نە جازساڭ سوڭى شىعارا بەرۋگە قارسىمىن. كوپ شىعارۋ كولەمدىكتىڭ ار جاعىندا تيىن- تەبەننىڭ سيقىرلى سىلدىرى ەستىلىپ تۇرادى...».

ءار زاماننىڭ ءوز قۇندىلىعى بار، بىراق كەسەك سوزگە، اقيقات سوزگە قالاي توقتاماسسىن!

ماقالا عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ زامانىنىڭ كۇيى مەن جاستارى ادەبيەتى جانە رۋحاني بولمىس تۋرالى پىكىرىمەن جالعاسادى.

ع. مۇسىرەپوۆ:

1. «...قازىرگى كەزەڭدە دۇنيەجۇزى ادەبيەتىنىڭ كەشەگى، بۇگىنگى، ەرتە داۋىردەگى رۋحاني جەتىستىك كەمشىلىكتەرىن بىلمەي، يگەرمەي، زەرتتەمەي تۇرىپ، ەشتەڭە جاساۋ مۇمكىن ەمەس. ءوزىمىزدىڭ مۇقتار دا، ءسابيت دە ۇلان- عايىر ءبىلىمدى، تەرەڭ جاندار ەدى عوي. مەندە ەۋروپالىق جوعارى ءبىلىم الماعام بولسام، وسىناۋ جەتىستىككە، وسى حالگە جەتپەگەن بولار ەدىم...».

2. «...قۇلاق سالعان، دەن قويعان جاستارعا از عانا تىلەك بار. جاستار قاجەت دەپ تاپسا ءبىزدىڭ شىعارمالارىمىزدى وقىر، كوڭىلدەرى تاپپاسا وقىماس، وعان ورىنسىز ءسوز جۇرمەسە كەرەك. ويتكەنى وقۋعا دا زورلىق بولماۋعا ءتيىس. ەگەر ءبىز وقيتىنداي كىتاپ جازا الماساق، كۇنامىز دە سوندا دەپ بىلەمىن...».

3. «... التىباقان الاۋىزدىق پەن توعىشارلىققا جول بەرىلمەۋى ءتيىس. ەرتە دۇنيەدەگى ەڭ قابىلەتتى دە، تالانتتى حالىق لاتىنداردىڭ تۇبىنە وسى جەتكەن».

ويعا وي، جۇرەككە قوزعاۋ سالاتىن ءسوز وسى ماقالانى ساعات اشىمباەۆ قالاي اياقتايدى؟

«...مەن جازىپ وتىرعان قالام، قاعازىمدى جيناپ جاتقاندا، ول كىسى الاتاۋعا تەرەزەدەن كوز تاستاپ تۇرىپ، ىشتەي كۇرسىنگەندەي سەزىلدى، ويىڭا نە ءتۇستى ەكەن...».

ارينە، عابەڭ دە وسى  تۇستا قازاقتىڭ تاۋەلسىز بولاتىن ارمان- كۇندەرىن ويلاعان شىعار. بۇل فورما قايدان الىندى؟ ەسىمە ۇلى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ اباي ەپوپەياسى ءتۇستى. رومان-ەپيلوگىندا مۇحتار اۋەزوۆ ابايدى الىس كوكجيەككە قاراپ، ويلانىپ تۇرعانىن جازعان ەدى.

ادەبي فورما سۇحباتقا ەرەكشە مازمۇن مەن كورىك بەرەدى.

ويسىز ماقالا ويلاندىرمايدى، تولعاندىرمايدى. ال ساعاتتىڭ سىر-سۇحباتى تەرەڭنەن سىر قوزعايدى...

ول زەردەلى ويدىڭ زەرگەرىنە اينالدى...

ءۋاليحان قاليجانوۆ،

قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، ۇعا اكادەميگى

Abai.kz

18 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1582
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2281
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3616