مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسى 30 جىل ىشىندە ناقتىلانبادى. ءتيىستى تۇعىرىنا قونا الماعان قازاق ءتىلى بۇگىندە قوعامنىڭ جارتىسى ءۇشىن ۇلكەن ماسەلە، ال جارتىسىنا مۇلدە كەرەك ەمەس سياقتى. ءتىپتى قازاق ءتىلىن بۇگىندە كەي قازاقتىڭ ءوزى قاجەت ەتپەيتىندەي.

نۇر-سۇلتان قالاسىندا قازاق مەكتەبىندە ورىس سىنىبىن اشۋ كەرەك دەگەن ماسەلەنى كوتەرىپ، ءبىر توپ ايەل داۋ شىعارعان. بارلىعى دەرلىك قازاقتار. بۇل تۋرالى قوعام بەلسەندىسى، ۇستاز اياتجان احمەتجانۇلى بىلاي دەپ جازبا قالدىردى:

“بۇگىن ءبىر مەكتەپتى قازاق ەتىپ ساقتاپ قالۋ ءۇشىن جينالىس بولدى. ءماجىلىس دەپۋتاتتارى قاتىستى. بۇندايعا ىسىلدىق قوي، زاڭدىق تۇرعىدا ءبىراز اتا-انالاردى ورنىنا قويدىق.

ءتىل جاناشىرلارى ءبىراز لەكتسيا وقىدى. قىرعىن داۋ بولدى. ءالىم كەلگەنشە بالا قۇقى بۇزىلمايتىنىن زاڭ بويىنشا ءتۇسىندىرىپ، باسقا مەكتەپكە باراسىز. بۇل مەكتەپ تازا قازاق بوپ قالادى دەپ كەسىمدى ءسوز ايتتىم. ء(بىر رەسمي مەن شەشەتىندەي)

ەڭ وكىنىشتىسى ورىس سىنىبىن تالاپ ەتىپ وتىرعان كىلەڭ قازاق. سول قازاقتىڭ ءبىرى جينالىستان شىققاسىن ەسىك الدىندا تۇرىپ، بۇگىنگى سويلەگەن سوزدەردىڭ ءبارىن ءتۇسىرىپ الدىم. تولىق ۆيدەو جاسادىم. رەسەيگە، پۋتينگە تىكە جىبەرەم، - دەيدى. (قازاق ايەل). دەپۋتاتتارىمىزدىڭ كوزىن باقىرايتىپ قويىپ، پۋتينمەن قورقىتتى. باراتىن جەرىڭە بار دەدىم كۇيىپ كەتىپ”.

وقيعا نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى №93-مەكتەبىندە بولعان. اتالعان ماسەلەگە بايلانىستى مەكتەپ باسشىلىعى اشىق جيىن وتكىزىپ، جيىنعا تىلگە جاناشىر بولىپ جۇرگەن قوعام بەلسەندىلەرى، دەپۋتاتتار قاتىستى. ولاردىڭ اراسىندا ءماجىلىس دەپۋتاتى قازىبەك يسا، جاناربەك ءاشىمجان، امانجول ءالتاي، ماقپال مىسا جانە اقىن داۋلەتكەرەي كاپۇلى، قازاق ءتىل قوعامىنىڭ مۇشەسى سەرىك ەرعالي، حيميا عىلىمدارى بويىنشا PhD دوكتورانت، نۇر-سۇلتان قالاسىندا №90 مەكتەپ-گيمنازيانىڭ ديرەكتورى اياتجان احمەتجانۇلى بولعان.

جيىن قىزۋ تالقىمەن وتكەن. ءتىپتى ءبىر اتا-انا جيىندى تولىق ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ العانىن، ۆيدەونى پۋتينگە جىبەرەتىنىن ايتقان. قازاق ءتىلى قوعامىنىڭ مۇشەسى سەرىك ەرعالي بۇل ماسەلەگە قاتىستى بىلاي دەپ جازدى:

ء“تىل ماسەلەسى مايدانعا اينالىپ بارادى... جاسىراتىنى جوق. بۇگىن عانا استانالىق جاڭا اشىلعالى وتىرعان 93-مەكتەپتىڭ تاعدىرى كوكپارعا ءتۇستى. ونشاقتى قازاق كەلىنشەگى كەلىپ، وزدەرىنىڭ قۇقىقتارىن العا سالىپ، ورىس سىنىبىن اشۋدى تالاپ ەتتى. بۇل جايتتى الدىن الا ەستىگەن زيالى قاۋىم، ءبىر توپ ماجىلىسمەن جانە قالالىق شەندىلەر، ءتىل جاناشىرلارى بىرىگىپ، ىرىتكىگە قارسى تۇرۋعا تۋرا كەلدى. الگى ونشاقتى كەلىنشەك قازاقشا جاقسى تۇسىنەدى، جارتىسى سويلەيدى، بىراق بالالارىن ورىس سىنىبىنا بەرۋگە بارىن سالدى. ورتاسىندا ءبىر جىگىت بار. بايقاعانىم جانە ءبىر كەلىنشەكتىڭ ايتۋىنشا، كۇيەۋى وفيتسەر ەكەن، سوعان قاراعاندا بارلىعى دا قازاق اسكەرىنىڭ قىزمەتشىلەرى سەكىلدى. كەزەك پە كەزەك سويلەپ ارىندارىن باسقانداي بولدىق. اسىرەسە اياتجان احمەتجانۇلىنىڭ ءسوزى ناقتى ءارى شەشىمگە تولى بولدى: زاڭ بويىنشا راديۋسى 2 شاقىرىمعا دەيىنگى ماڭايداعى كەز كەلگەن مەكتەپ تاڭداي بەرۋگە بولادى ەكەن. سوتتا بۇل جاعىنان جەڭە المايسىڭدار دەپ اياتجان ماڭدايعا ۇرعانداي ەتىپ ايتتى. ال بۇلار جاڭادان سالىنعان براۆو تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ جانىنداعى 1200 ورىندىق مەكتەپتى يەلەنگىسى كەلەدى. ءۇي ىشىنەن ءۇي تىككىسى كەلەدى. ءتورت كەلىنشەكتىڭ ەسىمدەرى - كادىمگى ءجاميلا، سامال، ايگەرىم، شولپان! رۋلارى – ۋاق، قىپشاق، ارعىن، بىرەۋى رۋىن بىلمەيدى – رەسەيلىكپىن دەيدى. بۇلار – ءبىزدىڭ سوڭعى 30 جىلدىق تاۋەلسىزدىك ءداۋىرىنىڭ ۇرپاعى. بۇلاردى كىنالاۋعا بولا ما؟! مەنىڭشە جوق. ولارعا ءبىر سۇراق قويىپ، ءۇش ارگۋمەنت ايتۋلارىن سۇرادىم: نەلىكتەن بالاسىن ورىسشا وقىتپاق؟ بۇگىنگى بۇل وقيعا، پارلامەنتتە مايشاممەن قاراۋعا تۇراتىن ماسەلە بارىن اڭعارتتى!” - دەدى.

وكىنىشكە وراي مەملەكەتتىك تىلگە قاتىستى قوعامداعى قايشىلىقتار سانى ارتۋدا. مىسالى جەزقازعان قالاسىندا "دوبروتسەن" ساۋدا ۇيىندە مەملەكەتتىك تىلدە باعالاردىڭ جازىلماعانىن ايتقان تۇتىنۋشى مەن ساتۋشى اراسىندا جانجال شىعىپ، توبەلەس پايدا بولعان. وقيعانىڭ ۆيدەوسى جەلىدە تاراپ، قوعامدى داۋ تۋدىردى. ارتىنشا وقيعاعا بايلانىستى جەزقازعان قالاسىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىلىعى كەلەسىدەي حابارلامانى تاراتتى:

"بۇگىن جەزقازعان قالاسى اكىمشىلىگىمەن، پروكۋراتۋرا جانە پوليتسيامەن "دوبروتسەن" ساۋدا ءۇيىنىڭ باسشىلارىمەن تۇسىندىرمە جۇمىستارى جۇرگىزىلدى.

تۇسىندىرمە جۇمىستارى دۇرىس قابىلدانىپ، بولعان وقيعا بويىنشا وكىنىش ءبىلدىرىلىپ، جاقىن ارادا ءتىل ماسەلەسى بويىنشا تۋعان كەمشىلىكتەردى جوياتىندىعى تۋرالى مالىمدەدى.

قۇرمەتتى جەلى قولدانۋشىلارى ءبىز كوپۇلتتى مەملەكەت ەكەنىمىزدى ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. سوندىقتان ۇلتتىق، ناسiلدiك، ازاماتتاردىڭ ۇلتتىق ار-نامىسى مەن قادiر-قاسيەتiن قورلاۋعا باعىتتالعان قاساقانا ارەكەتتەرگە جول بەرىلمەۋ قاجەت".

قازتاي جانەركە جاندوسقىزى

Abai.kz