جۇما, 29 ناۋرىز 2024
جاڭالىقتار 3216 0 پىكىر 29 قازان, 2012 ساعات 13:55

ءتىلبۇزار تەلەارنا

ءدال قازىرگى تاڭدا نە بىرىڭعاي قازاقشا ەمەس، نە بىرىڭعاي ورىسشا ەمەس ەكى ءتىلدى قاتار قويىرتپاقتاپ حابار تاراتاتىن تەلەارنالار قاتارى كوبەيىپ وتىر. سولاردىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى - «ەلارنا». بۇل تەلەارنانىڭ بۇگىنگى ءدۇبارا كەيپىنەن گورى كەزىندەگى ەڭ اۋەلگى «حابار-2» بولىپ قۇرىلىپ، دۇركىرەپ تۇرعان شاعى قازاققا ءبىر تابان جاقىنداۋ ەدى. قازىر «ەلارنانىڭ» تورىندە  ەكى كۇننىڭ بىرىندە ايگۇل مۇكەي مەن بايان ەسەنتاەۆا سياقتى جۇلدىزدار شىعىپ الىپ، ورىسشا-قازاقشا ارالاستىرىپ سايراپ، باعدارلاما جۇرگىزەدى.  ولارعا ەفيردىڭ التىن ۋاقىتىن وسىلايشا ءوز بىلەرمەندىگىمەن بىلعاۋعا كىمنىڭ پارمەن بەرىپ قويعانىنان ءبىزدىڭ حابارىمىز جوق. «ەلارنانى» جاستار ارناسى دەيمىز. سوندا جاستاردى ەكى ءتىلدى قاتار قويىرتپاقتاپ سويلەيتىن، ماڭگۇرتتىككە تاربيەلەپ جاتقانىمىز با؟ قازىر «ەلارنا» بايان ەسەنتاەۆا دەگەن بيكەشىمىز تۇسىرگەن «عاجىق جۇرەك» دەيتۇعىن تەلەحيكايانى كورسەتىپ جاتىر. وتاندىق تۋىندىنى ۇسىنعانى جاقسى-اق دەپ قولداي كەتەيىك دەسەك، بۇل جەردە دە باستان-اياق ورىسشا-قازاقشا ارالاسىپ كەتكەن. سول بايان وتكەن جىلدان بەرى «ساز الەمى» دەيتۇعىن باعدارلامادا جۇلدىزداردى جارىستىرىپ، وندا دا ەكى ءتىلدى قوسارلاپ، تىڭدارماندى مەزى قىلىپ ەدى. ەندى قاراپ وتىرساق، بۇل ءۇردىس كادىمگىدەي بەلەڭ الىپ، قالىپتاسىپ كەلە جاتقان سياقتى. مۇنىڭ سوڭى قازاق ءتىلىن وزگە ءتىلدىڭ تاساسىندا  جۇرەتىن، ەكىنشى قاتارداعى مىسكىن تىلگە اينالدىرىپ جىبەرەتىن ۇردىسكە جەتەلەۋى ابدەن مۇمكىن.

ءدال قازىرگى تاڭدا نە بىرىڭعاي قازاقشا ەمەس، نە بىرىڭعاي ورىسشا ەمەس ەكى ءتىلدى قاتار قويىرتپاقتاپ حابار تاراتاتىن تەلەارنالار قاتارى كوبەيىپ وتىر. سولاردىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى - «ەلارنا». بۇل تەلەارنانىڭ بۇگىنگى ءدۇبارا كەيپىنەن گورى كەزىندەگى ەڭ اۋەلگى «حابار-2» بولىپ قۇرىلىپ، دۇركىرەپ تۇرعان شاعى قازاققا ءبىر تابان جاقىنداۋ ەدى. قازىر «ەلارنانىڭ» تورىندە  ەكى كۇننىڭ بىرىندە ايگۇل مۇكەي مەن بايان ەسەنتاەۆا سياقتى جۇلدىزدار شىعىپ الىپ، ورىسشا-قازاقشا ارالاستىرىپ سايراپ، باعدارلاما جۇرگىزەدى.  ولارعا ەفيردىڭ التىن ۋاقىتىن وسىلايشا ءوز بىلەرمەندىگىمەن بىلعاۋعا كىمنىڭ پارمەن بەرىپ قويعانىنان ءبىزدىڭ حابارىمىز جوق. «ەلارنانى» جاستار ارناسى دەيمىز. سوندا جاستاردى ەكى ءتىلدى قاتار قويىرتپاقتاپ سويلەيتىن، ماڭگۇرتتىككە تاربيەلەپ جاتقانىمىز با؟ قازىر «ەلارنا» بايان ەسەنتاەۆا دەگەن بيكەشىمىز تۇسىرگەن «عاجىق جۇرەك» دەيتۇعىن تەلەحيكايانى كورسەتىپ جاتىر. وتاندىق تۋىندىنى ۇسىنعانى جاقسى-اق دەپ قولداي كەتەيىك دەسەك، بۇل جەردە دە باستان-اياق ورىسشا-قازاقشا ارالاسىپ كەتكەن. سول بايان وتكەن جىلدان بەرى «ساز الەمى» دەيتۇعىن باعدارلامادا جۇلدىزداردى جارىستىرىپ، وندا دا ەكى ءتىلدى قوسارلاپ، تىڭدارماندى مەزى قىلىپ ەدى. ەندى قاراپ وتىرساق، بۇل ءۇردىس كادىمگىدەي بەلەڭ الىپ، قالىپتاسىپ كەلە جاتقان سياقتى. مۇنىڭ سوڭى قازاق ءتىلىن وزگە ءتىلدىڭ تاساسىندا  جۇرەتىن، ەكىنشى قاتارداعى مىسكىن تىلگە اينالدىرىپ جىبەرەتىن ۇردىسكە جەتەلەۋى ابدەن مۇمكىن. اينالامىزعا قاراساق بىردە-ءبىر ەلدىڭ تەلەارناسى ەكى ءتىلدى قاتار قويىرپاقتاپ، شۇبارالا باعدارلاما جاساپ جاتقان جوق.  اينالىپ كەلگەندە، بۇل قازاق ءتىلدى كەمسىتىپ، قورلاۋدىڭ ءبىر ءتۇرى. انا تىلىنە ەنجار قارايتىن ساياساتتاعى ن.ەرىمبەتوۆ سياقتىلاردىڭ باق ماڭىنان دا تابىلىپ، ەفيردىڭ قۇلاعىن ۇستاپ وتىرۋى وكىنىشتى-اق. مۇنداي شۇبارالالىق اۋرۋى بىرتىندەپ گازەت-جۋرنالدارعا دا «جۇعىستى» بولىپ، كەيبىر انا ءتىلدى گازەتتەرىمىز ورىسشا ارالاستىرىپ جۇرگەنىن بايقاپ وتىرمىز. مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى وسىنداي كەلەڭسىزدىككە بۇدان بىلاي توسقاۋىل قويسا، قۇبا-قۇپ بولار ەدى.

باق-تاعى الاباجاق قوستىلدىلىك اۋرۋى ءبىلىم سالاسىندا دا ابدەن قاناتىن كەڭگە جايىپ، شەكتەن شىعىپ وتىر. قازاقتىڭ قالاسى مەن دالاسىنا اتتاپ باسساڭ ارالاس مەكتەپتى جولىقتىراسىڭ. بۇل «ايگىلى ءداستۇر» ەندى بالاباقشا اۋلاسىنان دا ءوز مەكەنىن تاۋىپ جۇرگەنى. تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ بۋىنى قاتپاعان بالدىرعاندارىن ەكى ءتىلدى قاتار شۇبارلاپ تاربيەلەپ جاتقان ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ دە قۇلاعىنا التىن سىرعا دەيمىز .  بۇل «ارالاس اۋرۋى» سوناۋ كەڭەستىك كەمەڭگەرلەردىڭ بىزگە قالدىرعان ماڭگىلىك سىيى بولسا كەرەك. باياعىدا كولبين دەگەن قاسقا «مولالارىمىز دا بىرگە بولسىن» دەپ سوعىپتى عوي. ەندى مىنە سول شەڭبەردەن شىعا الماي شىرمالىپ ءجۇرمىز.  
«ەلارنانى» ساۋىقتىق، سپورتتىق جاستاردىڭ ارناسى دەپ كۇپسىنىپ قويامىز. سوندا كوكورىم جاستاردى نەنىڭ قۇرمەتىنە شۇبارلانعان تىلمەن تاربيەلەپ جاتىرمىز؟ بىلاي قاراساق، «ەلارنا» بايان ەسەنتاەۆاعا تيەسىلى سياقتى. قاشان كورسەڭ قاسىن كەرىپ جۇلدىز قىزىمىز وتىرادى. دۇرىس-اق جۇمىس جاسايدى ەكەن، جاڭاشا ويلاي بىلەدى، پروديۋسەرلىك قىرى دا جامان ەمەس. ال ول حانىمنىڭ قازاقشا باعدارلاماعا ورىسشا سويلەپ شىققانى دا تاپقىرلىق پا؟ بىزدىڭشە بۇل ۇلتتى قورلاۋدىڭ زاماناۋي ۇلگىسى سياقتى. ايگۇل مۇكەي دەگەن ايگىلى تەلەجۇرگىزۋشىنىڭ دە ءتىلىمىزدى شۇبارلاۋعا شەلەك-شەلەك تەر توگىپ جۇرگەنىن قالاي تۇسىنەمىز؟ اينالىپ كەلگەندە بۇل بىلىمدىلىكتىڭ بەلگىسى ەمەس، ءوز تامىرىنان اجىراپ، قالبالاقتاعان قاڭباقتىڭ ايانىشتى ءحالىن كەشۋ دەگەن ءسوز. ايتايىن دەگەنىمىز وسى ەدى. 
ب.بالىقباي

"حالىق ءسوزى" گازەتى

 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1578
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2277
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3594