جۇما, 29 ناۋرىز 2024
جاڭالىقتار 6746 0 پىكىر 29 قازان, 2012 ساعات 12:20

اباي قۇنانبايۇلى. ىزدەگەن ەلىمىز سول ما؟

بەسىنشى ءسوز

كوكىرەك تولعان قايعى كىسىنىڭ وزىنە دە بيلەتپەيدى، بويدى شىمىرلاتىپ، بۋىندى قۇرتىپ، يا كوزدەن جاس بولىپ اعادى، يا تىلدەن ءسوز بولىپ اعادى. قازاقتار: «ءا، قۇداي، جاس بالاداي قايعىسىز قىلا گور!» دەپ تىلەك تىلەگەنىن ءوزىم كوردىم. ونىسى - جاس بالادان گورى ءوزى ەستى كىسى بولىپ، ەسكەرمەس نارسەسى جوقسىپ، قايعىلى كىسى بولعانسىعانى. قايعىسى نە دەسەڭ، ماقالدارىنان تانىرسىڭ: اۋەلى - «تۇستىك ءومىرىڭ بولسا، كۇندىك مال جي»، «وزىڭدە جوق بولسا، اكەڭ دە جات»، «مال - ادامنىڭ باۋىر ەتى»، «مالدىنىڭ بەتى - جارىق، مالسىزدىڭ بەتى - شارىق»، «ەر ازىعى مەن ءبورى ازىعى جولدا»، «ەردىڭ مالى ەلدە، ەرىككەندە قولدا»، «بەرگەن پەردە بۇزار»، «الاعان قولىم - بەرەگەن»، «مال تاپقان ەردىڭ جازىعى جوق»، «بايدان ءۇمىتسىز - قۇدايدان ءۇمىتسىز»، «قارنىڭ اشسا، قارالى ۇيگە شاپ»، «قايرانى جوق كولدەن بەز، قايىرى جوق ەلدەن بەز» دەگەن وسىنداي سوزدەرى كوپ، ەسەپسىز تولىپ جاتىر.

بەسىنشى ءسوز

كوكىرەك تولعان قايعى كىسىنىڭ وزىنە دە بيلەتپەيدى، بويدى شىمىرلاتىپ، بۋىندى قۇرتىپ، يا كوزدەن جاس بولىپ اعادى، يا تىلدەن ءسوز بولىپ اعادى. قازاقتار: «ءا، قۇداي، جاس بالاداي قايعىسىز قىلا گور!» دەپ تىلەك تىلەگەنىن ءوزىم كوردىم. ونىسى - جاس بالادان گورى ءوزى ەستى كىسى بولىپ، ەسكەرمەس نارسەسى جوقسىپ، قايعىلى كىسى بولعانسىعانى. قايعىسى نە دەسەڭ، ماقالدارىنان تانىرسىڭ: اۋەلى - «تۇستىك ءومىرىڭ بولسا، كۇندىك مال جي»، «وزىڭدە جوق بولسا، اكەڭ دە جات»، «مال - ادامنىڭ باۋىر ەتى»، «مالدىنىڭ بەتى - جارىق، مالسىزدىڭ بەتى - شارىق»، «ەر ازىعى مەن ءبورى ازىعى جولدا»، «ەردىڭ مالى ەلدە، ەرىككەندە قولدا»، «بەرگەن پەردە بۇزار»، «الاعان قولىم - بەرەگەن»، «مال تاپقان ەردىڭ جازىعى جوق»، «بايدان ءۇمىتسىز - قۇدايدان ءۇمىتسىز»، «قارنىڭ اشسا، قارالى ۇيگە شاپ»، «قايرانى جوق كولدەن بەز، قايىرى جوق ەلدەن بەز» دەگەن وسىنداي سوزدەرى كوپ، ەسەپسىز تولىپ جاتىر.

بۇل ماقالداردان نە شىقتى؟ ماعلۇم بولدى: قازاق تىنىشتىق ءۇشىن، عىلىم ءۇشىن، ءبىلىم ءۇشىن، ادىلەت ءۇشىن قام جەمەيدى ەكەن، مال ءۇشىن قام جەيدى ەكەن، بىراق ول مالدى قالايشا تابۋدى بىلمەيدى ەكەن، بار بىلگەنى مالدىلاردى الداپ الماق ياكي ماقتاپ الماق ەكەن، بەرمەسە ونىمەنەن جاۋلاسپاق ەكەن. مالدى بولسا، اكەسىن جاۋلاۋدى دا ۇيات كورمەيدى ەكەن. ايتەۋىر ۇرلىق، قۋلىق-سۇمدىق، تىلەنشىلىك، سوعان ۇقساعان قىلىقتىڭ قايسىسىن بولسا دا قىلىپ ءجۇرىپ، مال تاپسا، جازالى دەمەسەك كەرەك ەكەن.

بۇلاردىڭ جاس بالانىڭ اقىلىنان نەسى ارتىق؟ بىراق، جاس بالا قىزىل وشاقتان قورقۋشى ەدى، بۇلار توزاقتان دا قورىقپايدى ەكەن. جاس بالا ۇيالسا، جەرگە ەنە جازداۋشى ەدى، بۇلار نەدەن بولسا دا ۇيالمايدى ەكەن. سول ما ارتىلعانى؟ قولىمىزداعىنى ۇلەستىرىپ تالاتپاساق، ءبىز دە وزىندەي بولماساق، بەزەدى ەكەن. ىزدەگەن ەلىمىز سول ما؟

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1572
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2267
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3568