جۇما, 29 ناۋرىز 2024
جاڭالىقتار 2613 0 پىكىر 9 قازان, 2012 ساعات 07:18

توقتار جەتپىسبايۇلى. جاستار پوەزياسى: ءمۇشايرا تابىس كوزى مە؟.

ءباسپاسوز مەن عالامتوردا كەيبىر كوكەلەرىمىزدىڭ قازاق پوەزياسىن سىناي دا مىنەي جازعان ماقالالارى، پوەزيا سۇيەر پاتشا كوڭىل وقىرمانعا ەرىكسىز وي سالادى.  الداسپان قىلىشتاي وتتى ستيل مەن ورىپ ءتۇسىپ، اۋزىمەن وت شايناپ، جالىن بۇرىككەن شايرلاردىڭ شىعارماشىلىعى جايىندا وڭدى-سولدى پىكىرلەر بەرىلىپ، بىرەۋدى ماقتاپ اسپانعا ۇشىرسا، بىرەۋدى قۇزدان قۇلاتا لاقتىرادى. سوڭعى كەزدە پوەزيا ايدىنىندا «ءداستۇر بۇزۋشىلار» مەن «ءتىل بۇزۋشىلار» كوبەيىپ كەتتى دەپ ناليدى دا، قارا نايزانىڭ قاق ءۇشىن جاستارعا تىرەپ، پوەزيانىڭ قاينار بۇلاعىن جاستار بىلعادى دەگەن ۇعىم قالىپتاستىرادى. «جاستاردىڭ ولەڭىن وقىپ شىعىپ تۇسىنە المايمىز، كىدىرۋگە، ويلانىپ وقۋعا ماجبۇرلەنەمىز»، «قازىرگى جاس اقىندار پوەزيانى پروزايزمگە اينالدىرىپ جىبەردى.» «قازىرگى اقىندار وتە جىلاۋىق بولىپ كەتتى» دەگەن پىكىرلەرقازىر قالىپتى تۇسىنىككە اينالا باستادى.

ءباسپاسوز مەن عالامتوردا كەيبىر كوكەلەرىمىزدىڭ قازاق پوەزياسىن سىناي دا مىنەي جازعان ماقالالارى، پوەزيا سۇيەر پاتشا كوڭىل وقىرمانعا ەرىكسىز وي سالادى.  الداسپان قىلىشتاي وتتى ستيل مەن ورىپ ءتۇسىپ، اۋزىمەن وت شايناپ، جالىن بۇرىككەن شايرلاردىڭ شىعارماشىلىعى جايىندا وڭدى-سولدى پىكىرلەر بەرىلىپ، بىرەۋدى ماقتاپ اسپانعا ۇشىرسا، بىرەۋدى قۇزدان قۇلاتا لاقتىرادى. سوڭعى كەزدە پوەزيا ايدىنىندا «ءداستۇر بۇزۋشىلار» مەن «ءتىل بۇزۋشىلار» كوبەيىپ كەتتى دەپ ناليدى دا، قارا نايزانىڭ قاق ءۇشىن جاستارعا تىرەپ، پوەزيانىڭ قاينار بۇلاعىن جاستار بىلعادى دەگەن ۇعىم قالىپتاستىرادى. «جاستاردىڭ ولەڭىن وقىپ شىعىپ تۇسىنە المايمىز، كىدىرۋگە، ويلانىپ وقۋعا ماجبۇرلەنەمىز»، «قازىرگى جاس اقىندار پوەزيانى پروزايزمگە اينالدىرىپ جىبەردى.» «قازىرگى اقىندار وتە جىلاۋىق بولىپ كەتتى» دەگەن پىكىرلەرقازىر قالىپتى تۇسىنىككە اينالا باستادى.

قازاق پوەزياسى ءار ءداۋىر سايىن وركەندەپ دامىپ كەلەدى. ال، تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى پوەزيانىڭ داۋىلى وتكەن كەزەڭدەردەن دە كۇشتى بولدى دەسەك وتىرىك ەمەس. ويتكەنى، ازات ويلى ەلدىڭ بۇعاۋدان بوساۋى، بابالار اماناتىنىڭ ورىندالۋى پوەزياعا سونى سەرپىلىس الا كەلدى. بىراق، تالانتتى تانىپ، شىن اقىندى حالىققا تانىتاتىن كوكەلەر ازايىپ كەتتى.  وزا شاپسا ەتەكتەن تارتىپ، قۇيرىق تىستەسسە تۇمسىقتان تەۋىپ قاقپايلايتىندار كوبەيدى. اتاعى الا تاۋداي كەي اعالارمىز قۇنى جوق ولەڭدى ماقتاپ، كوپىرە سويلەپ، گازەت بەتىن تولتىرا ماقالا جازىپ جاعىمپازداناتىندى شىعاردى.  قۋ تىرلىك ءۇشىن، ولەڭ مەن اقشانىڭ قاتىناسىن شاتاستىرىپ ، اقشانى قاجەت ەتپەيتىن ونەردى (ولەڭدى) اقشانىڭ قۇلىنا اينالدىرىپ جىبەردى. كەي اقىندارىمىز ولەڭدى اقشا ءۇشىن جازىپ ءجۇر. ءمۇشايرانى تابىس كوزى رەتىنە قاراپ، «سەنىمدى كوكەلەرىنىڭ» ارقاسىندا كومبەدەن كورىنىپ جاتقان جاستارمىز دا جوق ەمەس. بۇل جاستاردىڭ ارىنىن ارانداتتى. تازا پوەزيانىڭ تولقىنىنا جاعادان جارماسقان ءبىر توپ اقىنسىماق قۇلقىننىڭ قۇلدارى نىڭ كەلىپ قوسىلۋى پوەزيانىڭ سيقىن قاشىردى. سوڭعى كەزدە «جاس تولقىن» سەرياسىمەن بىرقانشا اقىندار مەن اقىنسىماق ۇيقاسشىلاردىڭ كىتاپتارى جارىق كورىپ كەلەدى. بىراق سول جيناقتاردان  داۋىسى وكتەم، ءجۇرىسى مىعىم، ايتارى بار اقىندار ساۋساقپەن سانارلىق. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ جاستار پوەزياسى قاتال سىننىڭ تەزىنەن وتپەگەنىن، ولشەنىپ ەكشەلمەگەندىگىنىڭ، الدىڭعى اعا بۋىنداردىڭ جاستارعا وڭ كوزبەن قاراپ، ادال باعالاماۋىندا تۇر. ارينە، كوپكە توپىراق شاشۋدان اۋلاقپىن. جاستار جايلى تولعامدى وي-پىكىرلەر مەن سىن ايتىپ جۇرگەن كوش باستار اعالارمىز دا جوق ەمەس. انە، سولاردىڭ سىنىن دۇرىس قابىلداپ قازاق پوەزياسىنا جاڭالىق اكەلگەن ازۋى التى قارىس جاس اقىنداردان: ۇلاربەك دالەي، اقبەرەن ەلگەزەك، ەرلان ءجۇنىس، توقتارالى تاڭجارىق، ۇلاربەك نۇرعالام، ىقىلاس ولجاي، ەربول بەيلحان، باۋىرجان قاراعىزۇلى،  ىرسبەك دابەي، سەرىك ساعىنتاي، الماس تەمىرباي، تاناكوز تولقىنقىزى، باقىتگۇل باباشتى اتاۋعا ابدەن بولادى. ارينە، بۇلاردان باسقا حالىق كوزىنە تۇسپەي جۇرگەن جاستارىمىز دا جەتەرلىك. جوعارعىدا اتتارى اتالعان تولقىننان دا مىقتى شىعىپ، جاستار پوەزياسىنا ەكسپەريمەنت الىپ كەلىپ جاتقاندارى دا بار. دەسەدە، سول جاڭالىقتى قابىلدايتىن دۇرىس كوزقاراس، تانىمنىڭ جوقتىعىنان كەيبىرەۋى باسىلىپ قالىپ جاتىر. جالاڭ ماقتاۋمەن جاقتاسۋدىڭ كەسىرىنەن كومەسكىدە جاتقان جاس اقىندار ورتاعا شىعا الماي ءجۇر. ونىڭ دالەلى:  احات راسۋل، تولەگەن مەللات، قايسار قاۋىمبەك، ۇمتىل زارىحان، ەلميرا ەرىكقىزى، ەركىن يساقان، ورىنبەك فازىل،  ەربول الشىنباي، الاش تۇرسىنباي، تابيعات ابايلداەۆ، ىقىلاس شالعىنباي،  سايان ەسجان،  شالقار داۋلەتكەلدى، اسحات ءومىرباي،  نۇرشات توكەن، اللابەرگەن  قونارباي  قاتارلى ءبىر قىدىرۋ اقىندار بار. مىنە، بۇلار ءوز مۇڭدارىن وزدەرى كەمىرىپ، وڭاشا جىرلاپ جۇرگەن اقىندار. ءومىردىڭ سىيعا تارتقان تاقسىرەتى مەن قۋانىشىن تەڭ ەمىپ، وزدەرىنشە ءىز قالدىرىپ جۇرگەن وسىنداي جاستاردى الدىڭعى اعا بۋىن اعالارىمىز حالىققا «جىل كەلگەندەي جاڭالىق» رەتىندە سەزىندىرىپ، وقىرمان قاۋىمعا «التىن كوپىرلىكتەر» رەتىندە تانىتۋ، وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ تۇر.

«Abai.kz»

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1569
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2265
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3563