مەن قارت ۇستازبىن. ءومىرىم جاس ۇرپاققا ءبىلىم-تاربيە بەرۋمەن ءوتتى. قازىر ەڭبەگىمنىڭ زەينەتىن كورىپ، قارتتىق كەزەڭدى الاڭسىز وتكىزىپ جاتقان قاريانىڭ ءبىرىمىن. كۇنى بويى گازەت-جۋرنالعا ۇڭىلەمىن. جاقسى ماقالا شىقسا ەجىكتەپ وقىپ، ءتىپتى، ساقتاپ قوياتىن ادەتىم بار. قارتايعانداعى ەرمەك وسى.

مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم مىنا ءبىر جاي ەدى. جۋىردا جامبىل وبلىستىق «اق جول» گازەتىندە (№ 111 (17628), 4 قىركۇيەك) جارىق كورگەن «قىزىل ءتىلدىڭ قىرعيى» اتتى ماقالانى وقىپ، جانىم تۇرشىكتى. اۆتورى - قورداي اۋدانىنان تولەگەن ماۋپايۇلى دەگەن زەينەتكەر ەكەن. ول اتاقتى شەشەن بولتىرىك جايلى سىر شەرتىپتى. ەندى گازەت تىلىمەن باياندايىن. «اۋليە بابامىز كوز جۇمار (قارايتقان مەن - ب. د.) الدىندا تالاس اۋدانىنىڭ «ويىق» كەڭشارىنا جاقىن جادىك كولىنىڭ جاعاسىنداعى جادىكتەر اۋىلىندا، بۇرىن سول جەرگە جەرلەنگەن ۇلى تانابايدىڭ جانىنا جەرلەنەدى». بولتىرىك بابامىز ارعى عاسىردا  (1774-1854 ج.ج.) ءومىر سۇرگەن ادام. ال مىنا ساۋاتسىز سويلەمگە سەنسەك، ول كەشەگى كەڭەستىك زاماندا قازا بولادى جانە... كوزى تىرىسىندە-اق جەرلەنگەندەي اسەر قالدىرادى. جانە «جەرلەنگەن» دەگەن جامان ءسوز ءبىر سويلەمدە ەكى رەت قايتالانادى. اۋ، ارۋاقتى مازالاعاندارى ءوز الدىنا، گازەتتىڭ 20 مىڭعا جۋىق كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ وقىرماندارىنان ۇيات بولدى عوي بۇل. مۇنداي توپاستىق پەن سالدىر-سالاقتىقتى بۇرىن-سوڭدى كىم كورگەن؟ بىراق بۇل شاعىن ماقالانىڭ سۇمدىعى ءالى الدا ەكەن. تاعى دا ۇڭىلەيىك.

مەن قارت ۇستازبىن. ءومىرىم جاس ۇرپاققا ءبىلىم-تاربيە بەرۋمەن ءوتتى. قازىر ەڭبەگىمنىڭ زەينەتىن كورىپ، قارتتىق كەزەڭدى الاڭسىز وتكىزىپ جاتقان قاريانىڭ ءبىرىمىن. كۇنى بويى گازەت-جۋرنالعا ۇڭىلەمىن. جاقسى ماقالا شىقسا ەجىكتەپ وقىپ، ءتىپتى، ساقتاپ قوياتىن ادەتىم بار. قارتايعانداعى ەرمەك وسى.

مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم مىنا ءبىر جاي ەدى. جۋىردا جامبىل وبلىستىق «اق جول» گازەتىندە (№ 111 (17628), 4 قىركۇيەك) جارىق كورگەن «قىزىل ءتىلدىڭ قىرعيى» اتتى ماقالانى وقىپ، جانىم تۇرشىكتى. اۆتورى - قورداي اۋدانىنان تولەگەن ماۋپايۇلى دەگەن زەينەتكەر ەكەن. ول اتاقتى شەشەن بولتىرىك جايلى سىر شەرتىپتى. ەندى گازەت تىلىمەن باياندايىن. «اۋليە بابامىز كوز جۇمار (قارايتقان مەن - ب. د.) الدىندا تالاس اۋدانىنىڭ «ويىق» كەڭشارىنا جاقىن جادىك كولىنىڭ جاعاسىنداعى جادىكتەر اۋىلىندا، بۇرىن سول جەرگە جەرلەنگەن ۇلى تانابايدىڭ جانىنا جەرلەنەدى». بولتىرىك بابامىز ارعى عاسىردا  (1774-1854 ج.ج.) ءومىر سۇرگەن ادام. ال مىنا ساۋاتسىز سويلەمگە سەنسەك، ول كەشەگى كەڭەستىك زاماندا قازا بولادى جانە... كوزى تىرىسىندە-اق جەرلەنگەندەي اسەر قالدىرادى. جانە «جەرلەنگەن» دەگەن جامان ءسوز ءبىر سويلەمدە ەكى رەت قايتالانادى. اۋ، ارۋاقتى مازالاعاندارى ءوز الدىنا، گازەتتىڭ 20 مىڭعا جۋىق كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ وقىرماندارىنان ۇيات بولدى عوي بۇل. مۇنداي توپاستىق پەن سالدىر-سالاقتىقتى بۇرىن-سوڭدى كىم كورگەن؟ بىراق بۇل شاعىن ماقالانىڭ سۇمدىعى ءالى الدا ەكەن. تاعى دا ۇڭىلەيىك.

«كۇندەردىڭ كۇنىندە ەلدىڭ شىعىس جاق بەتىنە بەس ءجۇز قولمەن كەلىپ تۋ تىگىپ, نايمان باراق باتىر جالايىر ەلىنە جاۋشى جىبەرەدى. ايتقانى مىناۋ ەكەن: «جالايىر ەلى ارماندا قالدىق دەمەسىن. ماعان قارسى شىعا ما نەمەسە ايتقانىما كونىپ، ايداۋىما جۇرە مە، سونىڭ حابارىن تەز بەرسىن». بۇل سۋىق حابارعا ەل ساسادى. سول ۋاقتا جاس بالا بولتىرىك «مەن بارايىن» دەپ بالپىق اتاسىنان رۇقسات الىپ، تورى توبەل قۇنانىنا ءمىنىپ، بوگەلمەي بارىپ باراق باتىرعا سالەم بەرەدى. مۇنى كورگەن باراق باتىر ويعا قالادى. «ءوزى جاس بالا، ءبىز بۇل ەلگە جاۋ بولىپ كەلىپ جاتىرمىز. ال، بۇل بالا قورقۋدى بىلەتىن ەمەس، جايراڭداپ جۇرگەنى مىناۋ»، - دەپ ويلايدى دا سىناماق بولىپ:

- قاراعىم كوڭىلىڭ وياۋ، ەتىڭ ءتىرى بالا ەكەنسىڭ، مىنا جاتقان مەنىڭ قولىما كوزىڭ تويا ما؟ - دەيدى. بالا بولتىرىك ساسپاي:

- باتىر اتا، قولىڭىزعا كوزىم تويعانمەن، كوڭىلىم تويماي تۇر، - دەپتى.

- كوڭىلىڭ قالاي تويماي تۇر؟ - دەيدى وعان قايران قالىپ.

- كوڭىلىم تويماي تۇرعان سەبەبى - بىرىنشىدەن، مىنا جاتقان ءسىزدىڭ قول «سامەن ۇراندى» - سىپاتاي، انداس، تويشىبەك، بايسەيىت باتىردىڭ نەمەسە «قاراساي ۇراندى» - كاشكە، قاراش، سۇرانشى، ساۋرىق باتىرلاردىڭ اۋىلىنىڭ سىرتىندا تۋ تىگىپ جاتۋعا لايىق قول عوي. ال، ۇرعاندا قولىڭنىڭ قىشۋى قانبايتىن، اساساڭ اۋزىڭ تولمايتىن ون ەكى ءۇي جالايىردىڭ اۋىلى سىرتىنا كەلىپ تۋ تىگىپ: «شىق بەرى!» دەپ قاھار توگۋىڭىزدى، ءۇش ءجۇزدىڭ بالاسىنا اتىڭىز بەلگىلى، باتىر اتا سىزگە لايىق كورمەي تۇرمىن، - دەپتى بولتىرىك».

و، سۇمدىق، ەندىگى جەتپەگەنى قازاقتى قازاققا جاۋ قىلىپ، ءبىر-ءبىرىن قورقىتىپ، ۇركىتىپ، شاپقان دەگەن بىلجىرىقتى اڭگىمە ەتۋ ەدى. قازاق-قىرعىز اراسىنداعى داۋدى شەشكەن اتاقتى بولتىرىك شەشەننىڭ اۋزىنا وسىنداي «شىرىگەن» ءسوزدى سالىپ وتىرعانداعى ماقساتى نە؟ ەلدىڭ ەلدىگىن كەتىرەتىن، جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىن ۋلايتىن مۇنداي سوراقى «دەرەكتى» باسىپ وتىرعان گازەت پەن ونىڭ باسشىسىن اۋىزدىقتايتىن ەشكىمنىڭ بولماعانى ما؟ جەكە مۇددەنى كوزدەيتىن ءبىر الپاۋىتتىڭ ەمەس، مەملەكەتتىڭ ساياساتىن جۇرگىزەتىن وبلىس ايناسى ىسپەتتى گازەتتىڭ مۇنداي سوراقى ساۋاتسىزدىققا نەگە بارعانىن تۇسىنبەدىك. وبلىستىڭ يدەولوگيا سالاسىن باسقارىپ وتىرعان ك. كوكىرەكباەۆ پەن گازەت مازمۇنىنا تىكەلەي جاۋاپتى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ باستىعى راحيا تۇرماعامبەتوۆا قايدا قاراپ وتىر؟ «باس رەداكتور» دەگەن بىلدەي اتى بار عالىم قاساباي وسىنداي وراشولاق ماقالاسىماقتى قالايشا جىبەرەدى؟ ەستۋىمىزشە، ول ءوز گازەتىن ءوزى وقىماي، ءبىر جازۋشىسىماققا «وقىتىپ»، «جوندەتىپ»، «تاقىرىپ» قويدىرىپ الادى ەكەن» دەگەن سىپسىڭ اڭگىمە بار ەدى، سول راس بولعانى-اۋ شاماسى.

ەلباسىمىز «شىعىس، باتىس، وڭتۇستىك، سولتۇستىك دەگەندى قويىڭدار، «التاۋ الا بولسا اۋىزداعى كەتەدى، تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى» دەپ قايتا-قايتا ايتىپ، ەلىمىزدىڭ تۇتاستىعى مەن بىرلىگىن ويلاپ جۇرگەن كەزدە، مىنا ماقالاسىماقتىڭ قانداي اكتۋالدىلىعى بار دەپ ويلادى ەكەن باس رەداكتور؟ ونىسىز دا از قازاقتىڭ اراسىنا سىنا قاعىپ، «نايمان»، «جالايىر» دەپ ەكىگە ءبولىپ، ەكىداي قىلىپ، شي جۇگىرتۋ نەگە كەرەك؟ بۇيتە بەرسەك ەل ءىشىن الاتايداي بۇلدىرەمىز عوي. ەلدىڭ نامىسىن قورلايتىن مۇنداي ماقالاسىماقتى جاريالاپ وتىرعان گازەت باسشىلارىنىڭ كوزدەگەنى نە؟ وبلىستا وسىنى ويلاعان ادام بار ما؟

باكىر دارىباەۆ،

قارت ۇستاز.

تاراز قالاسى

«Abai.kz»