نۇرباي ءجۇسىپ. بۇكىرەك باتىر جانە «مىڭ بالا» جاساعى
تۋرا بيدە تۋعان جوق،
تۋعاندى بيدە يمان جوق.
حالىق ماقالى
بۇگىندە كوپشىلىك تاريحشىلارىمىزدىڭ تابانسىزدىعىنان، ۇلتسىزدىعىنان، جەرشىلدىگىنەن، ۇلتتىق يدەولوگيانى بيىككە قويۋعا ءتيىستى لاۋازىم يەلەرىنىڭ جىگەرسىزدىگىنەن، جاۋاپسىزدىعىنان، ۇلتتىق بىرلىك، ۇلتتىق يدەيا ماقساتىندا ءبىر تۋدىڭ استىنا توپتاسۋ - حالىق اراسىندا كەشەۋىلدەپ تۇرعانى شىندىق. كوبىنە-كوپ ءوز رۋلاسىنان باتىر جاساۋ، ەسكى جارالاردى قاسىپ قاناتۋ، اعايىن اراسىنداعى وكپە-رەنىشتەردى قوزدىرۋ، شىنايى تاريح بەتىنە كولەڭكە ءتۇسىرۋ - كۇش الىپ تۇرعانى دا جاسىرىن ەمەس.
مۇنداي ەل بىرلىگىنە نۇقسان كەلتىرەر كەساپاتتى جويۋعا ءتيىستى، سول ءۇشىن كۇرەسۋگە ءتيىستى زيالىلارىمىز، وكىنىشكە وراي، جولدان بايقاماي اداسىپ تا جاتادى.
وعان «جاس قازاق ءۇنى» گازەتىنىڭ №14, 04.04.2012 جىلعى سانىنداعى بەردالى وسپاننىڭ «جەلتوقساندا بولىنبەگەن قازاق بۇگىن نەگە رۋعا بولىنگىش؟» اتتى ماقالاسى ايعاق بولا الادى.
ماقالا - ءسوز جوق، بۇگىنگى كۇننىڭ دەرتىن، قازاق قوعامىنىڭ ەسكىدەن كەلە جاتقان رۋشىلدىق كەسەلىنىڭ ەمىن ىزدەگەن، ماڭىزى زور تاقىرىپتى قامتيدى. كەلتىرىلگەن دايەكتىڭ كوپتىگى دە كوز قۋانتادى. الايدا، كەي جەرلەردە كەلەلى ماسەلەلەردى قوزعاي وتىرىپ، تاريحقا تەرەڭدەي الماي رۋشىلدىق وتىن بايقاماي مازداتىپ العان جەرى دە بار ەكەن.
وقىرمانعا تۇسىنىكتى بولۋى ءۇشىن اتالمىش ماقالانىڭ ءبىر ازات جولىن تولىق كەلتىرەلىك.
تۋرا بيدە تۋعان جوق،
تۋعاندى بيدە يمان جوق.
حالىق ماقالى
بۇگىندە كوپشىلىك تاريحشىلارىمىزدىڭ تابانسىزدىعىنان، ۇلتسىزدىعىنان، جەرشىلدىگىنەن، ۇلتتىق يدەولوگيانى بيىككە قويۋعا ءتيىستى لاۋازىم يەلەرىنىڭ جىگەرسىزدىگىنەن، جاۋاپسىزدىعىنان، ۇلتتىق بىرلىك، ۇلتتىق يدەيا ماقساتىندا ءبىر تۋدىڭ استىنا توپتاسۋ - حالىق اراسىندا كەشەۋىلدەپ تۇرعانى شىندىق. كوبىنە-كوپ ءوز رۋلاسىنان باتىر جاساۋ، ەسكى جارالاردى قاسىپ قاناتۋ، اعايىن اراسىنداعى وكپە-رەنىشتەردى قوزدىرۋ، شىنايى تاريح بەتىنە كولەڭكە ءتۇسىرۋ - كۇش الىپ تۇرعانى دا جاسىرىن ەمەس.
مۇنداي ەل بىرلىگىنە نۇقسان كەلتىرەر كەساپاتتى جويۋعا ءتيىستى، سول ءۇشىن كۇرەسۋگە ءتيىستى زيالىلارىمىز، وكىنىشكە وراي، جولدان بايقاماي اداسىپ تا جاتادى.
وعان «جاس قازاق ءۇنى» گازەتىنىڭ №14, 04.04.2012 جىلعى سانىنداعى بەردالى وسپاننىڭ «جەلتوقساندا بولىنبەگەن قازاق بۇگىن نەگە رۋعا بولىنگىش؟» اتتى ماقالاسى ايعاق بولا الادى.
ماقالا - ءسوز جوق، بۇگىنگى كۇننىڭ دەرتىن، قازاق قوعامىنىڭ ەسكىدەن كەلە جاتقان رۋشىلدىق كەسەلىنىڭ ەمىن ىزدەگەن، ماڭىزى زور تاقىرىپتى قامتيدى. كەلتىرىلگەن دايەكتىڭ كوپتىگى دە كوز قۋانتادى. الايدا، كەي جەرلەردە كەلەلى ماسەلەلەردى قوزعاي وتىرىپ، تاريحقا تەرەڭدەي الماي رۋشىلدىق وتىن بايقاماي مازداتىپ العان جەرى دە بار ەكەن.
وقىرمانعا تۇسىنىكتى بولۋى ءۇشىن اتالمىش ماقالانىڭ ءبىر ازات جولىن تولىق كەلتىرەلىك.
«قازاقتىڭ بەتكە ۇستار ازاماتتارى رۋعا بولىنگەن سوڭ، باسقالارعا نە جورىق؟! وسىنداي ءبىر وقيعا مەنىڭ اكەم - عالىم ءاسىلحان وسپانۇلىنىڭ كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعاۋىنا بايلانىستى. اكەمنىڭ ماڭدايىنا زاڭعار جازۋشى، ەنتسيكلوپەديست عالىم مۇحتار اۋەزوۆتىڭ سوڭعى اسپيرانتى بولۋ جازىلىپتى. بۇل جونىندە اكەم كۇندەلىگىندە: «نەتكەن باقىت! مەنى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءوزى تاڭداپ الدى!» دەگەن سوزدەر جازعان. بىراق ۇلى مۇحتار اۋەزوۆ قايتىس بولعان سوڭ كۇنگەي اقىندارى مايلىقوجا، مۇسابەك، نۇرالى اقىنداردىڭ شىعارماشىلىعىن زەرتتەۋگە ارنالعان كانديداتتىق ديسسەرتاتسياسىن قورعاۋى نەبىر قيىندىققا ۇشىراعان اكەمنىڭ 2000 جىلى «جۇلدىز» جۋرنالىندا جاريالانعان «مەن بىلگەن مۇقاڭ» ەستەلىك ماقالاسىندا مىناداي ءبىر وقيعانى بايانداعانى بار: «...مەنىڭ سانسىراي ساندالۋىم باستالدى. بۇل جاعداي اتتاي ءبىر جىل ۋاقىتىمدى بوسقا سارىپ ەتتى. ايتپاقشى، الگى قورىتىندىدان كەيىن اكادەميانىڭ ەكى بىردەي عىلىمي-زەرتتەۋ مەكەمەسى - ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى مەن م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي كەڭەستەرىنىڭ بىرىككەن جيىلىسى شاقىرىلىپ، ديسسەرتاتسيا سوندا تالقىعا ءتۇستى. مۇندا ەندى عابەڭ - عابيت مۇسىرەپوۆ اعام كەس-كەستەدى. جانە ول كىسىنىڭ ءسوز باستاۋ اۋانى مەنى ايران-اسىر ەتتى. ول كىسى، ءاي-ءشاي جوق، سالعان جەردەن: «مەن ءوزىم قوجا دەگەن حالىقتى جەك كورەتىن كىسىمىن» دەپ سالعاندا ورنىمنان قالاي اتىپ تۇرعانىمدى بايقاماي دا قالدىم». كىمنىڭ بولسا دا ءىس-ارەكەتتەرىنىڭ اعىن اق، قاراسىن قارا دەپ قارايتىن اكەم ع.مۇسىرەپوۆتىڭ بۇنىسىنا كەشىرىممەن قاراعان.
ءالى ەسىمدە، جەتىنشى سىنىپتا وقىپ جۇرگەنىمدە اكەم ءاسىلحان وسپانۇلى مەن انام ورازكۇل ەكەۋى بىردە اپكەلەرىم، اعا-ىنىلەرىمدى جيناپ، مەنى تۋعان كۇنىممەن قۇتتىقتاپ، جازۋشىنىڭ «قازاق سولداتى» اتتى كىتابىن سىيعا تارتقان ەدى. اكەم عابيت مۇسىرەپوۆتى سول ءبىر كەزدەگى ءسوزى ءۇشىن جەك كورىپ كەتسە، ماعان ونىڭ كىتابىن سىيلاماس ەدى عوي. مەكتەپ بىتىرەردە سول كىتاپ تۋرالى «مەنىڭ سۇيىكتى كىتابىم» اتتى شىعارما جازىپ، «بەس» دەگەن جوعارى باعا العانىم ءدال بۇگىنگىدەي ەسىمدە.
ع.مۇسىرەپوۆتىڭ رۋعا بولىنگەنى تۋرالى وسى وقيعانى بىلسەم دە، ونشا كوڭىل اۋدارعان جوق ەدىم. بىراق عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ كەزىندە، شىنىندا دا، وسىنداي كەرتارتپالىققا شىنداپ ۇرىنعانىنا قادىر مىرزا-ءالى «ءيىرىم» اتتى ەستەلىك كىتابىندا: «ونىڭ جاعىمسىز وبرازدارى، نەگىزىنەن قوجالار مەن تورەلەر. ولاردى اياماعان. ىزا-كەگىنىڭ ءبارىن سولارعا توككەن» دەپ جازعانىن وقىعاندا ءتۇسىندىم»، - دەيدى اۆتور.
وكىنىشكە وراي، اۆتور قازاقتىڭ زاڭعار جازۋشىسى ع.مۇسىرەپوۆتىڭ رۋشىلدىعى تۋرالى پىكىرىن ءبىلدىرىپ وتىرىپ، جازۋشىنىڭ جان-دۇنيەسىن دۇرىس ۇعا الماپتى.
اۆتور ءوزى ايتىپ وتىرعانداي، ع.مۇسىرەپوۆتىڭ رۋشىلدىققا بوي ۇرعانى بۇل جەردە دالەلدەنبەيدى. قوجالار مەن تورەلەرگە دەگەن وكپەسى قارا قازانداي ەكەنى عانا بايقالادى. ونىڭ جانىن اقىن قادىر مىرزا-ءالى دە تۇسىنبەگەنى اڭعارىلىپ تۇر.
ع.مۇسىرەپوۆ نەلىكتەن قوجالار مەن تورەلەرگە ىزا-كەگىنىڭ ءزارىن توككەن، نەلىكتەن اياماعان؟ ونىڭ تاۋداي سەبەبى بار. ونىڭ سىرىن ءبىلۋ ءۇشىن تاريحقا تەرەڭ ءۇڭىلۋ كەرەك. تورەلەر باياعى باباسى شىڭعىس حاننان كەلە جاتقان جاۋىنگەرلىك رۋحتان، كەيىن كەرەي مەن جانىبەك حانداردىڭ قالىپتاستىرعان قازاقتىق رۋحىنان اجىراپ، كادۋىلگى قاراپايىم شەنەۋنىكتەرگە اينالىپ، ەلدى قوجىراتقانىن، ءتىپتى ءاز-تاۋكە تۇسىندا ءوز ىقپالدارىنىڭ باسىمدىلىعىن پايدالانىپ، «جەتى جارعىعا» قوجالار مەن تورەلەردى قاراشا حالىقتان جوعارى قويىپ، ەل بىرلىگىن بۇزعانىن، ءوز كەزەگىندە حالىقتىڭ رۋحاني بىرلىگىن ساقتاۋعا ءتيىستى قوجالاردىڭ دا اق جولدان تايعانىن، ءسويتىپ ولاردىڭ دا ەل بىرلىگىن ىشتەي ىرىتكەنىن ۇلى جازۋشى جاقسى سەزىنگەن. قازاق حالقىنىڭ بوداندىق قامىتىن كيۋگە سەبەپكەر بولعان سول كەزدىڭ شەنەۋنىكتەرى - تورەلەر مەن قوجالارعا دەگەن جازۋشىنىڭ ىزا-كەگىن ايتپاسا دا تۇسىنىكتى!
تاريحقا تاعى دا ءسال ۇڭىلسەك، سول كەزدىڭ شەنەۋنىكتەرى - تورەلەر مەن قوجالارعا (تورە رۋى مەن قوجا رۋىنا ەمەس - ن.ج.), ولاردىڭ ارەكەتتەرىنە كىم-كىمنىڭ بولسا دا ىزالانارى ءسوزسىز.
ءبىز بىلەتىن ارال توپىراعىندا 1710 جىلى وتكەن بۇكىل قازاقتىڭ العاشقى «قاراقۇم قۇرىلتايىندا» شەنەۋنىك-تورەلەر (تاعى دا ايتامىن، تورە رۋى ەمەس! - ن.ج.) جوڭعار باقىنشىلارىمەن قۇپيا كەلىسىمگە كەلىپ، جاۋعا قازاقتاردىڭ بودان بولۋ ماسەلەسىن كوتەرگەنى - تاريحتان بەلگىلى. وعان قازاق باتىرلارى (بىرەۋلەر - تابىن بوكەنباي باتىر دەسە، ەندى بىرەۋلەرى- قانجىعالى بوگەنباي دەپ تالاسىپ ءجۇر. بۇل دا - تاريحشىلارىمىزدىڭ بۇل جولدا تۇك بىتىرە الماي وتىرعان ىستەرىنىڭ ءبىر پاراسى. - ن.ج.) قاتتى تويتارىس بەرەدى. باتىرلارعا اسا ريزا بولعان ءاز-تاۋكە ءوزىن قولداعان بارشا باتىرلارعا ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ، قازاقتىڭ بىرىگىپ جاۋعا قارسى تۇرۋىنا جاعداي جاساپ العانى بۇگىندە بارشا جۇرتقا ايان. كەيىن ءاز-تاۋكە قايتىس بولعاننان كەيىن، بيلىككە تالاستى قىزدىرعان شەنەۋنىك - تورەلەر ەل بىرلىگىن السىرەتىپ تىندى.
رۋحاني بيلىك باسىنداعى شەنەۋنىك - قوجالار دا اللا تاعالانىڭ اق جولىنان اداسىپ، ءوز قامدارى ءۇشىن قاراپايىم حالىقتان ارتىقشىلىقتارىن ساقتاپ قالۋى ءۇشىن جانتالاسادى. ەلدىكتى ۇمىتادى. ءتىپتى ءحىح عاسىردا بوداندىققا ءتۇسىپ قالعان حالىقتىڭ اۋىزبىرلىگىن ودان ءارى كەتىرۋدە بەلسەندىلىك تانىتىپ، تاريحي شىعارمالاردى دا بۇرمالاپ، باسپاعا ۇسىنۋدا الدىنا جان سالمايدى. «قىز جىبەك» جىرىنداعى تولەگەندى ولتىرەتىن كەسكەنتەرەك قوجانىڭ ورنىنا قازاقتىڭ قاس باتىرى، جىبەكتىڭ نەمەرە اعاسى بەكەجاندى ارعىن دەپ الماستىرىپ جىبەرىپ، باسپاعا ۇسىنۋشى جۇسىپبەك قوجانىڭ ارەكەتىن نەمەن تۇسىندىرۋگە بولادى؟
مۇندايدا كورەگەن ايتەكە ءبيدىڭ جالپى قوجالاردى ءۇش تاراپقا بولگەنى ەسكە تۇسەدى. ولار: العاش قازاق جەرىنە كەلگەن شىنايى يسلام ءدىنىن تاراتۋشى ساحابالار ۇرپاعى. يمانى نۇر بوپ شاشىلعان ولار قازاق ەلىنىڭ تۇتاستىعى ءۇشىن جان اياماي كۇرەستى. ناعىز رۋحانيات دۇنيەسىن جاساۋشى زيالىلار!
ەكىنشىسى - قۇراندى جاتقان بىلەتىن، اڭقاۋ ەلگە ارامزا مولدا بوپ، يران ەلىنەن قاشقان-پىسقان، قوجالاردى بەتپەردە ەتىپ، قازاق ەلىنە اعىلىپ كەلگەن ۇرى-قارىلاردىڭ ۇرپاقتارى. ولاردى كەيىن «ءبىز - قازاق ەمەسپىز!» دەپ حالىقتان وزدەرىن جوعارى ۇستايتىن كەرتارتپا مىنەزىنەن بايقاۋعا بولاتىنى انىقتالدى. الگى اتالعان «قىز جىبەكتەگى» قاراقشى كەسكەنتەرەك قوجا مەن جىرعا قيانات جاساعان جۇسىپبەك قوجالاردى ەكىنشى توپ قاتارىنا جاتقىزۋعا ابدەن بولادى.
ءۇشىنشىسى - تەگى قازاق، ءۇش جۇزگە ءپىر بولعان كەرەيت ءمۇسىرالى قوجا ۇرپاقتارى. ايتەكە ءبيدىڭ كورەگەندىلىگىمەن ءۇش جۇزگە ءپىر بولعان ءمۇسىرالى ۇرپاقتارى - قازاق ءۇشىن جانىن بەرۋگە ءازىر، ادال ۇرپاقتار!
مۇنداي تاريح بەتتەرىندەگى اقتاڭداقتاردى اقتارا بەرسەك، كوپتەگەن كۇتپەگەن جاعدايلارعا تاپ بولاسىز.
ءاز-تاۋكە زامانىندا قالىپتاسقان قاراپايىم حالىقتى مەنسىنبەۋشىلىك مىنەز، جاسىراتىنى جوق، كەيبىر قوجالار مەن تورەلەر اراسىندا، وكىنىشكە وراي، ءالى ساقتالىپ كەلەدى.
بىردە استانانىڭ 10 جىلدىعى مەرەكەسى وتەر جىلى شىمكەنت وبلىسىنىڭ ءبىر جەرىنەن، كەيىن تانىستىق، مەن مىنگەن پويىزعا كەندەباي اتتى اكادەميك - ونەر زەرتتەۋشىسى مىنگەن-ءدى. قازاقتىڭ كونە كەراميكا ونەرىن زەرتتەيدى ەكەن. نەشە ءتۇرلى كەراميكادان جاسالعان بۇيىمدارىمەن تالايدى تامساندىردى.
ءسوز كەزەگىندە ءجون سۇراستىق. ارالدان، ءالىم ەكەنىمدى بىلگەن سوڭ، ءبىر جىميىپ الدى دا: «كىشى ءجۇزدى نايزا بەر دە، جاۋعا قوي!» دەگەن بابالار ءسوزى راس ەكەن»، - دەدى.
بۇل ءسوزدى ايتۋىنىڭ ءمانىسىن سۇرادىم.
- بىزدە قوجا دەگەن حالىق بار، - دەدى ول.
- بولسا شە؟ - دەدىم مەن جايباراقات.
- كوردىڭىز بە، سىزدەر جاقتا «قوجا» دەگەن پروبلەما» بولماعان سوڭ، جايباراقاتسىز. ال بىزدە مۇلدە ولاي ەمەس. ولار جيىن-تويدا ءبىزدى، ياعني قازاقتاردى، كەكەتىپ-مۇقاتىپ وتىرادى. ءتىپتى، ايتپايتىن سوزدەرى جوق! قازاقتى تومەندەتىپ سويلەگەندە، ايىلدارىن دا جيمايدى. «قازاقتى ادام قىلعان - ءبىز» دەپ كوكىرەكتەرىن سابالاعاندا، جەرگە كىرىپ كەتە جازدايمىز، - دەگەندە، مەن اشۋلانا باستادىم.
- اۋ، بۇلارى قالاي؟! وزدەرى قوجا بولسا، شاريعاتتا «ادام بالاسىنىڭ ءبارى بىردەي» دەمەپ پە ەدى! نانىمىزدى جەپ، سۋىمىزدى ءىشىپ وتىرىپ!..
قانىمنىڭ باسىما شاپقانىن بايقاپ:
- اي، مىنەزدەرىڭ ءبىر-بىرىڭە ۇقسايدى ەكەن-اۋ! ايتايىن ەندى. سودان ءبىر كۇنى اۋىلىمىزعا كەلىن ءتۇستى. قۇدا كەلدى. قۇدانى جايلاۋعا اۋىلدىڭ اقساقال-قاراساقالدارى جينالدى. داستارحان باسىندا قوجالاردىڭ الگى «اۋەنى» قايتا باستالدى. ءبىز قۇدالاردان ۇيالىپ بارامىز. كەنەت «ءاي..!» دەپ باس قۇدا اتىپ تۇردى. «ءبىزدىڭ نانىمىزدى جەپ، سۋىمىزدى ءىشىپ وتىرىپ!... سەندەر قوجا ەمەسسىڭدەر، ناعىز ارانداتۋشىلارسىڭدار!» دەپ ناقتىلاپ ايتىپ، شاريعاتتاعى ادام تەڭدىگىن العا تارتتى. سول-سول-اق ەكەن، شاي قۇيىپ وتىرعان كەلىنىمىز دە ورنىنان اتىپ تۇردى. جۇدىرىعى ءتۇيۋلى. توبەلەسكە دايىن سىڭايلى. ءبىر قىزىعى، الگى «قوجاسىماقتار» جىم بولدى. سودان بەرى كوزىمىز اشىلدى. سودان باستاپ اۋىلدا الگىندەي تاقىرىپقا ەشكىم دە بارمايتىن بولدى، - دەدى اكادەميك.
مەن: «وندايلار قوجانىڭ اتىنا كىر كەلتىرىپ جۇرگەن كەشەگى پارسى ەلىنەن قاشىپ-پىسىپ كەلگەن ۇرى-قارىلاردىڭ تۇقىمدارى عوي! ناعىز قوجا ونداي بولمايدى، - دەگەم. اكادەميك تە مەنى قوشتادى.
- مەن دە وسىلاي ويلايتىنمىن، - دەدى.
وسى وقيعاعا يلانبايتىندار بولسا، قىزىلوردانىڭ جاڭاقورعانى، تۇركىستان قالالارى ماڭايىنا بارىپ بايقاسىن. قازاقتى كەلەمەج قىلاتىن «قوجا» اتانىپ جۇرگەن بۇرىنعى ۇرى-قارىلاردىڭ تۇقىمىن وپ-وڭاي تاۋىپ الاتىنىنا سەنىمىم مول.
تورەلەر اراسىندا دا قازاققا «قوجا» اتانىپ جۇرگەندەردەي تىكەلەي تيىسپەگەنمەن، كەيبىرەۋى «انا حاننىڭ ۇرپاعىمىن»، «مىنا حاننىڭ ۇرپاعىمىن»، «اقسۇيەكپىن»، «قاراشاسىڭ» دەپ قالاتىندار كەزدەسەرى انىق.
ولارعا دا ايتار ءسوز سول - ناعىز حان تۇقىمى ولاي ەتپەيدى. ناعىز اقسۇيەك بەكزات بوپ كەلەدى. «تورەمىن!» دەپ كەۋدە قاعىپ جۇرگەندەردىڭ كوبىسى جولدان قوسىلعان، تورەلەردىڭ اتىن جامىلىپ جۇرگەن جولبيكەلەر بولۋى بەك مۇمكىن. ءتىپتى، ءحىح عاسىردىڭ باسىندا ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسكە شىققان قازاقتاردى باسىپ-جانشۋ جولىندا پاتشا ۇكىمەتىنە جاعىنىپ، جانقوجاداي ارىستاردى ءولتىرۋدى ۇيىمداستىرعاندار ۇرپاعى دا شىعار؟!
ەگەر كەرەي مەن جانىبەك ۇرپاقتارى، ابىلاي حان ۇرپاقتارى شىن بابالارىنا تارتسا، «ناعىز قازاقپىن!» دەر! ال، بۇگىنگىنىڭ «اقسۇيەك-شەنەۋنىكتەرى» سىندى حالىقتىڭ شەكەسىنەن قاراسا، جەكە باسىنىڭ قامى ءۇشىن كەشەگى جوڭعارعا حالقىن ساتىپ جىبەرە جازداعان «شەنەۋنىكتەردىڭ» تۇقىمى ەكەنىنە ءشۇبا بولماس.
ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك، كەشەگى ۇلى جازۋشىمىز ع.مۇسىرەپوۆ كەڭەس ۇكىمەتى تۇسىندا ءومىر سۇرگەندىكتەن، زامانىندا قازاق حالقىن ساتىپ جىبەرە جازداعان، قازاقتىڭ اۋىزبىرلىگىنىڭ ىدىراۋىنا تىكەلەي اسەر ەتكەن، زامانىنىڭ شەنەۋنىكتەرى - قوجالار مەن تورەلەرگە قاتتى كوڭىلى قالعاندىقتان، بۇگىنگى ۇرپاقتارىنا دەگەن اشۋ-ىزاسى تارقاماعان شىعار؟!
مىنە، سوندىقتان بۇگىنگى كۇن زيالىلارىنىڭ الدىندا وتكەننىڭ قاتەسىن قازبالاۋ ەمەس، تاريحي شىندىعىن دالەلدەپ، بابالار جىبەرگەن قاتەلىكتى بولدىرماۋ جولىن، ياعني بارلىق ماسەلەدەن «قازاق» ۇعىمىن جوعارى قويار، جول ىزدەر كەز كەلدى.
جاقسىدا جاتتىق بولمايدى
قازاق بولۋ - ماقتانىش
اتاتۇرىك ىزىمەن
ءيا، جوعارىدا اتاپ وتكەندەي، حاقنازار باباسىن تاۋىپ، باسىنا كەسەنە ورناتىپ جاتقان ءالىم جانتەكەنىڭ باباسىنىڭ ءبىرى - بۇكىرەك باتىر سوناۋ ەل باسىنا كۇن تۋعان شاقتا اعايىن اراسىنداعى ءوزارا رەنىشتى جەڭىپ، سارت ەلىنەن قازاق جەرىنە كەلىپ، جاستارعا ماڭگىلىك ۇلگى بولار وتانشىلدىقتىڭ مۇراسى ىسپەتتى «مىڭ بالا» جاساعىن قۇرىپ، ولە-ولگەنشە «ناعىز قازاقپىن!» دەپ جار سالىپ وتكەن ونەگەلى ءومىرى ارال توڭىرەگىندە وشپەستەي جارقىن جول سالىپ كەتكەن-ءدى.
بۇگىنگى اتا-بابا اماناتىنا ادال بۇكىرەك باتىر ۇرپاقتارى قازاق حالقىنىڭ تۇتاستىعى ءۇشىن وزىندىك ورنەك سالىپ، كەيبىر بولىنگىشتەرگە ءزىل بولىپ، بارشاعا ۇلتتىق ۇيىسۋدا ۇلگى بوپ، جاقسىنىڭ جاتتىعى جوقتىعىن، «قازاق بولۋ - ماقتانىش» ەكەندىگىن سوزىمەن ەمەس، ىسىمەن دالەلدەپ كەلە جاتقانى كوڭىلگە قۋانىش اكەلەدى. بۇل ءۇردىس - بارشامىزعا جۇعىستى بولسىن!
لايىم، بۇكىل قازاق «مەن اناۋمىن»، «مەن مىناۋمىن» دەمەي، تەگىن ءبىلىپ، قازاق ەكەنىن ماقتانىش ەتەر زامانعا جەتكىزگەي!
ارال اۋدانى،
قىزىلوردا وبلىسى
«Abai.kz»
