اسەل نازارالى. اقىن. شەنەۋنىك. وقىرمان
اقىن جۇرگەن ۇلى الەم - اگەنت.
ءسىز بەن ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى كورىپ، ارالاسىپ جۇرگەنىمىز قازاق ءتىلدى ورتا، عالامتوردى اشساڭىز ءبىر توپ جۋرناليستەر مەن اقىندار، وقىرماندار...
اقىندار شابىتى كەلسە ىشكى ەموتسياسىن اگەنتتىڭ «كوك بۇلتىنا» ولەڭ جازىپ ۇشىرادى. سولاردىڭ بلوگقا جازعانىنا قاراپ، ايتەۋىر جانسىز دۇنيەگە كوز ىلەستىرىپ جان سارايىڭىزدى اشقانداي بولاسىز. كۇندەلىكتى جۇمىسقا بارىپ-كەلىپ ۋاقىت ءوتىپ جاتىر. تۇنگى ولەڭ جازۋ شابىتى ءبىر بولەك.
ءيا... بۇل ادام ساناسىن وياتۋدىڭ ءالسىز ءبىر عانا ۇشقىنى. سول ورتاعا قاراي بەيىمدەلىپ كەتكەنبىز، قولدايمىز، ماقتايمىز. سول ورتادا ءومىر ءسۇرىپ جۇرگەنىمىزگە ريزا بولىپ قازاقى رۋحىمىزدىڭ تانىمدىق دەڭگەيىن سونىمەن شەكتەيمىز دە قويامىز.
اقىندار اراسىندا وزىمەن-ءوزى كۇن كەشىپ جۇرگەن تىم قاراپايىمدارى، ارقاسى بار اساۋلارى، ءار سوزگە ءمان بەرەتىن سالماقتىلارى، ادامعا شىنايى جانى اشىپ، قولىنان كەلگەنشە جان اياماي كومەكتەسەتىندەرى، اقىلگويسىپ، كوسەمسىپ، ءبوسىپ سويلەيتىندەر، دانىشپانسىپ، بولمايتىن ءسوزدى قۇراستىرىپ اقىل ايتاتىندار، وسەكشىلەر مەن كورە المايتىندار، «اقىنبىز» دەپ ماستانىپ، امانداسپاي كوكىرەگىن كوتەرىپ كەرگيتىندەرى دە بار ارينە. ءانشى، كومپوزيتورلارمەن جۇمىس جاسايتىن كاسىبي اقىندار دا كەزدەسەدى. ءبىزدىڭ باسەكەلەسەر ورتامىز وسى ما دەپ ويلايسىڭ كەيدە.
اقىن جۇرگەن ۇلى الەم - اگەنت.
ءسىز بەن ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى كورىپ، ارالاسىپ جۇرگەنىمىز قازاق ءتىلدى ورتا، عالامتوردى اشساڭىز ءبىر توپ جۋرناليستەر مەن اقىندار، وقىرماندار...
اقىندار شابىتى كەلسە ىشكى ەموتسياسىن اگەنتتىڭ «كوك بۇلتىنا» ولەڭ جازىپ ۇشىرادى. سولاردىڭ بلوگقا جازعانىنا قاراپ، ايتەۋىر جانسىز دۇنيەگە كوز ىلەستىرىپ جان سارايىڭىزدى اشقانداي بولاسىز. كۇندەلىكتى جۇمىسقا بارىپ-كەلىپ ۋاقىت ءوتىپ جاتىر. تۇنگى ولەڭ جازۋ شابىتى ءبىر بولەك.
ءيا... بۇل ادام ساناسىن وياتۋدىڭ ءالسىز ءبىر عانا ۇشقىنى. سول ورتاعا قاراي بەيىمدەلىپ كەتكەنبىز، قولدايمىز، ماقتايمىز. سول ورتادا ءومىر ءسۇرىپ جۇرگەنىمىزگە ريزا بولىپ قازاقى رۋحىمىزدىڭ تانىمدىق دەڭگەيىن سونىمەن شەكتەيمىز دە قويامىز.
اقىندار اراسىندا وزىمەن-ءوزى كۇن كەشىپ جۇرگەن تىم قاراپايىمدارى، ارقاسى بار اساۋلارى، ءار سوزگە ءمان بەرەتىن سالماقتىلارى، ادامعا شىنايى جانى اشىپ، قولىنان كەلگەنشە جان اياماي كومەكتەسەتىندەرى، اقىلگويسىپ، كوسەمسىپ، ءبوسىپ سويلەيتىندەر، دانىشپانسىپ، بولمايتىن ءسوزدى قۇراستىرىپ اقىل ايتاتىندار، وسەكشىلەر مەن كورە المايتىندار، «اقىنبىز» دەپ ماستانىپ، امانداسپاي كوكىرەگىن كوتەرىپ كەرگيتىندەرى دە بار ارينە. ءانشى، كومپوزيتورلارمەن جۇمىس جاسايتىن كاسىبي اقىندار دا كەزدەسەدى. ءبىزدىڭ باسەكەلەسەر ورتامىز وسى ما دەپ ويلايسىڭ كەيدە.
قالقامان اعامىزشا ايتساق، «اقىننىڭ اقىندىعىن سىيلاما، ادامدىعىن سىيلاڭىز». جۇرەگىڭىزگە يمان نۇرىن ۇيالاتىپ، بىقسىعان ويدان ارىلىپ، ءوزىڭىزدىڭ جان-دۇنيەڭىزگە جاڭالىق، تۇلا بويىڭىزعا قاراپايىمدىلىق ەنگىزىڭىز دەگىم كەلەدى اقىندارعا.
كەزىندە لۇقپان حاكىمگە سۇراق قويعان ەكەن، «وسىنشاما ادەپتىلىكتى قايدان ۇيرەندىڭىز»، دەپ، ول «ادەپسىزدەردەن ۇيرەندىم»، دەپتى. سول ايتقانداي، ءبىر جاقسىسى اگەنتتەگى «قۋعىنبايلاردىڭ» وزىنەن دە جاقسى نارسە ۇيرەنۋگە بولادى. مۇندايدا ولارعا قوسىلا شۋلاماي، تىنىشى وزىڭىزگە قاجەتتى اقپاراتتى ساناڭىزعا ءسىڭىرىپ الىپ وتىرا بەرگەنىڭىز ءجون.
مونيتوردىڭ ارعى جاعىندا وتىرعان ادامدار ءارتۇرلى. بىرەۋ مۇڭىن ايتادى، بىرەۋ سىرىن ايتادى، سولاردىڭ كوڭىل-كۇيىنە ساي ولەڭ جازاسىز، ول جۇرەگىنە ءدوپ ءتيىپ ويلاندىرىپ جاتادى. بىرەۋلەرى «سول وقيعا ءسىزدىڭ باسىڭىزدان وتكەن بە؟»، دەپ سۇراپ جاتادى. «ماعان ارناپ ولەڭ جازىڭىزشى، دەيتىندەر دە بار اراسىندا. وعان ولەڭ جازۋ ءۇشىن ونىڭ ىشكى الەمىنە ەنۋىڭ كەرەك. وقىرماننىڭ قاس-قاباعىنا قاراپ مۇڭايىپ، سولارعا قاراپ قۋانىپ وتىرامىز. كەيدە وسىندايدان دا شارشايسىڭ، ءتىپتى باسقا ءبىر الەمگە كەتىپ قالعىڭ كەلەدى.
ايتپاقشى، ورتامىزدا راسىمەن دە سىپايى، سالاماتتى جولمەن جۇرەتىن، ناماز وقيتىن، ىشپەيتىن، شەكپەيتىن تازا كيىنەتىن، ارتىق قىلىق كورسەتپەيتىن «برەند» اقىندار بار. ولاردى «حالال اقىندار» دەپ قالجىڭداپ قويامىز. اسىرەسە، ول توپتاعىلار استانادا جاقسى ورتا قۇرىپ، قالىپتاسىپ كەلەدى. اندا-ساندا قىمىزحانادان تابىلادى. جينالىپ الىپ قىمىز ءىشىپ، تاڭعا ولەڭ وقيتىندارى بار. ءتىپتى، ول ورتادان انشىلەردى دە كورۋگە بولادى كەيدە.
قاراپ وتىرساڭىز اگەنتتە نە كوپ اقىن كوپ. قايسىسى شىن اقىن، قايسىسى ۇلى اقىن ەكەنىن ادام اجىراتىپ بولمايدى. الدى الپىستى القىمداعان، سوڭى كەيىنگى تولقىن اقىندار. سولاردىڭ ىشىندە ءالى بالا بولسا ايتار ويى سالماقتى، بىلىمدەرى جان-جاقتى، كوزگە ۇرىپ تۇراتىن وتكىر ويلى اقىندار بار. ولار قاي ورتادان تاربيە الىپ ءجۇر؟ تاڭقالاسىڭ. جاس اقىنداردىڭ ءالى بالا بولسا دا وزىندىك قوعامعا قوسار ءۇنى بار، ويلارى تاپ-تازا، ءمولدىر-تۇنىق، ولەڭدەرى تاستاي. قولمەن قۇيىلعان مۇسىندەي.
ونىڭ ىشىندە سەرىكزات اعامىزدىڭ تىلىمەن ايتقاندا، «جاسامىس اقىندار» دا بار. سونداي-اق اركىمنىڭ ءوز وقىرمانى بار، ءوز جانكۇيەرى بار دەگەندەي...وقىرمان دەمەكشى، ولاردىڭ اقىندارعا دەگەن ويلارى تاپ-تازا، تۇنىق جانە ولەڭدى جانى ءسۇيىپ قابىلدايدى. بىرازىمەن اڭگىمەلەسىپ كوردىم، ايتاتىندارى - «اقىن ولەڭدەرىندە جارق ەتكەن جاڭالىقتار از، ماحابباتتى جىرلايدى، انا، وتان، ەل دەگەن تاقىرىپتاردا جازسا ەكەن. كەيبىر اقىندار اللا دەگەن ءسوزدى بەتىمەن قولدانا بەرەدى. ولەڭدەرى قاسيەتتى بولسىن دەپ جاپسىرا بەرەدى مە ەكەن تۇسىنبەيمىز، ولەڭدەرىن وقىپ وتىرىپ نە ايتقىسى كەلگەنىن ۇقپاي قالامىز، ءبىر سارىندى، ءبىرىن-ءبىرى قايتالايتىن اقىن كوپ»، - دەيدى جانكۇيەرلەرىمىز. بۇل نەنى كورسەتەدى؟ بۇل ءبىزدىڭ اۋديتوريامىز اگەنتتەگى بلوگپەن شەكتەۋلى جانە ولاردىڭ ورتاق تاقىرىبى - ماحاببات مۇڭى دەگەن ءسوز.
سونىمەن...
اقىنداردا نە بار ءوزى؟ باعىتىمىز دۇرىس پا؟
قازىر ولەڭ وقۋدى قويدىم دەيدى ءبىر اعام، نەگە دەسەڭىز، ءبارىنىڭ جىرلايتىنى ءبىر سارىن، ءبىر اۋەن. تاقىرىپتارى باياعى تاپتاۋرىن ماحاببات. ولەڭگە جاڭاشا ستيل، جاڭاشا مودەرنيستتىك سارىن، جاڭاشا فورمات اكەلۋ كەرەك. ونى جانە وسى وتىرعان ءبىز جاساۋىمىز كەرەك دەيدى. ءسوزىنىڭ جانى بار. ورتا اعا بۋىن اقىنداردىڭ وزدەرى دە وسىنداي پىكىردە.
نەگىزى قازاق مۇڭعا جاقىن بولعاندىقتان، ءبىزدىڭ ادەبيەتتى مۇڭ جاۋلاپ العان. بار ۋايىمىمىز - جاۋاپسىز ماحاببات، عاشىعىنا جەتە الماۋ، ساعىنىش، ارمانداۋ... جىلاۋىق ولەڭ. بۇل نە نارسە؟ قازاق پوەزياسىنىڭ جالپى قۇرىلىمى قايدا باعىت الىپ بارادى؟
بارىنە بىردەي جىلاۋىق اقىن دەپ ايدار تاعۋعا بولمايدى. ىشىندە كونەنىڭ تىلىمەن كوسەمنىڭ ءسوزىن تەرگەن، ادام جانىن ۇعىنىپ، تابيعاتپەن ۇيلەستىرىپ جازا الاتىن، اتا-انا، جەر، ءتىل مەن ءدىني تاقىرىپتاردى دا جاقسى جازاتىن اقىندار دا بار ارامىزدا. بايىرعى ابايلار سويلەگەن تىلمەن، ءوزىڭىز بۇرىن-سوڭدى ەستىپ كورمەگەن سوزدەردى قولدانىپ، عاجاپ بۋىن قۇرايتىن، ءتىلى شۇرايلى قانداس اقىندار دا بار.
كەشەگى اعا-اپالارىمىزعا ەلىكتەپ، ەسكى سارىنمەن ايتەۋىر ءبىر وبرازدى الىپ، قيالدان قۇراپ شىعامىز. سوزدەردى ۇيقاستىرساڭىز بولدى، اقىنسىز دەيدى ەل. تۇنگى تولقىندا ولەڭىمىزدىڭ راديودان وقىلىپ جاتادى. ونىڭ ءوزى تىڭدارماندى ءبىر راحاتقا بولەيدى. بار جارىققا شىققانىمىز سول، وعان دا شۇكىر دەيمىز. اقىندى تانىتىپ، شالعاي اۋىلدارداعى حالىقتى سۋسىنداتاتىن جولدىڭ ءبىرى بۇل دا.
ولەڭنىڭ باق سىنار جەرى نەمەسە مەن «ءمۇشايريست» ەمەسپىن...
ءمۇشايرا دەگەن ول ءتىپتى، شالداردىڭ ويىنشىعى بولىپ كەتكەن. ءمۇشايرانىڭ ولەڭىن شالدار تۇزەپ، شالدار جازسىن جازعاندا.
قازىرگى جاس بۋىنداردىڭ ساناسى سول ءمۇشايرانى جارىپ شىعۋعا شاماسى جەتپەيدى ەمەس، ءتىپتى اسىپ تۇسەدى. اتتەڭ، اڭعال دا كوڭىلشەك، ودان قالسا اتاقۇمار. ماقتاپ قويسا جۇلدە مەن اتاق ءۇشىن ساتىلىپ تا جاتادى. ولاردىڭ ءوزىن كوكەلەرى «شاتىر» بولام دەپ ماجبۇرلەپ العان. ادال ويمەن باعىن ساراپقا سالعىسى كەلىپ بارۋىن بارادى-اۋ اقىن، بىراق جۇلدەنى تەگىن بەرەم دەگەن «جەمتارتارلاردىڭ» الدىندا دارمەنسىز كۇي كەشىپ قالا بەرەدى. ول جۇلدەنى شىن مويىندالىپ الدى ما، جوق كوكەسى كومەكتەستى ما ايتەۋىر الادى. العان سوڭ اقىننىڭ ءوزى دە ۇيالادى، ىشىنە ىشتەي قىنجىلىس، كومپلەكس قالىپتاسادى. ءسويتىپ اقىنداردىڭ اراسىندا بولىنۋشىلىك پايدا بولادى. ۇلكەن قوعامدىق دەرت وسى. قىسقاسى اقىنداردىڭ باعىن كابينەتىندە قارنىن سىيپاپ وتىرعان ابىز كوكەلەرىمىز اشادى. اقىندى «مىقتى اقىن» قىلاتىن حالىق ەمەس شالدار.
قىزداردىڭ جاعدايى ءتىپتى قيىن. كادىمگىدەي قاتىسايىن دەپ قۇجات ۇسىنساڭ، ءسوز ەمەس، الىپ بەرەم، ماعان سەن، ولەڭىڭ جاراماسا تۇزەتەمىز دەگەن اڭگىمە ايتادى شالدار. سول ايتقان سوزدەرىنىڭ استارىنا ۇڭىلمەي-اق تا قويىڭىز. كىمدى كىم قالاي اقىن قىلىپ ءجۇر؟ ولەڭىڭدى تۇزەتىپ، جۇلدەلى بولىپ ەلدىڭ بەتىنە قالاي جارقىراپ تۋرا قارايسىڭ سودان كەيىن. ەل ونى بىلەر-بىلمەس، بىراق ءوز ورتاڭ ول جايلى نە دەيدى؟ ەكى ورتادا ءوزىڭ جۇرگەن ورتاڭنان اداساسىڭ. دوستارىڭدى جوعالتاسىڭ، ادامدىق قادىرىڭ كەتەدى.نامىسىڭا تىرىسىپ ءويتىپ اتاقتى اقىن بولماي-اق قويدىم، «ءمۇشايريست» ەمەسپىن دەيسىڭ اقىر سوڭى. سونداعى ادەبيەت، ولەڭ دەپ جۇرگەندەگى بار جيعان ارىمىز بەن بارىمىز وسىلاي ولشەنە مە؟ مىنە وسى ءبىزدىڭ ادەبيەت. سۇمدىق قوي!وقىرمانىمىز امان بولسىن دەيمىز ىشتەي، وسىلاي جابىرقاعاندا ارقادان قاعىپ الاتىن...
ەڭ بولماسا ادەبي ورتا تازا بولساشى... ساياساتتى بىلاي قويىپ. ءمۇشايرا، ايتىس، جارىس، ءسوز سايىس دەگەنىڭ ءوزارا ءبولىس، ءوزارا ىمى-جىمى بىردەڭە. الدىن الا بەلگىلەپ العان كىمنىڭ ورىن الاتىنىن. سونداعىسى وتكىزدىك دەگەن اتى عانا،ولار كىمگە ەسەپ بەرەدى. جۇلدەگەردىڭ ولەڭىن كىم وقىپ كورگەن، ازار بولسا مەملەكەت ءبىر، ەكى كىتاپ شىعارتار. كىتاپتىڭ ءوزىن جۇگىرىپ ءجۇرىپ اقىننىڭ ءوزى شىعارتادى. ول قانشاما قاراجات. سول ءۇشىن دە مۇشايراعا قاتىسۋعا ءماجبۇر. ونىڭ ولەڭىنشەنەۋنىك تۇرماق، بازارداعى حالىقتىڭ ءوزى وقىمايتىن ءبىر بەلگىسىز جەرگە جاريالاي دا، سول كۇيى ۇمىتىلىپ قالادى. اتىڭنىڭ تانىس بولماعانى جاقسى، جاڭادان اقىن شىعىپتى دەپ ەلدىڭ كوزىنە بىردەن تۇسەسىڭ دەيدى شالدار. ءسويتىپ اتىن دا ەستىمەگەن، ءتۇرىن كورمەگەن ءبىر اقىنسىماقتىڭ قولىنا بەرەمىز جۇلدەنى. ول بايعۇستىڭ تاريحتا اتى نەمەن قالدى بەلگىسىز(وسىنداي اتىمەن تاريحتا قالۋى كەرەك پا؟). ونى مۇڭىن تەك ءوز ورتاسى عانا ۇعىنىپ، ءوز ورتاسى عانا كۇيىنىپ جاتادى. ادەبيەتتىڭ بارار جەر، باسار تاۋى وسى عانا. بۇدان كەلىپ سانا شەكتەلەدى. اقىنداردىڭ ساناسىندا «اقىرى ورىن الىپ ەڭبەگىڭ ەلەنىپ جاتقان جوق، اركىم ءوز تانىسىنا تارتادى، ماعان ءبارىبىر، باعىمدى مۇشايرامەن سىناماي-اق قويدىم، «ءمۇشايريست» ەمەسپىن» دەگەن سارساڭعا ءتۇسىپ، شارشاعان وي قالىپتاسقان. ءمۇشايرا قاتىساسىڭ با دەسە، «جەمقورلىققا» قاتىساسىڭ با دەگەندەي اتىنان ۇركىپ قاشادى. بىردەڭەگە قاتىسىپ، باعىڭدى سىناعىڭ كەلەدى. سەنىڭ مۇشايراداعى باعىندى سىنايتىن كىم؟
جۇرتتىڭ كادىمگى ۇلى اقىنى دەپ ەسەپتەپ جۇرگەن، اقىندىعىنان ارامدىعى باسىم، اقىلى جەتىپ تۇرىپ بىقسىعان دۇنيەلەرمەن اينالىساتىن، پارىقسىزدارعا قاراپ، ۇكىلەگەن ادەمى جىر داپتەرىڭدى ەرىكسىز قولدى ءبىر سىلتەپ جابا سالاسىز... ەي، ۇساقتالعان دۇنيە-اي!
ايتىسكەر اقىنداردى مۇشايراعا قاتىستىرمايدى دا. سوندا ايتىسكەر اقىن ەمەس پا دەيدى، ءبىر ايتىسكەر اعام وتكەندە. باق سىنايتىن ورتا قايدا؟ سىندى دا، مۇڭدى دا بلوگتاردان عانا ەستيمىز. ايتەۋىر ءبىر تىلسىم تەرەڭ ۇنسىزدىك. ەشكىم ەشكىمدى ماقتامايدى دا، ەشكىم ەشكىمدى جاماندامايدى دا، ايتەۋىر ءۇنسىز ۇعامىز دا قويامىز.
«شابىتتىڭ» مۇڭىن ءتىپتى قوزعاماي-اق قويايىن ءبىراز اقىن جىلاپ قالار... جوعارى جاقتىڭ بەكىتىپ قويعان ءادىل قازىسى بيىل كىمنىڭ تاعدىرىن شەشەر ەكەن دەيسىز ىشتەي. «شابىتقا» جىل سايىن شاپتالعان قازىلارعا ءبىراز اقىنداردىڭ كوڭىلى تولماي، ىشتەرىنەن بىقسىپ جانادى.
وسى اقىنداردىڭ جىلىنا ءبىر رەت كەلەتىن «شابىتتىن» نەگە باسقاشا ستيلدە وتكىزبەسكە!؟ ونى وتكىزەردەگى جىر تىڭدارماندارى تاعى وسى اۋديتوريامەن شەكتەلەدى. اۋديتوريانى كەڭەيتىپ، «شابىتتىڭ» جۇلدەسىن نەگىزى وقىرماندار تاڭداۋى ءتيىس. ءبىر جىل بويىنا كىمنىڭ كىم ەكەنىن بىلەتىن ءادىل قازى ەمەس، وقىرمان-حالىق.
حالىق قايدان ءبىلسىن «شابىت» فەستيۆالى ءوتىپتى عوي، ە-ە، كىم الىپتى، ا، سول ما؟ السا الدى دا دەپ قويادى ەل «شابىت» بىتكەسىن قازاقبايشىلىققا سالىنىپ. كەرىسىنشە حالىقتىڭ وسىندايدا كوزىن اشۋىمىز كەرەك ەمەس پە، ال ءبىز وسىعان بەيىمدەلىپ، كونىپ العانبىز. ءۇن شىقپاستان مەيلى، دەپ قول سىلتەي سالۋ قانىمىزدا بار. ونى كادىمگى ەلدىڭ ورتاسىنا اقىندى شىعارىپ قويىپ، تەگىن تۇردە، ءبىر اپتا بويى كەڭ اۋديتوريانى الىپ نەگە كوپشىلىك داۋىسقا، تالقىعا سالماسقا! ەل جينالا ما، جينالادى. جارناما جاساپ تا كەرەگى جوق. جانكۇيەرلەردىڭ ءوزى-اق جيناپ بەرەدى وقىرماندى. شىركىن ءبىراز اقىننىڭ تىنىس اشىلار ەدى. جۇرتتىڭ رۋحىنا دەم بولار ەدى جىرلارى. جىل بويعى ساراپتى وسىلاي جاساساق كۇشتى بولار ەدى.
ناعىز ولەڭدى سۇيەتىندەردىڭ ءبىرى - شەنەۋنىكتەر...
جۋرناليست كەلمەسە قوزعالمايتىن شەنەۋنىكتەرگە اقىننىڭ قاجەتى دە جوق دەپ ويلايسىز با؟ ولار اقىنداردى تانىمايدى. ولاردىڭ كىمنىڭ كۇيىن كۇيتتەپ، كىم ءۇشىن جىر جازىپ جۇرگەنىنەن دە بەيحابار. حالقىم امان بولسىن، اركىم كەرەگىن ءىلىپ الار دەپ «بلوگقا» جازىپ جۇرە بەرەدى. مەنىڭشە بۇل اعىمعا ىلەسىپ، «بلوگ اقىنى» بولىپ كەتە بەرۋگە بولمايدى. باسقا شەشىم شىعارۋ كەرەك اقىندارعا. اقىنداردىڭ ءبارىنىڭ ءتىزىمىن الىپ، اپتا سايىن ون شاكتى اكىننان شەنەۋنىكتەردىڭ ورتاسىنا جىبەرۋ كەرەك. اپتا سايىن بولماسا دا اي سايىن جيناپ الىپ ولەڭ وقىپ وتىرسا ءتىل داميدى، سانا جاڭعىرادى، قوعامداعى پروبلەمالاردىڭ شەشىلۋىنە سەپتىگى تيەدى. بىزدە مىنانداي دا ورتا بار ەكەن عوي دەگەن وي قالىپتاسادى ولاردا. شەنەۋنىكتەردىڭ ادەبي ورتانى ىزدەۋگە قۇلقى دا، ۋاقىتى دا جوق. ءتىپتى، ورەسى دە جەتىپ، ويىنا دا كىرمەگەن ءالى. سانا ۇيقىدا. ولەڭ جازۋ ەرىككەننىڭ ءىسى دەگەن پيعىلمەن ميىعىنان كۇلىپ، ارمەن قاراي جۇمىسىن جاساپ جۇرە بەرەدى. حالىق پەن بيلىك اراسى الشاقتاپ بارادى. حالىق مۇڭىن بيلىككە جەتكىزەر ورتا وسى اقىندار دەپ ويلايمىن.
ءوزىم قىزمەت اتقارىپ وتىرعان جەردەگى باسشىلار مەن ۇجىمداعى ارىپتەستەرىم ورىس ءتىلدى ورتا بولسا دا ادەبي ورتانى ۇناتادى. ولەڭ جىبەرشى دەپ وتىرادى. ءتىپتى كابينەتىنە بارىپ ولەڭ وقىپ بەرسەڭ ريزا بولاتىندار بار. ولار رەسمي ورتادا جۇرسە دە ادەبي ورتانى ساعىنادى. رۋحاني ءلاززات الادى. تاڭعالاسىڭ، ولار ولەڭنىڭ قۇدىرەتىنە باس يەدى. وسىندايدا اگەنتتەگى اقىنداردى ەرتىپ اكەپ ولەڭ وقىتقىڭ كەلەدى.
ادەبي ورتا ولاردى رەسمي تۇردە، قولىنا پاپكا ۇستاپ، قول قويۋدان باسقانى بىلمەيتىن، سۋىق ادامدار دەپ قابىلدايدى. ول دۇرىس ەمەس. ولاردا دا جان بار، جۇرەك بار، سەزىم بار. ولاردىڭ دا ورتاسىندا ولەڭ جازاتىندار، دومبىرا تارتاتىندار جەتكىلىكتى. ورىس ءتىلدى ورتادان قاشامىز، قاتە سويلەپ قويامىز با دەپ ۇيالامىز. سول ۇيالۋىمىزدىڭ كەگىن قازاق ءتىلىن بىلمەيدى دەگەنگە اكەپ تىرەيمىز. ارينە بۇل ءبىر جاعىنان ءتىلدى باسىندىرماۋ ساياساتى. ولار ولەڭ تۇسىنبەيدى دەپ ويلايمىز. ءتىپتى مەنسىنبەيدى دەپ ويلايتىندار دا بار. ولار ءسىزدى مەنسىنۋ ءۇشىن ءسىز ولار مەنسىنەتىندەي ءتۇر جاساڭىز. وي ولاردىڭ كولىگى كەرەمەت، ءۇيى بار ءبىزدى قايتسىن، قارابايىر دەگەن ۇعىمنان اۋلاق بولۋ كەرەك ادام. ءسىز ءبارىن تابيعي تۇردە قاراپايىم قابىلداڭىز.
سوڭعى ءتۇيىن نەمەسە «پاتشاسى اقىنىن ىزدەگەن ەل - باقىتتى».
استاناداعى ۇلتتىق كىتاپحانا جانىنان «جانسۋسار» دەگەن اقىنداردىڭ ادەبي ورتاسى قالىپتاسىپ، جان-جاقتان كەلگەن اقىنداردان جىر تىڭداپ، ارالاسىپ جاپ-جاقسى بولىپ قالىپ ەدىك (وندا دا اۋديتوريامىز سول اگەنتتەگى ادەبي ورتا), قازىر ءبىراز توقىراۋعا ۇشىراپ تۇر ما قايدام، مەن سول ورتاعا شەنەۋنىكتەردى تارتقىم كەلگەن. بىراق مەملەكەتتىك جۇمىستىڭ كۇرمەۋىنەن شىعا الماي، وكىنىپ قالاسىڭ بارا الماي. ءبىر-ەكى رەت جۇمىستان قاشۋعا تۋرا كەلدى سول ءۇشىن. وسىنداي دۇنيەلەردى جۇمىس ۋاقىتىنان تىس جاساساڭىزدار قۇبا-قۇپ بولار ەدى، ءارى اۋديتوريامىز كەڭەيەر ەدى... اقىنداردىڭ قۇنى مەن ساپاسى ارتار ەدى، باسەكە كۇشەيەر ەدى. كىمنىڭ كىم ەكەنى تانىلار ەدى. ءتىپتى ءار مينيسترلىك اقىندارعا تالاسىپ، قولداۋ كورسەتەر مە ەدى... كىم ءبىلسىن؟
وسىنداي كوكىرەك كوزىن اشارلىق شىنايى دۇنيەنى تەگىن جاساۋعا بولادى عوي دەپ ويلايمىن. سەنبى كۇنى تۇستەن كەيىن نەمەسە جەكسەنبى كۇندەرى ۇيىمداستىرىپ، شەنەۋنىكتەردى شاقىرىپ، نەمەسە ولارمەن كەلىسىپ الىپ جۇمىس ورنىنا بارۋدى ۇيىمداستىرىپ (ادەيى ورىس ورتانى) ولەڭمەن رۋحتاندىرساق جاقسى بولار ەدى. كەيىن كىتاپقا دەگەن قارجى جاعىن شەنەۋنىكتەر ويلاستىرىپ شەشەر، اقىنداردىڭ ەڭبەگى سول كەزدە ەلەنەر. ءمۇشايرا مەن «شابىتقا» ءادىل باعا بەرەتىن ورتا وسى بولار ەدى...
ولەڭدەردىڭ جۇرەتىن جولدارى - عالامتور، بلوگ، راديو، گازەت-جۋرنالدار... باق سىنار جەرى - ءمۇشايرالار، «شابىت»، ايتىس-جارىستار... وقىرماندارى - قازاقتىلدى ورتا عانا. نەگە؟ شەنەۋنىكتەر مەن بيزنەسمەندەر نەنى وقىپ، نەنىڭ كۇيىن كۇيتتەپ ءجۇر؟ قوعامنىڭ مۇڭى مەن جىرىن جوعارعى جاققا جەتكىزۋشىلەر ءسوز قۇدىرەتى ەمەس پە دەيسىڭ وسىندايدا. اينالىپ سوعاتىن پروبلەما باياعى ءتىل. ءتىلدى قالاي دامىتاسىڭ، ەگەر قازاق ءتىلىن جەتىك مەڭگەرۋدى قاجەتسىنىپ وتىرعان، ءسوز جەتكىزەر اۋديتورياڭىز ءسىزدى تانىماسا. ورىس ءتىلدى ورتاعا ەركىن ەنە الماساڭىز.
ولەڭ ءسوزىنىڭ جۇرەك تۇبىنەن ورىن الۋ، الماۋى وقىرمانعا ايان. سانى مەن ساپاسىنا، ءسانى مەن مانىنەن ءمان بەرمەك تۇگىلى اقىندار كىم دەپ جوعارىدا وتىرعاندارعا سۇراق قويساڭىز، ءوزىڭىز ۇيالاسىز. بىزدە اقىن بار ما قازىر دەيدى شىمىرىكپەستەن. شەنەۋنىكتەردىڭ «اقىنتانۋ» ءبىلىمى مەكتەپ قابىرعاسىمەن شەكتەۋلى. بار اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەپ تانىرى - اباي، مۇقاعالي. ونىڭ ولەڭدەرىن دە جارىتىپ جاتتاماعان. ءتىپتى، ءبىزدىڭ قازىرگى قوعامداعى اقىنداردىڭ بار-جوعىن دا بىلمەيدى. قوعامعا مىناۋ مىنانداي دەپ ناقتى كوسىپ ايتار ەشقانداي شەشىمى جوق شىرماتىلعان تولقىنعا ءۇنسىز ىلەسىپ، جۇيەسىز بەي-بەرەكەتسىزدىكپەن كەتىپ بارامىز. سىرت كوزگە كەرەمەت بولىپ كورىنگەن اقىن دەگەن حالىقتىڭ ءىشى مۇڭى وسى، ماتەريالدىق جاعىن ايتپاعاندا. وسىلاردىڭ ءبارىن جيناقتاپ، ىرىكتەپ، تالداپ، اقىنداردىڭ جەكە شوعىرىن قالىپتاستىراتىن زاماندى كىم ورناتار ەكەن دەپ ءالى ءجۇرمىز. قاي جەردە قانشا اقىن جۇرگەنى دە بەلگىسىز. ولاردىڭ ەڭ بولماس ءتىزىمىن جيناپ، جازىپ الۋعا «جازۋشىلار وداعىنىڭ» قاتىسى بار ما، جوق پا بىلمەدىم. الدە جاڭادان سونداي قوعام قۇرۋ قاجەت پە؟ قىسقاسى اقىندار كوزگە ىلىككەنى ىلىگىپ، ىلىكپەگەنى ءىلىنىپ-سالىنىپ، ايتەۋىر ءبىر كولەڭكە قالتارىستاردا ەڭبەگى ەلەنبەي، ءسوزدى شىعىن قىلىپ، جان-جاقتا شاشىلىپ ءجۇر. قىسقاسى، «پاتشاسى اقىنىن ىزدەگەن ەل - باقىتتى، اقىنى پاتشاسىن ىزدەگەن ەل - بەيشارا»، دەگەن ماقالاعا سايىپ وتىر ءبىزدىڭ بۇل ءجۇرىسىمىز.
استانامىزدى رۋحاني تۇركى ورتالىعىنا اينالدىراتىن، ورتاق وي ءبولىسىپ، بولاشاققا ناقتى قادام جاساۋعا ىقپال ەتەتىن، «جاسامىس بۋىندار» جاس بۋىندارعا كورگەن-تۇيگەنىن ايتىپ، قوعامداعى جاعدايدى جوعارعى جاققا (سونداي-اق باسقا قالالارعا دا شىعىپ وتىراتىن) ناقتى شەشىمدەرمەن جەتكىزىپ حالىقپەن تىعىز بايلانىس ورناتا الارلىقتاي جاندى ادەبي ورتا قۇرساق دەگەن وي.
«اباي-اقپارات»
