سەيسەنبى, 23 ءساۋىر 2024
جاڭالىقتار 4429 0 پىكىر 2 شىلدە, 2012 ساعات 08:41

قۇجاتتار سويلەيدى (جالعاسى)

ەكىنشى ءبولىم

 

قۇجاتتار سويلەيدى

وتقا سالدىڭ وتىردىم جىگەر قايناپ،

تورداعى ارىستانداي كوزىم جايناپ.

شىڭدالىپ شار بولاتتاي شىقتىم مىنە

وتىرمىن وزىڭمەنەن كۇلىپ-ويناپ.

قايىم مۇحامەدحانوۆ

توت، كتو نە پومنيت سۆوەگو پروشلوگو، وبرەچەن نا تو، چتوبى پەرەجيت ەگو ۆنوۆ.

دجوردج سانتايانا

ۆ ەتوم رازدەلە پريۆەدەنى سوحرانيۆشيەسيا دوكۋمەنتالنىە سۆيدەتەلستۆا1 توي ەپوحي. ەتو پيسما كايۋما مۋحامەدحانوۆا ۆ زاششيتۋ ليتەراتۋرنوي شكولى ابايا ي ۋۆەكوۆەچەنيا ەگو يمەني ۆ يستوري ي كۋلتۋرە سترانى. ەتو ستاتي ي ۆىستۋپلەنيا رازنىح اۆتوروۆ، ۆىراجاۆشيح سۆويۋ پوزيتسيۋ پو وتنوشەنيۋ ك تۆورچەسكومۋ ناسلەديۋ ابايا. پيسما، دوكۋمەنتى بولەە چەم پولۋۆەكوۆوي داۆنوستي وتراجايۋت يستوريۋ ستانوۆلەنيا ليتەراتۋرنوگو پروتسەسسا ۆ كازاحستانە، بوربۋ يدەي نا فونە پوليتيچەكوگو رازۆيتيا سترانى. ۆ ەتيح سوبىتياح پروياۆلياەتسيا يستيننايا سۋت ليۋدەي.

ەكىنشى ءبولىم

 

قۇجاتتار سويلەيدى

وتقا سالدىڭ وتىردىم جىگەر قايناپ،

تورداعى ارىستانداي كوزىم جايناپ.

شىڭدالىپ شار بولاتتاي شىقتىم مىنە

وتىرمىن وزىڭمەنەن كۇلىپ-ويناپ.

قايىم مۇحامەدحانوۆ

توت، كتو نە پومنيت سۆوەگو پروشلوگو، وبرەچەن نا تو، چتوبى پەرەجيت ەگو ۆنوۆ.

دجوردج سانتايانا

ۆ ەتوم رازدەلە پريۆەدەنى سوحرانيۆشيەسيا دوكۋمەنتالنىە سۆيدەتەلستۆا1 توي ەپوحي. ەتو پيسما كايۋما مۋحامەدحانوۆا ۆ زاششيتۋ ليتەراتۋرنوي شكولى ابايا ي ۋۆەكوۆەچەنيا ەگو يمەني ۆ يستوري ي كۋلتۋرە سترانى. ەتو ستاتي ي ۆىستۋپلەنيا رازنىح اۆتوروۆ، ۆىراجاۆشيح سۆويۋ پوزيتسيۋ پو وتنوشەنيۋ ك تۆورچەسكومۋ ناسلەديۋ ابايا. پيسما، دوكۋمەنتى بولەە چەم پولۋۆەكوۆوي داۆنوستي وتراجايۋت يستوريۋ ستانوۆلەنيا ليتەراتۋرنوگو پروتسەسسا ۆ كازاحستانە، بوربۋ يدەي نا فونە پوليتيچەكوگو رازۆيتيا سترانى. ۆ ەتيح سوبىتياح پروياۆلياەتسيا يستيننايا سۋت ليۋدەي.

سەگودنيا مى يمەەم ۆوزموجنوست يزۋچات ي اناليزيروۆات يستوريچەسكيە دوكۋمەنتى، كوتورىە سوحرانيلا پرەداننايا سۋپرۋگا فارحينۋر احمەتجانوۆنا. ك سوجالەنيۋ، وتدەلنىە دوكۋمەنتى زا داۆنوستيۋ ۆرەمەني يمەيۋت نەچەتكوە يزوبراجەنيە دليا رازمەششەنيا يح ۆ سكانيروۆاننوم ۆيدە، پوەتومۋ نەسكولكو تەكستوۆ اككۋراتنو نابيراليس س وريگينالوۆ.

 

 

بوربا زا ابايا

 

پرەدسەداتەليۋ سوۆەتا مينيستروۆ كاز. سسر

توۆاريششۋ ۋنداسىنوۆۋ ن.د.

سەكرەتاريۋ تسك كپ(ب)ك

توۆاريششۋ وماروۆۋ ي.و.

پرەزيدەنتۋ اكادەمي ناۋك كاز. سسر

اكادەميكۋ ساتپاەۆۋ ك.ي.

 

وپىت دۆۋح يۋبيلەەۆ ابايا - 1940 ي 1945 گگ. - پوكازال، چتو كاجدىي راز پودگوتوۆكا يۋبيلەيا پرويزۆوديلاس ناسپەح، ۆ رەزۋلتاتە چەگو رياد نامەچاۆشيحسيا مەروپرياتي يلي ۆوۆسە نە بىل ۆىپولنەن يلي ۆىپولنەن نەۋدوۆلەتۆوريتەلنو.

ەتو، پرەجدە ۆسەگو، كاساەتسيا نايبولەە ترۋدوەمكيح رابوت، پو سۆوەمۋ حاراكتەرۋ ترەبۋيۋششيح ۆرەمەني دليا يسپولنەنيا. ۆ وسنوۆنوم - ەتو سترويتەلستۆو كاپيتالنىح مەموريالنىح سوورۋجەني، ا تاكجە نامەچاۆشيەسيا مەروپرياتيا پو حۋدوجەستۆەننومۋ ۋۆەكوۆەچەنيۋ ابايا.

شيروكايا پروگرامما ەتيح مەروپرياتي، ۋتۆەرجدەننايا پراۆيتەلستۆەننىم ي وبلاستنىم يۋبيلەينىمي كوميتەتامي، س وكونچانيەم يۋبيلەينىح تورجەستۆ، بىلا زابىتا. ودناكو، پو سۆوەمۋ سودەرجانيۋ ونا وستاەتسيا اكتۋالنوي ي دليا ناستوياششەگو ۆرەمەني. ەە موجنو ي نەوبحوديمو ۆىپولنيت ك 50-لەتيۋ سو دنيا سمەرتي ابايا - ۆ 1954 گودۋ. دليا ەتوگو نەوبحوديمو پريستۋپيت ك ەە ۆىپولنەنيۋ، زارانەە ناچاۆ پودگوتوۆكۋ ۋجە ۆ تەكۋششەم گودۋ:

1.     سوورۋجەنيە وبششەناتسيونالنىح پامياتنيكوۆ:

ا)     پوسترويكا ماۆزولەيا ناد موگيلوي ابايا;

ب)    سوورۋجەنيە برونزوۆوگو پامياتنيكا ۆ گ. سەميپالاتينسكە ي گ. الما-اتە;

ۆۆيدۋ وتۆەتستۆەننوستي زاداچ بىلو بى تسەلەسووبرازنو وبياۆيت زاكرىتىي كونكۋرس ەسكيزوۆ س دوستاتوچنىمي پرەميامي دليا پريۆلەچەنيا لۋچشيح ارحيتەكتوروۆ ي حۋدوجنيكوۆ سويۋزا. پري ۋسلوۆي وبياۆلەنيا كونكۋرسا ۆ 1950گ. سو سروكوم يسپولنەنيا ەسكيزوۆ ك كونتسۋ 1951گ. ساما پوسترويكا موجەت بىت وسۋششەستۆلەنا ۆ 1952-54 گوداح.

2.     رەستاۆراتسيا زيموۆكي ابايا ۆ جيدەباە ي ەە وزەلەنەنيە.

ۆ 1945 گودۋ بىلي سوستاۆلەنى پروەكت ي سمەتا. ۆ زيموۆكە ابايا نەوبحوديمو وتكرىت مەموريالنىي دوم-مۋزەي ابايا - پو تيپۋ مەستنىح دوموۆ-مۋزەەۆ پۋشكينا، لەرمونتوۆا، تولستوگو، چەحوۆا ي در. رابوتى موگۋت بىت وسۋششەستۆلەنى ۆ 1950-51 گگ.

3.     ۋستانوۆلەنيە 4-ح مەموريالنىح دوسوك، ۆ دوماح، گدە جيل اباي ي 12 نادگروبنىح پليت نا موگيلاح درۋزەي ابايا.

ۆۆيدۋ وتسۋتستۆيا دەكوراتيۆنوگو كامنيا ۆ سەميپالاتينسكە نەوبحوديمو زاكازات ترەبۋەمىي كامەن نا ۋرالە يلي ۆ كارەراح تۋركسيبا.

4.     حۋدوجەستۆەننوە ۋۆەكوۆەچەنيە ابايا ۆ سكۋلپتۋرە ي جيۆوپيسي.

بيۋستى:

ا)     برونزوۆىي بيۋست ابايا نا گرانيتنوم پوستامەنتە دليا ۋستانوۆكي ۆو دۆورە مۋزەيا ابايا;

ب)    كومناتنىي بيۋست ابايا ۆ دەرەۆە دليا مۋزەيا ابايا;

ۆ)     كومناتنىە برونزوۆىە ي گيپسوۆىە بيۋستى ابايا دليا ماسسوۆوگو پوترەبيتەليا;

گ)     كابينەتنىە ناستولنىە فارفوروۆىە بيۋستى ابايا دليا ماسسوۆوگو پوترەبيتەليا (زاكاز لومونوسوۆسكومۋ فارفوروۆومۋ زاۆودۋ ۆ لەنينگرادە).

كارتينى (ماسلو ي اكۆارەل) نا تەمى:

1)    اباي-پوەت;

2)    اباي ۆ رۋسسكوي شكولە;

3)    اباي ي توكجان;

4)    اباي ي ەگو رۋسسكيە درۋزيا;

5)    زناكومستۆو ابايا س ميحاەليسوم;

6)    اباي ي ابدراحيم (پريەزد ابدراحيما يز سپب);

7)    اباي ي كۋنانباي (بوربا س فەودالنىم ميروۆوززرەنيەم) ي درۋگيە تەمى.

كارتينى يمەەتسيا ۆ ۆيدۋ يسپولزوۆات دليا ەكسپوزيتسي ۆ مۋزەە ابايا ي ۆ گوسۋدارستۆەننىح ي ناۋچنىح ۋچرەجدەنياح كازاحستانا.

وپىت پوكازال، چتو پوسپەشنىە يۋبيلەينىە زاكازى حۋدوجەستۆەننىح پرويزۆەدەني نە دايۋت ۋدوۆلەتۆوريتەلنوگو رەزۋلتاتا. ك نيم ترۋدنو تاكجە پريۆلەچ سەرەزنىح حۋدوجنيكوۆ. مەجدۋ تەم اباەۆسكيە تەمى ينتەرەسۋيۋت ي كازاحستانسكيح حۋدوجنيكوۆ (كاستەەۆ، حودجيكوۆ، ۋرمانچە، پروف. چەركاسسكي، ۋرال تانسىكپاەۆ) ي موسكوۆسكيح (لاۋرەات ستالينسكوي پرەمي چۋيكوۆ، سكۋلپتور ماناننيكوۆا ي در.).

دليا يح پريۆلەچەنيا ي سوزدانيا ۋسلوۆي دليا ۋسپەشنوگو تۆورچەسكوگو يسپولنەنيا نەوبحوديمو، پرەجدە ۆسەگو، پرەدوستاۆيت حۋدوجنيكام دوستاتوچنو ۆرەمەني (2-3 گودا) دليا يسپولنەنيا. ۆو-ۆتورىح، نەوبحوديمو سوزدات ورگانيزوۆاننىي زاكاز.

دليا ەتوگو مى سچيتاەم تسەلەسووبرازنىم:

1)     دليا بيۋستوۆ ابايا ي نايبولەە ۆاجنىح جيۆوپيسنىح تەم وبياۆيت ۆ 1950-51 گگ. كونكۋرس;

2)     دليا درۋگيح پرويزۆەدەني سوزدات پوستوياننىي دەنەجنىي فوند نا پريوبرەتەنيە نايبولەە ۋداچنىح يز نيح ۆ حۋدوجەستۆەننوم وتنوشەني.

پريوبرەتەننىە ۆ تاكوم پوريادكە حۋدوجەستۆەننىە پرويزۆەدەنيا موگۋت بىت پەرەدانى مۋزەيام، گوسۋدارستۆەننىم ي ناۋچنىم ۋچرەجدەنيام كازاحستانا.

پروگرامما مەروپرياتي پو مونۋمەنتالنومۋ ي حۋدوجەستۆەننومۋ ۋۆەكوۆەچەنيۋ ابايا، پرينياتايا رەشەنيامي پراۆيتەلستۆەننوگو ي وبلاستنوگو يۋبيلەينىح كوميتەتوۆ ەششە ۆ 1945گ.، نە پوتەريالا سۆوەي اكتۋالنوستي، ا ۆ سۆيازي س پرەدستوياششيم 50-لەتيەم سو دنيا سمەرتي ابايا ۆ 1954گ. پريوبرەتاەت وسوبوە زناچەنيە.

ينتەرەس ك ابايۋ ۆ سامىح شيروكيح كرۋگاح راستەت نە تولكو ۋ ناس ۆ سويۋزە، نو ي ۆ زارۋبەجنىح ستراناح، وسوبەننو پوسلە ۆىحودا ۆ سۆەت رومانا لاۋرەاتا ستالينسكوي پرەمي م.و.اۋەزوۆا.

رابوتنيكي مۋزەيا ابايا پو سۆوەمۋ پولوجەنيۋ بولەە چەم درۋگيە چۋۆستۆۋيۋت ۆ سۆوەي ەجەدنەۆنوي رابوتە ەتوت پريليۆ شيروكوگو ينتەرەسا ك ابايۋ.

ۆ 1954گ. نا پرەدستوياششۋيۋ 50-لەتنيۋيۋ گودوۆششينۋ سو دنيا سمەرتي ابايا، مى موجەم وجيدات پريبىتيا دەلەگاتسي يز زارۋبەجنىح دەموكراتيچەسكيح ستران. ەسلي نە پريستۋپيت سەيچاس جە ك پودگوتوۆيتەلنىم رابوتام، تو مى ۆنوۆ موجەم وكازاتسيا ۆ نەلوۆكوم پولوجەني كاك ۆ 1945گ.، كوگدا پري پرازدنوۆاني يۋبيلەيا نا رودينە پوەتا - گوستيام نە پريشلوس داجە پوكازات موگيلى ابايا: موگيلا ي، وسوبەننو، زيموۆكا بىلي ۆ سوستوياني پولنوگو زاپۋستەنيا ي رازرۋشەنيا. وني نە يسپراۆلەنى ي پو سەي دەن.

مى دولجنى پرينيات ۆسە مەرى ك تومۋ، چتوبى مونۋمەنتالنوە ۋۆەكوۆەچەنيە ابايا سووتۆەتستۆوۆالو دەيستۆيتەلنومۋ مەستۋ، زانيماەمومۋ يم ۆ رازۆيتي كازاحسكوي كۋلتۋرى ي تومۋ پوچەتۋ، س كوتورىم يميا ابايا چتيتسيا ۆ سەردتساح سوۆەتسكيح نارودوۆ.

 

ديرەكتور گوسۋدارستۆەننوگو

ليتەراتۋرنوگو مۋزەيا ابايا

اكادەمي ناۋك كاز. سسر

گ.مۋحامەدحانوۆ

 

14.06.1949

 

پريم. سوست. ۆ كونتسە پيسما ك.مۋحامەدحانوۆ سدەلال وتمەتكۋ، چتو كوپي ەتوگو پيسما بىلي وتوسلانى م.اۋەزوۆۋ ي ب.كەنەسباەۆۋ دليا ينفورماتسي.

 

 

يز پيسەم ۋچيتەليۋ

 

كايۋم مۋحامەدحانوۆ، چتو سۆويستۆەننو تولكو پودليننىم ۋچەنىم، بىل پرەدەلنو توچەن ي اككۋراتەن ۆ رابوتە س پەرۆويستوچنيكامي. س بولشوي وتۆەتستۆەننوستيۋ ي اككۋراتنوستيۋ ون وتنوسيلسيا ك پورۋچەنيام مۋحتارا ومارحانوۆيچا اۋەزوۆا، كوتورىي دوۆەريال سۆوەمۋ ۋچەنيكۋ. كايۋم وتمەچال دليا سەبيا ۆ رابوچيح زاپيسياح، كاكوە زادانيە ۆىپولنيل ي چتو ەششە نادو ۋتوچنيت، نايتي ۆ ارحيۆاح، پودگوتوۆيت ۆ سروك، چتوبى نە پودۆوديت سۆوەگو ۋچيتەليا. ي پرەجدە چەم يزلوجيت پيسمو نا چيستوۆيك، ون نەيزمەننو سوستاۆليال ك نەمۋ چەرنوۆيك. نيجە پريۆودياتسيا فراگمەنتى پيسەم ۋچيتەليۋ ي درۋگۋ، چۋدوم سوحرانيۆشيەسيا ۆ سەمەينوم ارحيۆە مۋحامەدحانوۆىح:

"مۋحتار-اگا! يا وتپراۆيل ۆام سپراۆكۋ، ۆ كوتوروي پرەدستاۆلەنا پولنايا ينفورماتسيا يز ارحيۆوۆ مۋزەيا ي درۋگيح يستوچنيكوۆ و جيزني ي تۆورچەستۆە ن.ي.دولگوپولوۆا. بوريس الەكساندروۆيچ (ب.ا.اكەرمان. - پريم. سوست.) سەزديل ۆ موسكۆۋ ي پوزناكوميلسيا س سەمەي ي رودنىمي نيفونتا يۆانوۆيچا. وني ۆىسلالي نام كنيگي و دولگوپولوۆە ي ەگو فوتوگرافي. ا ۆ پروشلوم گودۋ دوچ ن.ي.دولگوپولوۆا ناپيسالا ۆوسپومينانيا وب وتتسە ي پريسلالا يح ۆمەستە س ەگو فوتوگرافيامي.

مى تاكجە پولۋچيلي وتۆەت نا ناش زاپروس يز وبلاستنوگو مۋزەيا گورودا گوركي. ۆ مۋزەە ەست رازدەل دولگوپولوۆا. ۆ گورودە ەست ۋليتسا ي بولنيتسا، نازۆاننىە يمەنەم دولگوپولوۆا. ەتي سۆەدەنيا گوۆوريات و توم، چتو ن.ي.دولگوپولوۆ پروجيل دوستوينۋيۋ جيزن.

مى بۋدەم پرودولجات رابوتۋ ۆ داننوم ناپراۆلەني.

ودنيم سلوۆوم، نام نە سلەدۋەت سلۋشات رازنىە سلۋحي و دولگوپولوۆە. نام نەوبحوديمو زاششيتيت دولگوپولوۆا. چتو جە كاساەتسيا جيرەنشينا - ون جيۆوي ي سموجەت زاششيتيت سەبيا سام. ون بۋدەت ستويات نا سۆوەم...

سوباكۋ يا ۆىكورميل يز ششەنكا -

ي زۋبى ەە يسپىتال.

مەتكوستي يا وبۋچيل سترەلكا

ي سام ميشەنيۋ ستال!2

(اباي)

28 يۋنيا 1950 گ. كايۋم"

(پەرەۆود س كازاحسكوگو).

 

*  *  *

ۋۆاجاەمىي مۋحتار اگا!

سەگودنيا، 19 وكتيابريا پولۋچيل ۆاشە پيسمو يز موسكۆى. موي مىسلي ۆى ي سامي پرودولجيلي. ودناكو، ۋ مەنيا ەست سۆوي سووبراجەنيا نا سەي سچەت.

يا ناحوديلسيا دوما، بولەل. ا ۆاشە پيسمو پريوبودريلو مەنيا. تەپەر ي وتنىنە نە دۋمايتە، چتو ۆاش براتيشكا كايۋم ۋتوميلسيا پيسات.

دوما ۆسە نورمالنو. ۆ ەتوم پيسمە نە ستانۋ پيسات و دوماشنيح دەلاح، ا سرازۋ سووبششۋ ۆەسما نەوبحوديموە دليا رومانا.

مۋحتار-اگا، چيتالي لي ۆى كنيگۋ ن.ي.دولگوپولوۆا "كوكتەمدەگى كوبەن جەمىس" و ل.ن.تولستوم ي كنيگۋ ح.شۋرا "ۆوسپومينانيا"? يز ەتيح دۆۋح كنيگ وچەۆيدنو، چتو ن.ي.دولگوپولوۆ ي ل.ن.تولستوي بىلي زناكومى، ۆسترەچاليس درۋگ س درۋگوم. ي ۆووبششە، ەسلي ۋ ۆاس بۋدەت ۆرەميا، تو ەتي دۆە كنيگي - نەبولشيە پو وبەمۋ، كاك ي دەلو دولگوپولوۆا، ۆام نۋجنو وبيازاتەلنو پروسموترەت! ەتو ۆى ي سامي زناەتە. ەسلي پوسچيتاەتە نەوبحوديمىم، تو يا ۆىشليۋ ي ەتي ماتەريالى.

يا ۆىسلال ۆام ۆىپيسكي يز رازنىح مەست كنيگي ح.شۋرا "ۆوسپومينانيا", چتو ياۆلياەتسيا دوكازاتەلستۆوم زناكومستۆا ن.ي.دولگوپولوۆا س ل.ن.تولستىم.

حاسيا شۋر. "ۆوسپومينانيا", يزدانيە اۆتورا. كۋرسك 1928 گ. تيراج 2000 ەكز.

نا ۆنۋترەننەي ستورونە ناپيسانو: "پوسۆياششاەتسيا پامياتي ن.ن.ناريمانوۆا".

حV گلاۆا، 213 سترانيتسا. پريۆوجۋ وترىۆكي يز ەتوي كنيگي. يا ۋكازىۆايۋ ك نيم ۆسە سترانيتسى. ماتەريالى يدۋت س ناچالا ي ۆسە وني سۆيازانى س ل.ن.تولستىم:

"ۆسكورە مى دولجنى بىلي پەرەەحات يز كۋرسكا ۆ تۋلۋ، گدە جيلوس تياجەلو. (پوسلە ۆوزۆراششەنيا يز سسىلكي. - ك.م.). پوەتومۋ پروبىلي مى تام نەدولگو ي پەرەسەليليس ۆ موسكۆۋ (ستر. 173).

ۋپوميانۋ، مەجدۋ پروچيم، چتو ۆ تۋلە مى بليزكي بىلي س چرەزۆىچاينو تسەننىمي وبششەستۆەننيكامي - پ.پ.بەلوۋسوۆىم، يزۆەستنىم سۆويمي ترۋدامي پو ستاتيستيكە ي نوۆىمي پريكلادنىمي پراكتيچەسكيمي رابوتامي ۆ ەتوي وبلاستي، ي دوماشنيم ۆراچوم لۆا نيكولاەۆيچا تولستوگو - ماريەي ميحايلوۆنوي".

(وترىۆوك پيسما، سوحرانيۆشەگوسيا

ۆ سەمەينوم ارحيۆە، پەرەۆود س كازاحسكوگو)

ەتو پوياسنەنيە، سدەلاننوە ك.مۋحامەدحانوۆىم ك سوحرانيۆشەمۋسيا ۆ ەگو ليچنوم ارحيۆە وترىۆكۋ پيسما م.اۋەزوۆۋ: "فراگمەنت موەگو وتۆەتا (وبششي وبەم - 14 سترانيتس) نا پيسمو مۋحتارا وت 19 وكتيابريا 1949 گودا يز موسكۆى. پيسمو وتپراۆلەنو مۋحتارۋ 12 نويابريا 1949 گودا".

 

***

 

"...يا چيست دۋشوي، نە ۆ ەتوم لي پريچينا

ۋسەرديا تەح، چيا سوۆەست نە چيستا؟" 3

 

كاك ناپيشەت منوگو لەت سپۋستيا ۆ سۆوەي كنيگە "و موەم ۆرەمەني" بىۆشي ليدەر كازاحستانا د.ا.كۋناەۆ (1992گ.، س. 76-77), "...نادو وتمەتيت، چتو ۆ پوسلەۆوەننىي پەريود نە پرەكراششاليس نەوبوسنوۆاننىە رەپرەسسي پروتيۆ ۆيدنىح دەياتەلەي كۋلتۋرى ي ناۋكي كازاحستانا. بىلي ارەستوۆانى ي وسۋجدەنى نا دليتەلنىي سروك يستوريكي ە.بەكماحانوۆ، ب.سۋلەيمەنوۆ. تاكجە ارەستوۆالي ۋچەنىح-فيلولوگوۆ ە.يسمايلوۆا ي ك.مۋحامەدحانوۆا، پوسلەدنەگو - زا "ناتسيوناليستيچەسكيە وشيبكي" ۆ ۆوپروساح يزۋچەنيا ليتەراتۋرنوي شكولى ابايا..." دينمۋحامەد احمەتوۆيچ كۋناەۆ پودچەركيۆاەت، چتو ج.شاياحمەتوۆىم بىلي دوپۋششەنى "...كرۋپنىە وشيبكي پو وتنوشەنيۋ ك لۋچشيم پرەدستاۆيتەليام ناتسيونالنوي ينتەلليگەنتسي. ەتي وشيبكي وسوبو ۋسۋگۋبيليس ي پريوبرەلي تياجكي حاراكتەر ۆ 1951-1954 گگ.، كوگدا سەكرەتارەم تسك پو يدەولوگي رابوتال م.سۋجيكوۆ. چەگو ستويلي، ناپريمەر، پوگرومنىە پوستانوۆلەنيا تسك كپ كازاحستانا و تاك نازىۆاەموي انتينارودنوي سۋششنوستي لۋچشيح وبرازتسوۆ ەپوسا، سۆيازاننىح س نيمي ناۋچنىح ترۋدوۆ منوگيح ۋچەنىح، يستوريكوۆ، فيلولوگوۆ ي تسەلىح ناۋچنىح كوللەكتيۆوۆ. رازگرومۋ پودۆەرگاليس لۋچشيە پرويزۆەدەنيا حۋدوجەستۆەننوي ليتەراتۋرى. تاكيە، ناپريمەر، كاك رومان م.اۋەزوۆا وب اباە ۆ رەداكتسيوننوي ستاتە "كازاحستانسكوي پراۆدى" ۆ يۋنە 1953 گودا. ودنوۆرەمەننو ناريادۋ س تياجەلىمي وبۆينەنيامي ۆ پەچاتي، نا سوبرانياح وبششەستۆەننوستي پوسلەدوۆالي ي ارەستى يزۆەستنىح دەياتەلەي، پەرەچيسلەننىح ۆىشە. وبستانوۆكا بىلا ناستولكو نەستەرپيموي، چتو م.اۋەزوۆ، ا.جۋبانوۆ ي درۋگيە پوكينۋلي رەسپۋبليكۋ.

ۆپوسلەدستۆي، كوگدا پوسلە سمەرتي ستالينا وبستانوۆكا يزمەنيلاس ي پەرۆىم سەكرەتارەم تسك ستال پونومارەنكو، ون پۋبليچنو وسۋديل كاراتەلنىە مەرى شاياحمەتوۆا ي سۋجيكوۆا پروتيۆ كازاحسكوي ينتەلليگەنتسي". (س. 77).

ي پوسلە تاكيح رازگرومنىح پوستانوۆلەني، يزداننىي "كازگوسليتيزداتوم" ۆ 1951 گودۋ "سبورنيك پرويزۆەدەني پوەتوۆ اباەۆسكوگو وكرۋجەنيا" (پرەديسلوۆيە - م.اۋەزوۆ; سوبيرانيە، سوستاۆلەنيە بيوگرافي ي تەكستولوگيچەسكيە كوممەنتاري - گ.مۋحامەدحانوۆ) ۋجە سكورو ستال بيبليوگرافيچەسكوي رەدكوستيۋ. پودگوتوۆلەننايا جە نا وسنوۆە ديسسەرتاتسي مونوگرافيا "ۋچەنيكي ابايا" بىلا يزياتا يز پەچاتي، ا ەە نابور - راسسىپان. ەتا كنيگا ك.مۋحامەدحانوۆا ۋۆيدەلا سۆەت تولكو چەرەز 42 گودا - ۆ 1993-م، كوگدا بىل وپۋبليكوۆان پەرۆىي توم 4-ح تومنيكا ناۋچنىح بيوگرافي، ۋستانوۆلەننىح اۆتوروم، ي پروۆەدەننوگو يم تەكستولوگيچەسكوگو اناليزا پرويزۆەدەني ۋچەنيكوۆ ابايا. پوسلەدني (چەتۆەرتىي) توم ۆىشەل ۆ سۆەت ۆ 1997-وم. سەگودنيا داننىي ترۋد سچيتاەتسيا وسنوۆوي ناۋچنوگو اباەۆەدەنيا ي ۋسپەل ستات حرەستوماتينىم پوسوبيەم.

ۆ ۆەستنيكە ان كازسسر (№4, 1953گ.) ۆ پولنوم وبەمە وپۋبليكوۆانا ستاتيا س.نۋرۋشەۆا "دو كونتسا يسكورەنيت بۋرجۋازنو-ناتسيوناليستيچەسكيە يزۆراششەنيا ۆ يزۋچەني تۆورچەستۆا ابايا". ۆ داننوي كنيگە پريۆەدەنى ليش وتدەلنىە ۆىدەرجكي يز ەتوي ستاتي.

ۆ ەتوم جە نومەرە ۆەستنيكا رازمەششەنا ستاتيا م.گابدۋللينا "و سوستوياني ي زاداچاح يزۋچەنيا كازاحسكوگو ەپوسا", ناپيساننايا پو يتوگام سوستوياۆشەيسيا ۆ 1953 گودۋ ديسكۋسسي پو كازاحسكومۋ ەپوسۋ. ەتو زنامەناتەلنوە وبسۋجدەنيە وتكرىل پرەزيدەنت ان كازسسر د.كۋناەۆ، ا وسنوۆنىم دوكلادچيكوم بىل م.گابدۋللين. نا پروتياجەني دۆۋح دنەي اۋەزوۆا ترەتيروۆالي ۆسە ۋچاستنيكي كونفەرەنتسي. توگدا مۋحتار ومارحانوۆيچ بىل نازۆان "بۋرجۋازنىم ناتسيوناليستوم" ي "پروپوۆەدنيكوم فەوداليزما". دالەە پوسلەدوۆالو ەگو وسۆوبوجدەنيە وت زانيماەمىح دولجنوستەي ۆ سوۆەتە وبششەستۆەننىح ناۋك ان كازسسر، وت دولجنوستي ستارشەگو پرەپوداۆاتەليا فيلولوگيچەسكوگو فاكۋلتەتا كازگۋ. ۆوزنيكلا ۋگروزا ارەستا ورگانامي كگب. ي ەسلي بى مولودىە ۋچەنىە ي پيساتەلي پود رۋكوۆودستۆوم انۋارا اليمجانوۆا نە ورگانيزوۆالي تاينىي وتەزد پيساتەليا ۆ موسكۆۋ، نەيزۆەستنو، چتو پرويزوشلو بى س ۆىدايۋششيمسيا ليتەراتوروم، لاۋرەاتوم ستالينسكوي پرەمي.

 

دو كونتسا يسكورەنيت بۋرجۋازنو-ناتسيوناليستيچەسكيە

يزۆراششەنيا ۆ يزۋچەني تۆورچەستۆا ابايا 4

 

...اباەۆەدەنيە نە ستويالو نا مەستە، ي، ۆ سووتۆەتستۆي س رازۆيتيەم ۆسەي ناشەي وبششەستۆەننوي جيزني ونو رازۆيۆالوس. وب ەتوم گوۆوريت ديسكۋسسيا پو ۆوپروسام اباەۆەدەنيا، پروۆەدەننايا ۆ 1951گ. نا ديسكۋسسي منوگيە ۆوپروسى بىلي پودنياتى نا پرينتسيپيالنۋيۋ ۆىسوتۋ. ەتا ديسكۋسسيا ي نەكوتورىە درۋگيە مەروپرياتيا، پروۆەدەننىە پوسلە نەە ۆ وبلاستي اباەۆەدەنيا، ياۆليايۋتسيا نەپوسرەدستۆەننىمي رەزۋلتاتامي بلاگوتۆورنوگو ۆوزدەيستۆيا نا ەگو دالنەيشەە رازۆيتيە ترۋدوۆ توۆاريششا ستالينا پو ۆوپروسام يازىكوزنانيا ي رەشەني تسك ۆكپ(ب) ي تسك كپ(ب)ك پو يدەولوگيچەسكيم ۆوپروسام. تولكو ەتيم وبياسنياەتسيا زناچيتەلنىي پەرەلوم، نامەتيۆشيسيا ۆ اباەۆەدەني پوسلە ديسكۋسسي، كوگدا بىلا وسۋجدەنا ي رازگروملەنا پوروچنايا "كونتسەپتسيا" م.اۋەزوۆا و تاك نازىۆاەموي "ليتەراتۋرنوي شكولە" ابايا، رازرابوتان رياد مەروپرياتي پو دالنەيشەمۋ وسۆوبوجدەنيۋ اباەۆەدەنيا وت ناتسيوناليستيچەسكيح وشيبوك ي يزۆراششەني...

...پرەجدە ۆسەگو سلەدۋەت وتمەتيت، چتو نە پولۋچيلا سۆوەگو دالنەيشەگو رازۆيتيا ناچاتايا نا ديسكۋسسي بوربا منەني. وچيششەنيە اباەۆەدەنيا وت ناتسيوناليزما نە پوشلو دالشە وسۋجدەنيا رازوبلاچەننوي "كونتسەپتسي" و "شكولە" ابايا. پراۆيلنوە رەشەنيە نەكوتورىح پروبلەم اباەۆەدەنيا ترەبوۆالو وت ناس ي ۆپرەد يسحوديت يز ماركسيستسكوگو پولوجەنيا و توم، چتو وبنارۋجەننىە پروتيۆورەچيا، وشيبكي سلەدۋەت نە سگلاجيۆات، ا ۆسكرىۆات يح سۋششنوست، پريچينى ي سكورەە يح يزجيۆات. نەكوتورىە اباەۆەدى نە سۋمەلي دوبيتسيا ۆ ەتوم پرينتسيپيالنوستي ي پوسلەدوۆاتەلنوستي. ۆ رەزۋلتاتە چەگو ۋجە پوسلە ديسكۋسسي يمەيۋتسيا پوپىتكي سنوۆا وجيۆيت رازوبلاچەننىە نا نەي پوروچنىە "كونتسەپتسي". تاك، وستالسيا نەوسۋجدەننىم ناتسيوناليستيچەسكي رومان م.اۋەزوۆا "اقىن اعا", پروپاگانديرۋيۋششي "كونتسەپتسيۋ" و "شكولە" ابايا. (ۆىدەلەنو نامي. - سوستاۆيتەلي.). دولگوە ۆرەميا ۆەل كۋرس اباەۆەدەنيا ۆ ۋنيۆەرسيتەتە م.اۋەزوۆ، نەسموتريا نا تو، چتو ۆسيا سيستەما ەگو ۆزگليادوۆ سۆيازانا س ەتوي ي درۋگيمي "كونتسەپتسيامي" ي "تەوريامي", وشيبوچنوست كوتورىح ون دو سيح پور نە پريزنال پو سۋششەستۆۋ...

...ەتو پوكازىۆاەت س پولنوي وچەۆيدنوستيۋ، چتو بەز گلۋبوكوي پرينتسيپيالنوي كريتيكي ۆزگليادوۆ م.اۋەزوۆا، وت كوتوروگو يسحوديت ناچالو منوگيح يزۆراششەني تۆورچەستۆا ابايا، نەۆوزموجنو وسۆوبوديت اباەۆەدەنيە وت بۋرجۋازنوگو ناتسيوناليزما...

...سەرەزنىە وشيبكي م.اۋەزوۆا، كوتورىە ون دوپۋسكال كاك ۆ حۋدوجەستۆەننوم تۆورچەستۆە، تاك ي ۆ ليتەراتۋروۆەدەني، ياۆليايۋتسيا وتراجەنيەم ەگو يدەينىح ۋستانوۆوك، ۆوززرەني، ۆسەي پوليتيچەسكوي ي ليتەراتۋرنوي دەياتەلنوستي ۆ پرەدرەۆوليۋتسيوننىە گودى. ناكانۋنە ي ۆ مومەنت وكتيابرسكوي سوتسياليستيچەسكوي رەۆوليۋتسي ون بىل ودنيم يز رەداكتوروۆ بۋرجۋازنو-ناتسيوناليستيچەسكوگو جۋرنالا "اباي". بۋرنايا دەياتەلنوست م.اۋەزوۆا ۆ ەتوم جۋرنالە سۆيازالا ەگو سۋدبۋ س سۋدبوي كونتررەۆوليۋتسيوننوي پارتي "الاش"...

..."يسسلەدوۆانيا" اۋەزوۆا، پوسۆياششەننىە تۆورچەستۆۋ ابايا، يمەيۋت ودنۋ حاراكتەرنۋيۋ وسوبەننوست. وني ۋۆوديات ابايا نازاد ك رەاكتسيوننىم تراديتسيام ۆوستوكا ي ك ستارينە ۆووبششە. ۆ ەتيح تسەلياح ۆوكرۋگ ابايا ۆ كاچەستۆە ەگو "ۋچەنيكوۆ" اۋەزوۆ رازمەستيل ۆسەۆوزموجنىح مۋلل، تسەلۋيۋ گرۋپپۋ الاش-وردىنتسەۆ ي ۆراگوۆ نارودا، سامومۋ ابايۋ پريپيسال رەاكتسيوننىە ستيحي ي ت.د. دليا چەگو ۆسە ەتو نۋجنو اۋەزوۆۋ، كاك نە دليا توگو، چتوبى پوددەلات تۆورچەستۆو ابايا پود ستارينۋ ي يزوليروۆات ەگو وت رۋسسكوي كۋلتۋرى، وت پرويسحودياششيح ۆ ەگو ۆرەميا ۆ روسسي گرانديوزنىح سوبىتي...

...م.اۋەزوۆ ياۆليالسيا رەداكتوروم پەرۆوگو توما يستوري كازاحسكوي ليتەراتۋرى - پوروچنوي كنيگي، پرونيزاننوي دۋحوم بۋرجۋازنوگو ناتسيوناليزما. م.اۋەزوۆ پوۆينەن ۆ توم، چتو اۆتورى ەتوي كنيگي يگنوريروۆالي رەشەنيە تسك ۆكپ (ب) پو يدەولوگيچەسكيم ۆوپروسام ي رەشەنيە تسك كپ(ب)ك "و گرۋبىح پوليتيچەسكيح وشيبكاح ۆ رابوتە ينستيتۋتا يازىكا ي ليتەراتۋرى ان كازسسر", ۆ كوتوروم پودۆەرگنۋت سۋروۆوي كريتيكە ي وسۋجدەن رياد پوروچنىح "تەوري" ي "كونتسەپتسي" ۆ كازاحسكوم ليتەراتۋروۆەدەني، ۆ توم چيسلە "كونتسەپتسيا" م.اۋەزوۆا و "زارزامان" (ەپوحە سكوربي)...

...وشيبكي ناتسيوناليستيچەسكوگو حاراكتەرا م.اۋەزوۆ دوپۋسكال نە تولكو ۆ وبلاستي كازاحسكوگو ليتەراتۋروۆەدەنيا. تاك، ۆ نويابرە 1952گ. نا زاسەداني رەداكتسيوننوي كوللەگي "وچەركوۆ ۋستنوگو نارودنو-پوەتيچەسكوگو تۆورچەستۆا كازاحوۆ" ون زاياۆيل، چتو "كازاحستان ي سەيچاس ياۆلياەتسيا اگرارنو-يندۋستريالنوي سترانوي، ا توگدا (دو رەۆوليۋتسي. - س.ن.) ون بىل يسكليۋچيتەلنو اگرارنوي سترانوي": ي ەتو سكازانو ۆ 1952گ.، كوگدا كازاحستان داۆنىم-داۆنو ستال يندۋستريالنو-اگرارنوي سوتسياليستيچەسكوي رەسپۋبليكوي، ا كازاحسكي نارود ۆمەستە سو ۆسەم سوۆەتسكيم نارودوم پوبەدونوسنو سترويت كوممۋنيستيچەسكوە وبششەستۆو...

...دليا توگو چتوبى ۋسيليت سۆوي پوروچنىە يدەينىە پوزيتسي، م.اۋەزوۆ پىتاەتسيا ۋپروچيت ۆ كازاحسكوم ليتەراتۋروۆەدەني سۆوي انتيناۋچنىە "كونتسەپتسي". س ەتوي تسەليۋ ون تششاتەلنو پودگوتوۆلياەت ديسسەرتاتسيۋ ك.مۋحامەدحانوۆا و "شكولە" ابايا، ۆ كوتوروي ۆ كونتسەنتريروۆاننوم ۆيدە پرەدستاۆلەنى ۆسە پروشلىە وشيبكي ي يزۆراششەنيا اۋەزوۆا. ديسسەرتاتسيا وكازالاس پرەدەلنو ناسىششەنا انتيماركسيستسكيمي ماتەريالامي (ۆىدەلەنو نامي. - سوستاۆيتەلي.), كوتورىە دانى ۆ وتكرىتوي ي ۆ زاماسكيروۆاننوي فورمە. ودناكو ي نا ەتوت راز اۋەزوۆۋ نە پوۆەزلو. رەشەنيە ۋچەنوگو سوۆەتا، پريسۋديۆشەگو مۋحامەدحانوۆۋ ۋچەنۋيۋ ستەپەن، بىلو وتمەنەنو، ا اۆتور ەە رازوبلاچەن كاك ۆراگ نارودا... (ۆىدەلەنو نامي. - سوستاۆيتەلي.).

...پوزيتسيا، زانياتايا م.اۋەزوۆىم ۆ يستوري س ەتوي ديسسەرتاتسيەي، ۆەسما پوكازاتەلنا. ون ۆىستۋپيل نە تولكو كاك يدەينىي ۆدوحنوۆيتەل ي رۋكوۆوديتەل ەتوي ۆرەدنوي رابوتى، نو كاك يارىي ەە زاششيتنيك. م.اۋەزوۆ بىل ي رۋكوۆوديتەلەم ي وپپونەنتوم ديسسەرتانتا ودنوۆرەمەننو. ون ۆىستۋپال ۆ ەگو زاششيتۋ ي ۆ سەكتورە ليتەراتۋرى ينستيتۋتا يازىكا ي ليتەراتۋرى، ي نا ۋچەنوم سوۆەتە ينستيتۋتا، ي نا زاششيتە ۆ وبەدينەننوم ۋچەنوم سوۆەتە گۋمانيتارنىح ناۋك ان كازسسر. ۆسە ەتو گوۆوريت و ليچنوي گلۋبوكوي زاينتەرەسوۆاننوستي م.اۋەزوۆا ۆ پودگوتوۆكە ي پروتاسكيۆاني زاۆەدومو پوروچنوي ديسسەرتاتسي... (ۆىدەلەنو نامي. - سوستاۆيتەلي.).

...م.اۋەزوۆ نە تولكو پوۆينەن ۆ سەرەزنىح وشيبكاح ي يزۆراششەنياح، نو ي ۆ توم، چتو ياۆليالسيا يح پروپاگانديستوم. ون پوستوياننو پىتالسيا ي پىتاەتسيا سگرۋپپيروۆات ۆوكرۋگ سەبيا يدەينو نەۋستويچيۆىح، پوليتيچەسكي بليزورۋكيح ليۋدەي. تاك، وشيبكي م.اۋەزوۆا پوۆتوريال ي پوموگال ەمۋ ۆ پروۆەدەني يح ۆ جيزن م.س.سيلچەنكو. ۆسلەد زا اۋەزوۆىم ون ۆىستۋپال ۆ زاششيتۋ ديسسەرتاتسي مۋحامەدحانوۆا ي، تاكيم وبرازوم، سپوسوبستۆوۆال ۆرەمەننومۋ پرودۆيجەنيۋ ەە ۆەزدە، گدە ونا وبسۋجدالاس...

س.ن.نۋرۋشەۆ

كانديدات فيلولوگيچەسكيح ناۋك

 

*  *  *

 

...1951 جىلعى «ادەبيەت جانە يسكۋسستۆو» جۋرنالىنىڭ 8 نومىرىندە س.مۇقانوۆ «ابايدىڭ اقىن شاكىرتتەرى» دەگەن ماقالاسىندا ابايدىڭ ادەبي مەكتەبى جونىندە ءۇش كۇن عىلىمي ايتىس بولعانىن ايتا كەلىپ: "ابايدىڭ ءبىزدىڭ تاريحىمىزداعى الاتىن ورنىن تومەندەتەتىن قۇنسىز زەرتتەۋلەر دە كەزدەسەدى. ولاردىن ءبىرى - ق.مۇحامەدحانوۆتىڭ «ابايدىڭ ادەبي مەكتەبى» دەپ اتالاتىن ءساتسىز ديسسەرتاتسياسى ق.مۇحامەدحانوۆ اباي شاكىرتتەرىنىڭ سانىن 20-عا جەتكىزەدى. (ونىڭ عىلىمي جەتەكشىسى م.اۋەزوۆ وسى جالعان پىكىردى تولىق قولدايدى). ءسويتىپ، حالىق دۇشپانى بولعان قايداعى بىرەۋلەردى قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىنا ەنگىزبەك بولادى", - دەپ جازادى. ق.مۇحامەدحانوۆتىڭ ءىسى سوتقا بەرىلگەنى، ءسويتىپ، 25 جىلعا سوتتالىپ كەتكەنى دە بەلگىلى م.اۋەزوۆ قۋدالاۋدان، ق.مۇحامەدحانوۆ تۇرمەدەن 1956 جىلعى سسرو جوعارعى سوتىنىڭ شەشىمىنەن كەيىن عانا قۇتىلدى. بىراق، ول ەكەۋى دە نەبىر قيىن-قىستاۋ كەزەڭدەردە اباي مۇراسى جونىندەگى كونتسەپتۋالدىق پىكىرلەرىنەن تايعان جوق.

 

سۇلۋشاش تورەتاەۆا،

م.اۋەزوۆ اتىنداعى شىمكەنت

پەداگوگيكا ينستيۋتى قازاق ادەبيەتى

كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى

"جىبەك جولى", №3 (4), ناۋرىز 1991 ج.

***

 

سەميپالاتينسكي ليتەراتۋرنىي مۋزەي ابايا

 

ۆىپيسكا يز پروتوكولا №28

زاسەدانيا پرەزيديۋما اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر

گور. الما-اتا 28 اۆگۋستا 1951 گ.

 

و سوستوياني سەميپالاتينسكوگو ليتەراتۋرنوگو مۋزەيا ابايا ان كازسسر.

 

دوكلادچيك:

كانديدات يستوريچەسكيح ناۋك ت.ەلەۋوۆ.

 

ۆ وبسۋجدەني ۆوپروسا پرينيالي ۋچاستيە: اكادەميك-پرەدسەداتەل وتدەلەنيا وبششەستۆەننىح ناۋك ان كازسسر ن.ت.ساۋرانباەۆ، زاۆ. وتدەلوم ينستيتۋتا يازىكا ي ليتەراتۋرى ان كازسسر ي.ديۋسەمباەۆ، ناچ. پلانوۆو-فينانسوۆوگو وتدەلا ان كازسسر ۆ.ي.سوكولوۆ، ۋپراۆليايۋششي دەلامي ان كازسسر گ.ۆ.نەچيتايلو، زاۆ. سەكتوروم ينستيتۋتا يازىكا ي ليتەراتۋرى ان كازسسر كانديدات فيلولوگيچەسكيح ناۋك م.س.سيلچەنكو، پرەزيدەنت ان كازسسر اكادەميك ك.ي.ساتپاەۆ.

پرەزيديۋم اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر وتمەچاەت، چتو سو ۆرەمەني پەرەحودا ليتەراتۋرنوگو مۋزەيا ابايا ۆ ۆەدەنيە اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر، پروۆەدەنا يزۆەستنايا رابوتا، كاك پو وبورۋدوۆانيۋ مۋزەيا ۆ تسەلوم، تاك ي پو پريۆەدەنيۋ ەگو رابوتى ۆ نادلەجاششي پوريادوك.

مۋزەي يمەەت بولشوە كوليچەستۆو تسەننىح ەكسپوناتوۆ، رۋكوپيسنىح ي ارحيۆنىح ماتەريالوۆ، حاراكتەريزۋيۋششيح جيزن ي دەياتەلنوست ابايا ي ەگو ەپوحۋ. ەكسپوزيتسيا مۋزەيا ۋلۋچشەنا وتدەلنىمي تسەننىمي ەكسپوناتامي ي يح نادلەجاششيم وفورملەنيەم. زانوۆو پەرەوبورۋدوۆانا كومناتا ابايا. پرويزۆەدەن كاپيتالنىي رەمونت دوما مۋزەيا، پوستروەن ۆودوپروۆود ي وزەلەنەنا تەرريتوريا مۋزەيا.

مۋزەي وسۋششەستۆلياەت ناۋچنو-يسسلەدوۆاتەلسكۋيۋ ي كۋلتۋرنو-ۆوسپيتاتەلنۋيۋ رابوتۋ. ناۋچنىمي سوترۋدنيكامي مۋزەيا پودگوتوۆلەن ك پەچاتي پەرۆىي توم پرويزۆەدەنيا دەموكراتيچەسكوگو پيساتەليا، پوسلەدوۆاتەليا ابايا - سابيتا دۋنەنتاەۆا. ۆ تەچەنيە 1950 گودا كوللەكتيۆوم مۋزەيا بىل پروچيتان رياد لەكتسي، ورگانيزوۆانو 8 ۆىستاۆوك، وپۋبليكوۆانو 6 ستاتەي نا سترانيتساح وبلاستنىح گازەت، وبسلۋجەنو 6662 پوسەتيتەليا، ۆ توم چيسلە 2734 ەكسكۋرسانتا.

ۆ بيبليوتەكە مۋزەيا يمەەتسيا رياد تسەننىح پرويزۆەدەني: پەرۆوە يزدانيە ترۋدوۆ ابايا 1909 گودا، ۆتوروە يزدانيە 1922 گودا، كومپلەكتى ستارىح ليتەراتۋرنىح جۋرنالوۆ - "سوۆرەمەننيك", "وتەچەستۆەننىە زاپيسكي", "بيبليوتەكا دليا چتەنيا", "رۋسسكايا مىسل" ي درۋگيە.

ناريادۋ س ەتيم، پرەزيديۋم اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر كونستاتيرۋەت، چتو ۆ رابوتە ليتەراتۋرنوگو مۋزەيا ابايا زا يستەكشي پەريود يمەليس سەرەزنىە نەدوستاتكي ي يدەولوگيچەسكيە وشيبكي، ا يمەننو:

1.     رۋكوۆودستۆو مۋزەيا ابايا ۆ ليتسە ديرەكتورا توۆ. مۋحامەدحانوۆا گ. ي ۋچەنوگو سەكرەتاريا ت. اكەرمانا ب. ۆ ناپراۆلەني ي سودەرجاني رابوتى مۋزەيا وتوشلي وت ماركسيزما.

بۋرجۋازنو-ناتسيوناليستيچەسكايا انتيناۋچنايا كونتسەپتسيا "شكولى ابايا" وكازالاس ۆ تسەنترە ناۋچنو-يسسلەدوۆاتەلسكوي ي پروپاگانديستسكوي رابوتى مۋزەيا. مۋزەي سوبيرال ي ەكسپونيروۆال ماتەريالى ۆ سووتۆەتستۆي س ەتوي كونتسەپتسيەي، وفورملەننوي:

ا)     ۆ ديسسەرتاتسي ديرەكتورا مۋزەيا توۆ. مۋحامەدحانوۆا گ.;

ب)    ۆ وسوبوم ستەندە "پوەتيچەسكايا شكولا ابايا".

ەتو پريۆەلو ك پوپۋلياريزاتسي پوليتيچەسكي سومنيتەلنىح ليتس ي ۆراگوۆ نارودا.

2.     رۋكوۆودستۆو مۋزەيا نە سپراۆيلوس سو سۆوەي وسنوۆنوي زاداچەي پوكازا ليتەراتۋرنو-وبششەستۆەننوي دەياتەلنوستي ابايا ي ەگو رولي ۆ كۋلتۋرنو-ەكونوميچەسكوم سبليجەني كازاحسكوگو ي رۋسسكوگو نارودوۆ.

3.     ۆو ۆۆودنوم وتدەلە ەكسپوزيتسي مۋزەيا نە بىلو پودچەركنۋتو پروگرەسسيۆنوە زناچەنيە پريسوەدينەنيا كازاحستانا ك روسسي، ۆ وتدەلە "دەتستۆو ي يۋنوست ابايا" نە پوكازىۆالاس ەگو ۋچەبا ۆ رۋسسكوي شكولە; ۆ رازدەلە، پوكازىۆايۋششەم ۆليانيە نا ابايا رۋسسكوي وبششەستۆەننوي مىسلي، سلابو وسۆەششالوس پروگرەسسيۆنوە ۆليانيە پەرەدوۆوي رۋسسكوي كۋلتۋرى ي ەە پرەدستاۆيتەلەي; ۆ ەكسپوزيتسياح مۋزەيا سلابو پوكازانا يستوريچەسكايا پرەەمستۆەننوست دەموكراتيچەسكوگو ميروۆوززرەنيا ۆ كازاحسكوي ليتەراتۋرە دورەۆوليۋتسيوننوگو پەريودا.

4.     ەكسپوزيتسيا نەكوتورىح رازدەلوۆ مۋزەيا بىلا يدەولوگيچەسكي نەۆىدەرجاننوي ي تراكتوۆالا رياد مومەنتوۆ ەپوحي ابايا ۆ بۋرجۋازنو-ناتسيوناليستيچەسكوم دۋحە. ەكسپوناتى پەرۆوگو رازدەلا بىلي پوسۆياششەنى دۋشيتەليۋ كازاحسكوگو نارودا كەنەسارى كاسىموۆۋ، كوتورىي پرەپودنوسيلسيا كاك زاششيتنيك كازاحسكوگو نارودا. ۆ رازدەلاح "رودستۆەننيكي ابايا", "سەميا ابايا" يدەاليزيروۆاليس پاتريارحالنو-رودوۆىە پەرەجيتكي، تسيتيروۆاليس ۆىدەرجكي يز افوريزموۆ كۋنانبايا - زلەيشەگو ۆراگا ترۋدياششيحسيا كازاحوۆ. ۆ پەرۆىح دۆۋح رازدەلاح بىلي ۆىۆەشەنى پورترەتى، فوتوسنيمكي حانوۆ، سۋلتانوۆ، بيەۆ، اكساكالوۆ، مۋل، ۆولوستنىح ۋپراۆيتەلەي، اۋلنىح ستارشين ي تسارسكيح كولونيزاتوروۆ، ا ۆ رازدەلە "ليتەراتۋرنايا شكولا ابايا" ەكسپونيروۆاليس پورترەتى ي پرويزۆەدەنيا پوليتيچەسكي سومنيتەلنىح ليچنوستەي.

5.     ەكسپوزيتسيا مۋزەيا پەرەگرۋجەنا پلوسكوستنىم تەكستوۆىم ماتەريالوم، چتو چرەزۆىچاينو سنيجاەت ەە ەموتسيونالنۋيۋ ۆىرازيتەلنوست، دەلاەت ەە سكۋچنوي ي نە پريۆلەكايۋششەي ۆنيمانيە پوسەتيتەلەي. تەكستى-نادپيسي نا منوگيح ەكسپوناتاح نە وتۆەچايۋت ترەبوۆانيام سەگودنياشنەگو دنيا.

6.     بيبليوتەكا مۋزەيا پلوحو ۋكومپلەكتوۆانا، نە يمەەت پوستوياننىح چيتاتەلەي. ۆ نەي يمەەتسيا رياد كنيگ، ۆ چاستنوستي 302 توما ۆوستوچنىح كنيگ، نە يمەيۋششيح پرياموگو وتنوشەنيا ك ابايۋ ي مۋزەيۋ.

7.     رۋكوۆودستۆو مۋزەيا سوۆەرشەننو نە ۋدەلياەت ۆنيمانيا ي نە دەلاەت نەوبحوديمىح ۆىۆودوۆ يز پولەزنىح پوجەلاني پوسەتيتەلەي ي يح وتزىۆوۆ. رۋكوۆودستۆو مۋزەيا نە پروياۆلياەت ينيتسياتيۆى ۆ دەلە پريۆلەچەنيا ورگانيزوۆاننوگو پوسەتيتەليا، نە سۆيازانو تەسنو س وبششەستۆەننىمي ورگانيزاتسيامي گورودا سەميپالاتينسكا.

8.     رۋكوۆودستۆو مۋزەيا بولەزنەننو رەاگيرۋەت نا پراۆيلنۋيۋ كريتيكۋ پارتينو-سوۆەتسكوي وبششەستۆەننوستي، نە پرينيماەت رەشيتەلنىح مەر ك ۋسترانەنيۋ سەرەزنىح نەدوستاتكوۆ ي وشيبوك ۆ رابوتە مۋزەيا. رۋكوۆودستۆو مۋزەيا نە وبەسپەچيلو ۆىپولنەنيە پوستانوۆلەنيا پرەزيديۋما ان كازسسر وت 17 مايا 1951گ. و كورەننوي پەرەسترويكە رابوتى مۋزەيا، دو سيح پور نە پرەدستاۆيلو نوۆوگو پلانا ەكسپوزيتسي مۋزەيا ي مەروپرياتي ديرەكتسي پو پەرەسترويكە رابوتى مۋزەيا.

9.     پرەزيديۋم سچيتاەت، چتو ۆىشەيزلوجەننىە سەرەزنىە نەدوستاتكي ي وشيبكي ۆ رابوتە ليتەراتۋرنوگو مۋزەيا ابايا ياۆليايۋتسيا سلەدستۆيەم سلابوگو رۋكوۆودستۆا ي كونتروليا زا ەگو دەياتەلنوستيۋ سو ستورونى وتدەلەنيا وبششەستۆەننىح ناۋك ان كازسسر.

 

پرەزيديۋم اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر پوستانوۆلياەت:

1.     سچيتات وسنوۆنوي زاداچەي مۋزەيا ابايا ان كازسسر يستوريكو-ليتەراتۋرنۋيۋ رازرابوتكۋ ي وسۆەششەنيە ۆوپروسوۆ جيزني ي تۆورچەستۆا ابايا ي ەگو تراديتسي ۆ پوسلەدۋيۋششەي دورەۆوليۋتسيوننوي ليتەراتۋرە ي ليتەراتۋرە سوۆەتسكوگو پەريودا.

2.     ۋتۆەرديت نوۆىي تەماتيچەسكي پلان ەكسپوزيتسي ليتەراتۋرنوگو مۋزەيا ابايا، سوستاۆلەننىي پرەدستاۆيتەلەم پرەزيديۋما - كانديداتوم يستوريچەسكيح ناۋك ت.ەلەۋوۆىم ي رۋكوۆودستۆوم مۋزەيا، ودوبرەننىم نا سوۆەششاني ۆ وتدەلە پروپاگاندى ي اگيتاتسي سەميپالاتينسكوگو وبكوما كپ(ب)ك - 23 مايا 1951گ.

3.     پرينيات ك سۆەدەنيۋ سووبششەنيە كانديداتا يستوريچەسكيح ناۋك ت.ەلەۋوۆا و پرينياتىح يم مەراح پو ۋسترانەنيۋ نەدوستاتكوۆ ي وشيبوك ۆ رابوتە مۋزەيا ي و سنياتي س ەكسپوزيتسي مۋزەيا ريادا ەكسپوناتوۆ، نە يمەيۋششيح پرياموگو وتنوشەنيا ك پروفيليۋ ليتەراتۋرنوگو مۋزەيا ابايا.

4.     زا نەوبەسپەچەنيە رۋكوۆودستۆوم دەياتەلنوستي مۋزەيا ي ۆ سووتۆەتستۆي س رەشەنيەم سەميپالاتينسكوگو وبكوما كپ(ب)ك وت 2 اۆگۋستا 1951گ. وسۆوبوديت وت زانيماەموي دولجنوستي ديرەكتورا ليتەراتۋرنوگو مۋزەيا ابايا - مۋحامەدحانوۆا گ. ي ۋچەنوگو سەكرەتاريا مۋزەيا - اكەرمانا ب.

5.     دليا وكازانيا پراكتيچەسكوي پوموششي مۋزەيۋ كومانديروۆات س 1 سەنتيابريا 1951گ. زاۆەدۋيۋششەگو وتدەلوم ليتەراتۋرى ينستيتۋتا يازىكا ي ليتەراتۋرى ت. ديۋسەمباەۆا يسكاكا ۆ گور. سەميپالاتينسك، سروكوم نا ودين مەسياتس.

6.     ۆ سۆيازي س وسۆوبوجدەنيەم وت زانيماەموي دولجنوستي ديرەكتورا مۋزەيا - ت. مۋحامەدحانوۆا، وبيازاننوست ديرەكتورا ليتەراتۋرنوگو مۋزەيا ابايا ۆرەمەننو ۆوزلوجيت نا توۆاريششا ديۋسەمباەۆا يسكاكا دو نازناچەنيا نوۆوگو ديرەكتورا.

پورۋچيت ت. ديۋسەمباەۆۋ ي. پودبور كانديداتۋر نا مەستە نا دولجنوست ديرەكتورا ي ۋچەنوگو سەكرەتاريا مۋزەيا ي پرەدستاۆيت يح نا ۋتۆەرجدەنيە پرەزيديۋما ان كازسسر ي سەميپالاتينسكوگو وبكوما كپ(ب)ك.

7.     پروسيت وتدەل پروپاگاندى ي اگيتاتسي سەميپالاتينسكوگو وبكوما كپ(ب)ك وكازات پوموشش پرەدستاۆيتەليۋ ان كازسسر توۆ. ديۋسەمباەۆۋ يسكاكۋ ۆ پودبورە رۋكوۆودياششيح رابوتنيكوۆ مۋزەيا يز چيسلا كوممۋنيستوۆ، سپوسوبنىح وبەسپەچيت پارتينۋيۋ لينيۋ ۆ رابوتە مۋزەيا.

8.     پورۋچيت توۆ. ديۋسەمباەۆۋ ي. پەرەسترويت ەكسپوزيتسيۋ مۋزەيا پو نوۆومۋ تەماتيچەسكومۋ پلانۋ، رازرابوتاننومۋ پرەزيديۋموم ان كازسسر.

9.     پورۋچيت اكادەميكۋ-پرەدسەداتەليۋ وتدەلەنيا وبششەستۆەننىح ناۋك ان كازسسر، دەيستۆيتەلنومۋ چلەنۋ ان كازسسر - ن.ت.ساۋرانباەۆۋ ۋستانوۆيت پوستوياننىي كونترول زا رابوتوي مۋزەيا ابايا، وكازىۆايا ەمۋ پوموشش ۆ وكونچاتەلنوم ۋسترانەني نەدوستاتكوۆ ي وشيبوك ي ۆ دالنەيشەم ۋلۋچشەني ۆسەي رابوتى مۋزەيا ۆ تسەلوم.

10.           ۆ سۆيازي س يسپولنيايۋششيمسيا ۆ 1954 گودۋ پياتيدەسياتيلەتيەم سو دنيا سمەرتي كلاسسيكا كازاحسكوي ليتەراتۋرى ابايا كۋنانباەۆا، ينستيتۋتۋ يازىكا ي ليتەراتۋرى ان كازسسر پروۆەستي سلەدۋيۋششيە مەروپرياتيا - پودگوتوۆيت ي پەرەيزدات نا رۋسسكوم ي كازاحسكوم يازىكاح:

ا)     پولنوە سوبرانيە سوچينەني ابايا كۋنانباەۆا;

ب)    ناۋچنۋيۋ بيوگرافيۋ ابايا;

ۆ)     سلوۆار پوەزي ابايا.

11.           پورۋچيت وتدەلەنيۋ وبششەستۆەننىح ناۋك ان كازسسر پودگوتوۆيت ماتەريالى دليا پرەدستاۆلەنيا پراۆيتەلستۆۋ كازسسر:

ا)     و سوورۋجەني پامياتنيكا ابايۋ كۋنانباەۆۋ ۆ گ. الما-اتە;

ب)    و سوورۋجەني نادگروبنوگو پامياتنيكا نا مەستە پوگرەبەنيا پوەتا.

12.           پروسيت سوۆەت مينيستروۆ كازاحسكوي سسر ۆوزبۋديت حوداتايستۆو پەرەد سويۋزنىم پراۆيتەلستۆوم:

ا)     و راسپروسترانەني نا سەميپالاتينسكي ليتەراتۋرنىي مۋزەي ابايا ان كازسسر پراۆ ناۋچنو-يسسلەدوۆاتەلسكوگو ۋچرەجدەنيا;

ب)    ۋتۆەرجدەنيە بەزۆوزمەزدنوي پەرەداچي س بالانسا سەميپالاتينسكوي وبلاستنوي كونتورى گوسبانكا نا بالانس اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر زدانيا، زانيماەموگو مۋزەەم ابايا.

13.           ۆ كونتسە نويابريا 1951گ. زاسلۋشات نا زاسەداني پرەزيديۋما دوكلاد اكادەميكا-پرەدسەداتەليا وتدەلەنيا وبششەستۆەننىح ناۋك ان كازسسر ن.ت.ساۋرانباەۆا ي سودوكلاد ديرەكتورا مۋزەيا ابايا و ۆىپولنەني ناستوياششەگو پوستانوۆلەنيا.

 

پ.پ. پرەزيدەنت اكادەمي ناۋك

كازسسر اكادەميك

 

(ك.ي.ساتپاەۆ)

 

اكادەميك-سەكرەتار

اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر دەيستۆيتەلنىي چلەن ان كسسر

 

(ي.گ.گالۋزو)

 

ۆەرنو:

 

پريم. سوست. نا دوكۋمەنتە يمەەتسيا وتمەتكا ك.مۋحامەدحانوۆا: "پولۋچەنو 13/IX-51گ. گ.مۋحامەدحانوۆ".

پرەدلوجەنيا پو ۋۆەكوۆەچەنيۋ يمەني ابايا وسنوۆانى نا رازرابوتاننىح رۋكوۆودستۆوم مۋزەيا رەكومەنداتسياح

 

***

 

ۆ پرەزيديۋمە اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر

ي پرەزيديۋمە سويۋزا سوۆەتسكيح پيساتەلەي كازاحستانا

 

وب يتوگاح ديسكۋسسي پو ناۋچنومۋ يزۋچەنيۋ

جيزني ي تۆورچەستۆا كلاسسيكا كازاحسكوي

ليتەراتۋرى ابايا كۋنانباەۆا

 

ۆ دەلە كوممۋنيستيچەسكوگو ۆوسپيتانيا ترۋدياششيحسيا وگرومنۋيۋ رول يگراەت كريتيچەسكوە وسۆوەنيە كۋلتۋرنوگو ناسلەديا پروشلوگو. وتدەليايا ۆ يستوري كۋلتۋرى پروگرەسسيۆنوە وت رەاكتسيوننوگو، مى بەرەم يز كۋلتۋرنوگو ناسلەدستۆا ۆسەح نارودوۆ، ۆسەح ەپوح تولكو دەموكراتيچەسكيە ي سوتسياليستيچەسكيە ەلەمەنتى، "بەرەم يح تولكو ي، بەزۋسلوۆنو، ۆ پروتيۆوۆەس بۋرجۋازنوي كۋلتۋرە، بۋرجۋازنومۋ ناتسيوناليزمۋ كاجدوي ناتسي" (لەنين).

ۆاجنەيشەە مەستو ۆ كۋلتۋرنوم ناسلەدي كازاحسكوگو نارودا پرينادلەجيت ۆىدايۋششەمۋسيا پروگرەسسيۆنومۋ دەياتەليۋ كازاحسكوي كۋلتۋرى ۆتوروي پولوۆينى XIX - ناچالا XX ۆەكوۆ پوەتۋ ابايۋ كۋنانباەۆۋ.

تولكو س ۆەليكوي وكتيابرسكوي سوتسياليستيچەسكوي رەۆوليۋتسي ناچالوس گلۋبوكوە ي سەرەزنوە يزۋچەنيە پوەتيچەسكوگو ناسلەديا ابايا.

پوستانوۆلەنيامي تسك ۆكپ(ب) ي تسك كپ(ب) پو يدەولوگيچەسكيم ۆوپروسام بىلي ۋكازانى ۆەرنىە پۋتي يزۋچەنيا يستوري كازاحسكوي ليتەراتۋرى.

ۆوورۋجەننىە رۋكوۆودياششيمي ۋكازانيامي پارتي، پيساتەلي ي ۋچەنىە كازاحستانا دوبيليس يزۆەستنىح ۋسپەحوۆ ۆ ەتوم وتنوشەني. يزدانى سوچينەنيا ابايا، ستاتي ي مونوگرافي و نەم، پەرەۆەدەنى نا رۋسسكي يازىك ي يازىكي درۋگيح براتسكيح نارودوۆ سسسر يزبراننىە پرويزۆەدەنيا پوەتا. شيروكو يزۆەستەن رومان م.اۋەزوۆا "اباي", ۆ كوتوروم دانا ۆەرنايا كارتينا سوتسيالنو-ەكونوميچەسكيح ۋسلوۆي جيزني كازاحسكوگو نارودا ۆو ۆتوروي پولوۆينە XIX ۆەكا ي پوكازانو رازۆيتيە ابايا ۆ پەرەدوۆوگو مىسليتەليا ي پوەتا. ودناكو دو ناستوياششەگو ۆرەمەني ۆسە ەششە نەت يسسلەدوۆاني، ۆسەستوروننە، س ماركسيستسكيح پوزيتسي وسۆەششايۋششيح جيزن ي تۆورچەستۆو ابايا.

دو پوسلەدنەگو ۆرەمەني وتدەلنىە ليتەراتۋروۆەدى كازاحستانا دوپۋسكالي گرۋبۋيۋ پوليتيچەسكۋيۋ وشيبكۋ، پروپوۆەدۋيا انتيناۋچنۋيۋ، بۋرجۋازنو-وبەكتيۆيستسكۋيۋ كونتسەپتسيۋ تاك نازىۆاەموي پوەتيچەسكوي "شكولى ابايا". (ۆىدەلەنو نامي. - سوستاۆيتەلي.).

ەتا كونتسەپتسيا، پروتيۆورەچاششايا يستوريچەسكوي دەيستۆيتەلنوستي ي ياۆليايۋششاياسيا ۆىمىسلوم، ۆرەدنا تەم، چتو ونا، وگرانيچيۆايا ۆليانيە ابايا ۋزكيم كرۋگوم ۆتوروستەپەننىح ي نەپريزناننىح نارودوم پوەتوۆ ي ۆكليۋچايا ۆ يح چيسلو داجە بۋرجۋازنىح ناتسيوناليستوۆ (شاكەريم ي تۋراگۋل), پو سۋششەستۆۋ پرينيجاەت رول ساموگو ابايا ي اباەۆسكيح تراديتسي ۆ يستوري كازاحسكوي ليتەراتۋرى.

كونتسەپتسيا "شكولى ابايا" ۆپەرۆىە بىلا ۆۆەدەنا ۆ يستوريۋ كازاحسكوي ليتەراتۋرى پروفەسسوروم م.اۋەزوۆىم. (ۆىدەلەنو نامي. - سوستاۆيتەلي.). تاكوگو جە رودا پوليتيچەسكايا وشيبكا دوپۋسكالاس س.مۋكانوۆىم، ح.دجۋماليەۆىم، ە.يسمايلوۆىم، ا.جيرەنشينىم، كوتورىە ۆ ريادە رابوت ي ۋچەبنيكوۆ، وتويديا وت ماركسيزما، راسسماتريۆالي يستوريكو-ليتەراتۋرنىي پروتسەسس ۆ دۋحە رەاكتسيوننوي تەوري "ەدينوگو پوتوكا".

دەلو دوشلو دو توگو، چتو ۆ اپرەلە 1951 گودا وبەدينەننىي ۋچەنىي سوۆەت گۋمانيتارنىح ينستيتۋتوۆ اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر پرينيال ي وسۋششەستۆيل زاششيتۋ پوليتيچەسكي ۆرەدنوي ديسسەرتاتسي گ.مۋحامەدحانوۆا "و ليتەراتۋرنوي شكولە ابايا", گدە پود ۆيدوم "ۋچەنيكوۆ" ابايا پرەۆوزنوسياتسيا داجە بۋرجۋازنىە ناتسيوناليستى، كوتورىە، دوجيۆ دو پەريودا سوۆەتسكوي ۆلاستي پرەۆراتيليس ۆ يارىح ەە ۆراگوۆ. (ۆىدەلەنو نامي. - سوستاۆيتەلي.).

داجە پوسلە پوستانوۆلەنيا تسك كپ(ب) كازاحستانا وت 21 يانۆاريا 1947 گودا "و گرۋبىح پوليتيچەسكيح وشيبكاح ۆ رابوتە ينستيتۋتا يازىكا ي ليتەراتۋرى اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر" وبششەە سوستويانيە ناۋچنوي رازرابوتكي ناسلەديا ابايا پرودولجالو وستاۆاتسيا نا نيزكوم يدەينو-تەورەتيچەسكوم ۋروۆنە. ۆ يزدانياح پرويزۆەدەني ابايا، ۆ ستاتياح ي مونوگرافياح، ۆ پروگرامماح ي ۋچەبنيكاح نە بىلي يزجيتى گرۋبىە پوليتيچەسكيە وشيبكي.

وسنوۆنوي پريچينوي ەتوگو ياۆلياەتسيا تو، چتو ۆ ينستيتۋتە يازىكا ي ليتەراتۋرى اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر نەدوستاتوچنو رازۆەرتىۆاەتسيا بولشەۆيستسكايا كريتيكا ي ساموكريتيكا ي ۆسلەدستۆيە ەتوگو يمەيۋت مەستو پريميرەنچەستۆو ي تەرپيموە وتنوشەنيە كو ۆسياكوگو رودا يدەولوگيچەسكيم يزۆراششەنيام. چاست ليتەراتۋروۆەدوۆ وتستالا ۆ سۆوەم يدەينو-تەورەتيچەسكوم روستە، پلوحو يزۋچاەت ماركسيستسكو-لەنينسكۋيۋ تەوريۋ، چتو پريۆەلو ك وسلابلەنيۋ يح بديتەلنوستي.

نا نەداۆنو پروۆەدەننوي ديسكۋسسي پو يزۋچەنيۋ ناسلەدستۆا ابايا بىلا رازوبلاچەنا انتيناۋچنوست ي پوليتيچەسكايا ۆرەدنوست كونتسەپتسي پوەتيچەسكوي "شكولى ابايا", ۆىياۆيلوس وتسۋتستۆيە ۋگلۋبلەننوگو يزۋچەنيا وبششەستۆەننو-پوليتيچەسكيح ي فيلوسوفسكيح ۆوززرەني ابايا، يستوكوۆ ەگو تۆورچەستۆا، ۋكازانى تەكستولوگيچەسكيە وشيبكي ۆ يزدانياح پرويزۆەدەني ابايا، پوليتيچەسكيە ي فاكتيچەسكيە وشيبكي ۆ بيوگرافياح، كوممەنتارياح ي سپراۆوچنىح ماتەريالاح، پودۆەرگنۋتا كريتيكە پەريوديزاتسيا تۆورچەستۆا ابايا، وسوبەننو ۆ پرەدەلاح 1856-1880 گودوۆ.

يزۋچيۆ ي وبوبششيۆ ماتەريالى ديسكۋسسي، پرەزيديۋم اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر ي پرەزيديۋم سويۋزا سوۆەتسكيح پيساتەلەي كازاحستانا پريزنالي، چتو پولوجەنيە س ناۋچنوي رازرابوتكوي جيزني ي تۆورچەستۆا كلاسسيكا كازاحسكوي ليتەراتۋرى ابايا كۋنانباەۆا ياۆلياەتسيا نەۋدوۆلەتۆوريتەلنىم. اباەۆەدەنيە دو ناستوياششەگو ۆرەمەني نە وسۆوبوجدەنو وت گرۋبىح پوليتيچەسكيح وشيبوك.

كونتسەپتسيا تاك نازىۆاەموي "شكولى ابايا" وسۋجدەنا كاك لوجنايا، نە يمەيۋششايا نيچەگو وبششەگو س يستوريچەسكوي دەيستۆيتەلنوستيۋ ي ياۆليايۋششاياسيا، ۆ سۋششنوستي، بۋرجۋازنو-وبەكتيۆيستسكوي.

پرەزيديۋم اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر ي پرەزيديۋم سويۋزا سوۆەتسكيح پيساتەلەي كازاحستانا وبيازالي ليتەراتۋروۆەدوۆ پوكازات نارودۋ بلاگورودنىي وبليك ابايا ي راسكرىت ۆو ۆسەي پولنوتە ەگو رول ۆ پروتسەسسە سبليجەنيا كازاحسكوگو نارودا س ۆەليكيم رۋسسكيم نارودوم.

ۆ تسەلياح وبەسپەچەنيا پلودوتۆورنوي ناۋچنوي رازرابوتكي ناسلەديا ابايا، پرەزيديۋم اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر ي پرەزيديۋم سويۋزا سوۆەتسكيح پيساتەلەي كازاحستانا پرەدلوجيلي پروۆەستي سلەدۋيۋششيە مەروپرياتيا:

ك پياتيدەسياتيلەتيۋ سو دنيا سمەرتي ابايا، ينستيتۋتۋ يازىكا ي ليتەراتۋرى اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر سوۆمەستنو س سويۋزوم سوۆەتسكيح پيساتەلەي كازاحستانا يزدات ۆ 1954 گودۋ اكادەميچەسكوە سوبرانيە سوچينەني پوەتا ي ەگو ناۋچنو-پوپۋليارنۋيۋ بيوگرافيۋ.

ينستيتۋتۋ يازىكا ي ليتەراتۋرى اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر پرەدۋسموترەت ۆ تەماتيچەسكيح پلاناح نا 1952-54 گودى رازرابوتكۋ سلەدۋيۋششيح پروبلەم جيزني ي تۆورچەستۆا ابايا: تەكستولوگيچەسكوە يزۋچەنيە ناسلەديا ابايا، ۆىياۆلەنيە اۆتوگرافوۆ، زاپيسەي، ۋستنىح ۆاريانتوۆ; ۆليانيە رۋسسكوي كلاسسيچەسكوي ليتەراتۋرى نا تۆورچەستۆو ابايا; پوەتيچەسكيە تراديتسي ابايا ۆ دووكتيابرسكوي دەموكراتيچەسكوي ليتەراتۋرە ي ۆ تۆورچەستۆە سوۆەتسكيح پوەتوۆ ي پيساتەلەي.

ينستيتۋتۋ يستوري، ارحەولوگي ي ەتنوگرافي سوۆمەستنو س سەكتوروم فيلوسوفي پرەدۋسموترەت ۆ تەماتيچەسكيح پلاناح نا 1952-54 گودى رازرابوتكۋ ۆوپروسا و مەستە ي رولي ابايا ۆ يستوري وبششەستۆەننوي مىسلي كازاحستانا.

وتدەلەنيۋ وبششەستۆەننىح ناۋك اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر پرەدلوجەنو:

1)    رازۆەرنۋت رابوتۋ پو سيستەماتيچەسكومۋ سبورۋ ۆسەح دوستوۆەرنىح ماتەريالوۆ، كاسايۋششيحسيا جيزني ي تۆورچەستۆا ابايا;

2)    وبسۋديت داننوە پوستانوۆلەنيە پرەزيديۋما اكادەمي ناۋك كازاحسكوي سسر ي پرەزيديۋما سويۋزا سوۆەتسكيح پيساتەلەي كازاحستانا نا راسشيرەننوم زاسەداني ينستيتۋتا يازىكا ي ليتەراتۋرى، ينستيتۋتا يستوري، ارحەولوگي ي ەتنوگرافي ي ۆ درۋگيح ۋچرەجدەنياح وتدەلەنيا، پرينياۆ نەوبحوديمىە مەرى ك يسپراۆلەنيۋ ۆسەح دوپۋششەننىح وشيبوك ۆ ۆوپروساح يسسلەدوۆانيا جيزني ي تۆورچەستۆا ابايا;

3)    وپۋبليكوۆات ۆ تەچەنيە 1951-52 گودوۆ ۆ پەريوديچەسكوي پەچاتي، جۋرنالە سويۋزا پيساتەلەي ي ۆ سەرينىح يزدانياح اكادەمي ناۋك رياد ستاتەي، پراۆديۆو وسۆەششايۋششيح جيزن ي تۆورچەستۆو ابايا.

گازەتا "كازاحستانسكايا پراۆدا",

№242, 13 وكتيابريا 1951 گ.، ستر. 2

(جالعاسى بار)

«اباي-اقپارات»



1 ۆسە پريۆەدەننىە ۆ كنيگە دوكۋمەنتى دانى ۆ حرونولوگيچەسكوي پوسلەدوۆاتەلنوستي ۆ سووتۆەتستۆي س ورفوگرافيەي ي ستيليستيكوي وريگينالوۆ.

2 پوەتيچەسكي پەرەۆود ۆس.روجدەستۆەنسكوگو. - سوست.

3 يبن سينا.

4 ستاتيا وپۋبليكوۆانا ۆ ۆەستنيكە اكادەمي ناۋك كازسسر. - الما-اتا. 1953. №4, س. 3-13. - سوست.

0 پىكىر