«ۋرا»-نىڭ ورنىنا «ارۋاق» دەپ ۇرانداۋ كەرەك!
قازاق ەلىنىڭ دەربەس قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قۇرىلعانىنا بيىل مىنە جيىرما جىل. وتكەن 7-مامىردا سول ايتۋلى ۋاقىتقا اقجارقىن قۋانىش قوسىلىپ، اتالعان كۇن ارنايى مەملەكەتتىك مەرەكە بولىپ بەلگىلەندى.
ءيا، ازات ەل بولعالى ايبىنىمىز ارتقانى راس. ساردارلارىمىز سالاۋاتتى، ساربازدارىمىز سايدىڭ تاسىنداي. قورعانىسىمىز بەرىك، قارۋ-جاراعىزىمىز قۋاتتى. بىراق، ءبىر عانا نارسە وزگەرمەي كەلەدى.بىراق، ءبىر عانا نارسە وزگەرمەي كەلەدى. ول - قازاق جاۋىنگەرىنىڭ رۋحىن جانىپ، نامىسىن قايراۋعا ءتيىس اسكەري ۇرانى. ولاي بولسا ەڭ الدىمەن «ۋرا» ءسوزىنىڭ ەتيمولوگياسىنا ءۇڭىلىپ الايىق: «سوگلاسنو «تولكوۆومۋ سلوۆاريۋ» ۆ. ي. داليا كريك «ۋرا» ناپوميناەت كليچ ليتوۆسكوگو پرويسحوجدەنيا «ۆيراي (vir?)»، ي تاتارسكوە سلوۆو «ۋر» - بەي، وت «ۋرماك» - بيت، ا تاكجە كيرگيزسكوە «ۋران» - پلەمەننوي ۆوەننىي كليچ، ي، ناكونەتس، رۋسسكوە «ۋرازيت» - ۋداريت». (http://ru.wikipedia.org/wiki/ۋرا!)
قازاق ەلىنىڭ دەربەس قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قۇرىلعانىنا بيىل مىنە جيىرما جىل. وتكەن 7-مامىردا سول ايتۋلى ۋاقىتقا اقجارقىن قۋانىش قوسىلىپ، اتالعان كۇن ارنايى مەملەكەتتىك مەرەكە بولىپ بەلگىلەندى.
ءيا، ازات ەل بولعالى ايبىنىمىز ارتقانى راس. ساردارلارىمىز سالاۋاتتى، ساربازدارىمىز سايدىڭ تاسىنداي. قورعانىسىمىز بەرىك، قارۋ-جاراعىزىمىز قۋاتتى. بىراق، ءبىر عانا نارسە وزگەرمەي كەلەدى.بىراق، ءبىر عانا نارسە وزگەرمەي كەلەدى. ول - قازاق جاۋىنگەرىنىڭ رۋحىن جانىپ، نامىسىن قايراۋعا ءتيىس اسكەري ۇرانى. ولاي بولسا ەڭ الدىمەن «ۋرا» ءسوزىنىڭ ەتيمولوگياسىنا ءۇڭىلىپ الايىق: «سوگلاسنو «تولكوۆومۋ سلوۆاريۋ» ۆ. ي. داليا كريك «ۋرا» ناپوميناەت كليچ ليتوۆسكوگو پرويسحوجدەنيا «ۆيراي (vir?)»، ي تاتارسكوە سلوۆو «ۋر» - بەي، وت «ۋرماك» - بيت، ا تاكجە كيرگيزسكوە «ۋران» - پلەمەننوي ۆوەننىي كليچ، ي، ناكونەتس، رۋسسكوە «ۋرازيت» - ۋداريت». (http://ru.wikipedia.org/wiki/ۋرا!)
«تاعى ءبىر ماسەلە ول «ۋرا» ءسوزىنىڭ ءتۇپ-توركىن ماعىناسى جايىندا. «ۋرا ءسوزى مۇڭعۇلدىڭ - ۇر، ءولتىر» ء(ولىم) دەگەن سوزىنەن شىقسا كەرەك. سوندا ءبىزدىڭ قارۋلى كۇشتەرىمىزدىڭ اسكەري دوكتريناسى قورعانىس جاعدايلارىنا ارنالعان بولسا، نەگە ءبىز «ۋرا» دەپ اتويلاپ قانىشەرلىك تانىتىپ شابۋىلعا شىقپاقپىز؟! ول ۋرا ءسوزىنىڭ ورنىن، مىسالى «جاسا!» يا بولماسا «الاش!» دەپ قازاق تىلىندە ماعىناسى دا، ءتىلى دە تۇسىنىكتى سوزبەن نەگە اۋىستىرماسقا!» بۇل پولكوۆنيك سەرىك شالوۆتىڭ قورعانىس مينيسترلىگى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ جەتەكشىسى بولىپ جۇرگەن كەزىندە كۇندەلىگىنە تۇرتكەن وي-پىكىرى. ياعني، ار جاق-بەر جاقتى بايىپتاي بىلەتىن اسكەريلەرىمىزدىڭ ءوزى وسى ۇران ءۇشىن مىڭ ويلانىپ، ءجۇز تولعانادى دەگەن ءسوز.
ەتيمولوگيا جايلى تاعى ءبىر پىكىر.
زاردىحان قيناياتۇلى، تاريحشى
- «نەگىزى «ۋرا» ءسوزى موڭعولدىڭ ۇمتىل، العا دەگەن ماعىناداعى ءسوزى. مەن ءوزىم دە سولاي دەپ پىكىر بىلدىرەمىن، جانە سونى دۇرىس دەپ جازىپ تا ءجۇرمىن. بۇنداي تۇجىرىمدى موڭعولدىڭ تاريحشىلارى دا ايتادى. بۇرىن ورىستا ونداي ۇران بولۋى مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى، بۇل ۇراندى ات قۇلاعىندا وينعان جاۋىنگەر، كوشپەلى حالىقتىڭ ساربازدارى عانا ايتقان دەپ ويلايمىن. ال، ورىستارعا كەيىن سولاردان جالپىلاسقان بولۋى كەرەك».
«جاۋجۇرەك مىڭ بالا» فيلمىنە باس كەڭەسشى بولعان زاردىحان اعامىز كارتينانى ءتۇسىرۋ بارىسىندا «الاش»، «قازاق» ۇراندارىمەن قاتار سوعىسقا، شابۋىلعا شىققاندا «ارۋاق» دەپ تە ۇراندالعانىن ايتادى. بۇل ۇران قازاقتىڭ جاۋگەرشىلىك تاريحىندا رۋح، نامىس، كۇش-قيارات شاقىرۋ ءۇشىن ۇراندالعانى بارىمىزگە بەلگىلى.
ماقالانىڭ تولىق نۇسقاسىن - www.arasha.kz - http://arasha.kz/post/830 وقي الاسىزدار.
