جۇما, 29 ناۋرىز 2024
جاڭالىقتار 24255 0 پىكىر 4 مامىر, 2012 ساعات 10:24

«جاۋجۇرەك مىڭ بالا» – ازاتتىقتىڭ ايناسى

ش.ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى­نىڭ بيىلعى جىلعى ەڭ ءىرى جوبا­سى «جاۋجۇرەك مىڭ بالا» كارتيناسى جاقىندا كورەرمەنگە جول تارتتى. مامىر ايى بويى ەلىمىزدىڭ بارلىق كينوتەاترلارىندا كورسەتىلەتىن تاريحي ەكشن-فيلم - بەلگىلى رەجيسسەر اقان ساتاەۆتىڭ تۋىندىسى.

جوڭعار شاپقىنشىلىعى - ازاتتىق ءۇشىن جان بەرىسىپ، جان الىسقان ءاربىر قازاق بالاسىنىڭ قانىمەن جازىلعان تاريح. ەسىمى كەيىنگى ۇرپاققا تاريحي جىرلار مەن اڭىز­دار ارقىلى جەتكەن ەرجۇرەك ساربازدىڭ ءبىرى - سارتاي. اكەسى مەن اناسىن جوڭعار اسكەرى كوز الدىندا اياۋسىز ءولتىرىپ، باۋىر­لارىمەن جەتىم قالعان سارتاي كەك السام دەگەن ماقساتپەن ەرجەتەدى. «جاۋجۇرەك مىڭ بالا» ءفيلمى سارتاي سىندى جۇزدەگەن بوزداقتىڭ تاعدىرىنان سىر شەرتىپ، بۇگىنگى ۇرپاقتى وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەپ، نامىسىن شىڭداي تۇسۋگە تۇرتكى بولارلىق­تاي.

ش.ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى­نىڭ بيىلعى جىلعى ەڭ ءىرى جوبا­سى «جاۋجۇرەك مىڭ بالا» كارتيناسى جاقىندا كورەرمەنگە جول تارتتى. مامىر ايى بويى ەلىمىزدىڭ بارلىق كينوتەاترلارىندا كورسەتىلەتىن تاريحي ەكشن-فيلم - بەلگىلى رەجيسسەر اقان ساتاەۆتىڭ تۋىندىسى.

جوڭعار شاپقىنشىلىعى - ازاتتىق ءۇشىن جان بەرىسىپ، جان الىسقان ءاربىر قازاق بالاسىنىڭ قانىمەن جازىلعان تاريح. ەسىمى كەيىنگى ۇرپاققا تاريحي جىرلار مەن اڭىز­دار ارقىلى جەتكەن ەرجۇرەك ساربازدىڭ ءبىرى - سارتاي. اكەسى مەن اناسىن جوڭعار اسكەرى كوز الدىندا اياۋسىز ءولتىرىپ، باۋىر­لارىمەن جەتىم قالعان سارتاي كەك السام دەگەن ماقساتپەن ەرجەتەدى. «جاۋجۇرەك مىڭ بالا» ءفيلمى سارتاي سىندى جۇزدەگەن بوزداقتىڭ تاعدىرىنان سىر شەرتىپ، بۇگىنگى ۇرپاقتى وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەپ، نامىسىن شىڭداي تۇسۋگە تۇرتكى بولارلىق­تاي.

كارتينادا XVIII عاسىردا قازاق دالا­سىن­دا بيلىك قۇرعان حاندىق، اتاقتى بيلەر، ابىلقايىر، بوگەنباي سىندى حاندار مەن باتىرلاردىڭ بەينەسى دە تىس قالماعان. الايدا رەجيسسەردىڭ كوركەمدىك شەشىمى، يدەياسى بويىنشا ورىمدەي جاس باتىر سار­تاي مەن ونىڭ جاساعىنا باسا نازار اۋدا­رىلىپ، وسى جاساقتىڭ اتاقتى «اڭىراقاي» شايقا­سىن­دا جوڭعاردىڭ تۋىن جىققانى ءفيلمنىڭ نەگىزگى جۇگىن كوتەرەدى. قىسىلتاياڭ ۋاقىتتا قازاققا قاشاندا بىرلىك پەن ىنتىماقتىڭ جەتىسپەي جاتاتىنى فيلمنەن انىق بايقا­لا­دى. ەل باسىنا كۇن تۋعان زاماندا ەلدىڭ تاعدىرىن شەشۋگە جينالعان بيلەر، حاندار، باتىرلاردىڭ سوزدەرى ءبىر جەردەن شىعا بەرمەيدى. سول ۋاقىتتا جوڭعاردىڭ كەسىرىنەن جەتىم قالعان سارتاي، تايماس، قۇرالاي سىندى بوزداق قىز-جىگىتتەردىڭ بۋىندارى قاتىپ، جاۋعا دەگەن وشپەندىلىكتەرى ارتىپ، كەك الۋدىڭ قامىمەن جۇرگەن ەدى. ولار كەزىندە اتا-اناسىز قالعاندا وزدەرىنە پانا بولعان اقساقالدان ءتالىم الىپ، تاۋ-تاستى پانالاپ، سوعىستىڭ تاسىلدەرىن ۇيرەنىپ، شى­نىعۋمەن بولدى، ءساتى تۇسكەندە ءار جەردە قوس­تارىن قۇرىپ، الاڭسىز جاتقان جوڭعارلارعا تۇتقيىلداپ تاپ بەرىپ، وزدەرىنشە سوعىسىپ ءجۇردى، وزدەرى سىندى جەتىم قالعان ءجاسوسپى­رىم بالالاردى جاساقتارىنا قوسىپ الىپ، كۇننەن-كۇنگە كوبەيە بەردى. «سارتاي دەگەن باتىر جاساق جيناپ جاتىر» دەگەندى ەستىگەن جاستار ءوز ەرىكتەرىمەن كەلىپ جاساققا قوسى­لىپ جاتتى. وسى كەزدە سارتايدىڭ كىشكەن­تايىنان بىرگە وسكەن تايماس دوسى قىزعانىش­تان جارىلا جازداپ، اتاق پەن داڭقتىڭ تەك سارتايعا باعىشتالعانىنا كۇيىنىپ، ءتىپتى دوسىن ءولتىرۋ­گە ارەكەت جاسايدى. الايدا سارتاي امان قالىپ، كەيىن تايماس «اڭىرا­قاي» شايقاسىندا سارتاي ءۇشىن جان بەرىپ، وزدەرىنىڭ «جاۋدان كەك الامىز» دەپ ءبىر-بىرىنە بەرگەن سەرتىن ورىندايدى.

ەرمەك امانشاەۆ، ش.ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلم» اق پرەزيدەنتى:

- اقان - بۇگىندە الدىڭعى قاتارلى رەجيسسەرلەرىمىزدىڭ ءبىرى. ءدال وسى جولى بۇعان دەيىنگى تاريحي تاقىرىپتا فيلم تۇسىرگەن رەجيسسەرلەردىڭ جەتە الماعان بيىگىنە اقان جەتكەن سەكىلدى. ال «ءجاۋجۇ­رەك مىڭ بالا» بۇعان دەيىنگى كارتينالار كوتەرە الماعان جۇكتى ارقالاۋعا تىرىس­تى. ءبىز ءۇشىن ءار ادامنىڭ ايتقان پىكىرى، سىنى ماڭىزدى. ويتكەنى سىن ارقىلى ءمىن تۇزەلەدى. مەنى قۋانتقانى - «جاۋجۇرەك مىڭ بالا» فيلمىندە 99 پايىز ءوز ەلى­مىزدىڭ ماماندارى، اكتەرلەرى جۇمىس جاسادى، قازاق كينوسىنا جاڭا ەسىمدەر قوسىلدى. باستى رولدەردى ويناعان جاس­تار اسىلحان تولەپوۆ، ايان وتەپبەرگەن، قۇرالاي اناربەكوۆالار اعا بۋىن اك­تەر­لەر دوسقان جولجاقسىنوۆ، تولەۋبەك ارالباي، بولات ءابدىلمانوۆ، بەرىك ايت­جانوۆ، نۇرلان ءالىمجان سىندى اكتەر­لەر­دەن ەش كەم تۇسكەن جوق. ءار اكتەر تۋ­رالى جەكە-جەكە تولاسسىز ايتۋعا بو­لادى. اسىرەسە قازاقتىڭ باتىر قىزىنىڭ وبرازىن جاساعان - قۇرالاي، سارتايدىڭ رولىندەگى اسىلحان - قازاق كينوسىنىڭ بولاشاق جۇلدىزدارى. ال فيلمدەگى تاي­ماستىڭ رولىندەگى ايان كەزىندە بەكە­جاندى ويناعان ءاسانالى اعاسىنداي جە­تىس­تىكتەرگە جەتەتىنىنە سەنىمىم مول.

اقان ساتاەۆ، رەجيسسەر:

- «جاۋجۇرەك مىڭ بالا» فيلمىنە باستى رولدەگى جانە ەكىنشى دارەجەدەگى اكتەرلەردى تاڭداۋ ماقساتىندا جاريا­لانعان كاستينگكە 22 مىڭنان استام ۇمىتكەر قاتىستى.  ءتۇسىرىلىم الاڭىندا بەس جۇزگە تارتا وتاندىق باق، سونىمەن قاتار «The Independent»، «Hollywood Reporter»، «Variety» سەكىلدى الەمدىك ءىرى مەديا وكىلدەرى دە بولدى. فيلم ءتۇسىرۋ بارىسىندا اۋا رايىنا قاتىستى كەيبىر كەدەرگىلەر بولدى. ويتكەنى ءتۇسىرىلىمنىڭ 90 پايىزى دالادا جۇرگىزىلدى. اكتەرلەر ەكى اي بويى اكتەرلىك شەبەرلىكتەرىن شىڭداپ، اتپەن شابۋدى، ساداق تارتۋدى مەڭگەردى. ءفيلمدى دايىنداۋعا جالپى سانى 15-تەي مەملەكەت اتسالىستى، سو­نىڭ ىشىندە دىبىس مونتاجى فرانتسيادا جۇرگىزىلدى.

قينايات زاردىحانۇلى، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور:

- «جاۋجۇرەك مىڭ بالا» - تاريحي دەرەكتى ەمەس، كوركەم فيلم. سوندىقتان كارتينادا تاريحي وقيعالار وبرازدى تۇردە بەرىلدى. مۇندا كوركەمدىك ارلەۋ، مانەرلەۋ جانە سيۋجەت بار. تاريحتا  ناق­تى «مىڭ بالا» دەگەن وقيعا جوق. بۇل - ارماننان تۋعان اڭىز. الايدا جەر-جەردە اۋىزدان اۋىزعا تاراعان جىرلار­دا سارتاي باتىر تۋرالى، «مىڭ بالا» وقيعاسىنا قاتىسقان ادامدار تۋرالى اڭىزدار بار. مەن بۇل فيلمگە كەڭەسشى رەتىندە قاتىستىم. وسى ءفيلمدى جاساعان توپتىڭ ەڭ ۇلكەنى - مەن. نەگى­زىنەن، «جاۋ­جۇرەك مىڭ بالا» رەجيسسەر­دىڭ، اكتەر­لەردىڭ قابىلەتتىلىگىنىڭ ارقا­سىندا ءساتتى شىقتى دەپ ويلايمىن. قا­زىر­گى جاس­تارى­مىزدىڭ قابىلەت-قارى­مى­نا شىن ريزا بولدىم.

ءبىز وسى ۋاقىتقا دەيىن گولليۆۋدتىق تاريحي ەكشن فيلمدەردى كورىپ، ونداعى اكتەرلەردىڭ كوستيۋمىنە، سوعىس كورىنىستە­رىن تۇسىرۋدەگى مامانداردىڭ كاسىبي جۇمىسىنا، اكتەرلەردىڭ ءتۇر-تۇلعاسىنا، سيۋجەتتىڭ تارتىمدىلىعىنا قىزىعا قا­راي­تىنبىز. ەندى ءوزىمىزدىڭ دە ماماندا­رى­مىز وسىنداي بيىك دارەجە­دە فيلم تۇسىرە الاتىنىنا كوزىمىز جەتە تۇسكەن­دەي. «جاۋجۇرەك مىڭ بالا» فيلمىندەگى اك­تەر­لەردىڭ كەلبەتى، كيىمدەرى وتە جارا­سىم­دى. سونداي-اق ناعىز جوڭعارلاردى كوز الدىڭا اكەلەتىن وبرازدار، كوستيۋم­دەر وتە ءساتتى تاڭدالعان. سونداي-اق فيلم­دە جوڭ­عار اسكەرىنىڭ ەسكى موڭعول تىلىندە سويلەۋى كارتينانى شىنايى ەتە تۇسەدى. ءفيلمنىڭ شەشۋشى كەزەڭىندەگى «اڭىرا­قاي» شايقاسى ناعىز قىزىل قىر­عىندى كوز الدىڭا اكەلەدى. «ءجاۋجۇ­رەك مىڭ بالا» پروديۋسەرلەرىنىڭ ءبىرى ءاليا ءۋالجانوۆانىڭ ايتۋىنشا، فيلم­گە شەتەل­دىك ديستريبيۋتەرلەر مەن ساۋدا اگەنتتەرى ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر. 17 مامىر كۇنى كانن فەس­تي­ۆالى اياسىنداعى كينونارىقتا جاڭا قا­زاقستان­دىق تۋىندى العاشقى درافت نۇسقالارىمەن-اق 20th Century Fox, Universal Pictures سەكىلدى حالى­قا­رالىق ءىرى ديستريبيۋتەرلەرگە تانىس­تى­رىلماق.

بۇگىندە سوعىستىڭ قورلىعىن، جوقشىلىقتىڭ اششى ءدامىن تاتىپ كورمەگەن ۇرپاقتىڭ بولماشى قيىندىققا ساعى سىنىپ جاتادى. وسىندايدا ادامدى ءبىر سىلكىپ، تاۋبەسىنە كەلتىرەتىن فيلمدەردىڭ بولعانى جاقسى-اق. ءبىز ءۇشىن ەڭ ماڭىزدىسى، «جاۋجۇرەك مىڭ بالا»  - قازاق حالقىنىڭ رۋحىن بيىكتەتەتىن، ىنتىماعىن نىعايتا تۇسەتىن ناعىز پاتريوتتىق فيلم. XVIII  عاسىردا قازاق حالقىنىڭ رۋحى وسى فيلمدەگىدەي بيىك بولعانىن قازاق كينوسىنا جاڭا كەلگەن بۋىننىڭ بەينەسى ارقىلى كوردىك. «ءبىز ءجۇز بولساق تا، ارقايسىمىز ون جوڭعارعا توتەپ بەرەمىز، سوندىقتان ءبىز مىڭبىز»، - دەپ سارتاي باتىردىڭ جاساعىنا قاراتا ايتقان ءسوزى ءفيلمدى كورگەندەردىڭ كوزىنە جاس ۇيىرىلتەرى انىق. ەندەشە، بۇگىنگى  قازاق جاستارى وسىنداي فيلمدەرمەن رۋحتانىپ وسسە ەكەن دەپ تىلەيىك...

اينۇر سەنباەۆا

"الاش ايناسى" گازەتى

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1567
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2261
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3544