قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ تمد مەملەكەتتەرى باسشىلارى كەڭەسىنىڭ وتىرىسىنا قاتىستى، دەپ حابارلايدى اقوردا سايتى. 

ۆيدەو كونفەرەنتسيا رەجيمىندە وتكەن ءىس-شاراعا قازاقستانمەن بىرگە ازەربايجان، بەلارۋس، قىرعىزستان، مولدوۆا، رەسەي، تاجىكستان، تۇرىكمەنستان، وزبەكستان پرەزيدەنتتەرى قاتىسقان.

جيىن بارىسىندا مەملەكەتتەر باسشىلارى تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى اياسىنداعى كوپجاقتى ىقپالداستىق، تمد-نى ودان ءارى دامىتۋ تۇجىرىمداماسى جانە ونى ىسكە اسىرۋ جونىندەگى نەگىزگى ءىس-شارالار جوسپارى جايىندا پىكىر الماستى. سونداي-اق تمد ەلدەرى پارلامەنتارالىق ىنتىماقتاستىقتى ارتتىرۋ جانە نىعايتۋ ماسەلەسى تالقىلاندى.

كوروناۆيرۋسپەن بىرلەسىپ كۇرەسۋ

قاسىم-جومارت توقاەۆ ءوز سوزىندە بۇگىنگى وتىرىستىڭ الەمدىك ەكونوميكا مەن ساياساتتاعى كوپتەگەن ماڭىزدى پروبلەمالار توڭىرەگىندە ءوتىپ وتىرعانىن، دۇنيەجۇزىندەگى قيىن احۋالدى كوروناۆيرۋس پاندەمياسى ودان ءارى شيەلەنىستىرىپ جىبەرگەنىن جەتكىزدى. قازاقستان پرەزيدەنتى ورتاق مۇددەلەردى ەسكەرە وتىرىپ بىرقاتار ۇسىنىس جاسادى، ونىڭ ىشىندە، كوروناۆيرۋس ىندەتىنە بىرلەسە قارسى كۇرەسۋگە قاتىستى ويىن ورتاعا سالدى.

– بۇگىنگى كۇننىڭ ەڭ باستى مىندەتى – ازاماتتارىمىزدىڭ كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكتسيناعا كەڭ كولەمدە قول جەتكىزۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ. وسى ورايدا COVID-19 ىندەتىنە قارسى جاھاندىق كۇرەستە الەمدە ءبىرىنشى بولىپ ۆاكتسيناسىن تىركەگەن جانە حالىققا ەكپە جاساي باستاعان رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ جەتەكشى ءرولىن اتاپ وتكىم كەلەدى. قازاقستان دا ءوزىنىڭ ۆاكتسيناسىن ازىرلەپ جاتىر. ونىڭ سىنامالارى جاقسى ناتيجە بەرۋدە. ءبىز كەلەسى اپتادا رەسەيمەن بىرلەسىپ، ۆاكتسينا ءوندىرىسىن ىسكە قوسامىز. ول رەسەيلىك تە، قازاقستاندىق تا ءونىم رەتىندە ەكسپورتقا شىعارىلادى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

بيوقاۋىپسىزدىك تۋرالى باستامانى قولداۋ

پرەزيدەنت ارىپتەستەرىن وزدەرىنىڭ سىرتقى ساياسات ۆەدومستۆو باسشىلارىنا بۇۇ اياسىندا اۋرۋلاردى باقىلاۋ جانە بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى ايماقتىق ورتالىقتار جەلىسىن، سونداي-اق، بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى حالىقارالىق اگەنتتىك قۇرۋ جايىنداعى قازاقستاننىڭ بۇۇ-دا جاساعان ۇسىنىسىن قولداۋ ءۇشىن تاپسىرما بەرۋگە شاقىردى.

ەكونوميكالىق بايلانىستاردى جانداندىرۋ

قاسىم-جومارت توقاەۆ دوستاستىق ەلدەرىنىڭ اراسىنداعى ىسكەرلىك بەلسەندىلىك پەن ەكونوميكالىق بايلانىستاردى جانداندىرۋ جۇمىسىن تمد-نىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە اتادى.

– قازىرگى جاعدايدا ءبىزدىڭ نەگىزگى باسىمدىعىمىز – الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ، حالىقتىڭ تابىس دەڭگەيىن جانە جۇمىسپەن قامتىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ. بىراق بۇعان ساۋدا-ەكونوميكالىق قاتىناستاردىڭ بارلىق كەشەنىن قايتا جاڭعىرتپاي، قول جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. ءوزارا ساۋدا-ساتتىقتى ودان ءارى ىرىقتاندىرۋ، كەدەرگىلەر مەن شەكتەۋلەردى رەتتەۋ جونىندەگى جۇمىستاردى جانداندىرۋ قاجەت. ينۆەستيتسيا تارتۋعا، كولىك-ترانزيت الەۋەتىن ءتيىمدى پايدالانۋعا، ونەركاسىپتىك كووپەراتسيانى تەرەڭدەتۋگە، وڭىرلەر اراسىنداعى تىكەلەي بايلانىستاردى دامىتۋعا باسا ءمان بەرۋ كەرەك، – دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى قىزمەت كورسەتۋدىڭ ەركىن ساۋداسى تۋرالى كەلىسىمدى جانە ونىڭ ءار مەملەكەتكە ناقتى پايدا اكەلەتىن ينۆەستيتسيالار جونىندەگى نەگىزگى ءبولىمىن كەلىسۋدى اياقتاۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا نازار اۋداردى.

جاسىل ەكونوميكا. تسيفرلى تەحنولوگيا

قاسىم-جومارت توقاەۆ قورشاعان ورتانى قورعاۋ جانە «جاسىل ەكونوميكاعا» قاتىستى  شەشىمدەردى ەنگىزۋ، سونداي-اق، جاڭا تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋ ماسەلەلەرىنە ارنايى توقتالدى. قازاقستان تمد مەملەكەتارالىق ەكولوگيالىق كەڭەستىڭ 2021 جىلعى توراعاسى رەتىندە اتالعان سالاداعى ۇلتتىق زاڭنامالاردىڭ تاسىلدەرى مەن ۇيلەستىرىلۋىن ۇشتاستىرۋ مۇمكىندىگىن زەرتتەۋدى، سونداي-اق، تسيفرلاندىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ارنايى جۇمىس توبىن قۇرۋدى  ۇسىندى.

مەملەكەتارالىق شيەلەنىس دامۋدى تەجەيدى

قازاقستان پرەزيدەنتى مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ نازارىن قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋگە اۋداردى. ونىڭ پىكىرىنشە، مەملەكەتارالىق قاتىناستاردىڭ شيەلەنىسۋ جانە ءوزارا سەنىمسىزدىك جاعدايىندا ورنىقتى دامۋ مەن ىلگەرىلەۋ مۇمكىن ەمەس.

– ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام گەيدارۇلى اليەۆ پەن ارمەنيا پرەمەر-ءمينيسترى نيكول ۆوۆاەۆيچ پاشينياننىڭ بىرلەسە كۇش سالۋىمەن، ۆلاديمير ۆلاديميروۆيچ ءپۋتيننىڭ بەلسەندى ارااعايىندىعىمەن تاۋلى قاراباقتاعى اسكەري قيمىلداردى توقتاتۋ تۋرالى كەلىسىم جايىندا تاعى ءبىر رەت اتاپ وتكىم كەلەدى. بۇل قالىپتاسقان كۇردەلى جاعدايداعى ەڭ دۇرىس شەشىم بولدى. اتالعان تاريحي كەلىسىم وڭىردە ۇزاق مەرزىمدى بەيبىتشىلىك ورناتۋعا ىقپال ەتەدى دەپ ۇمىتتەنەمىن. شىن مانىندە، دوستاستىق ۇيىمى قۇرىلعالى بەرى ساياسي اتموسفەرانى ۋلاپ كەلگەن پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتەگى قاقتىعىس وشاعىنىڭ وتى ءسوندىرىلدى، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

مەملەكەت باسشىسى وسىنداي قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە ەلدەرىمىز اراسىنداعى تىعىز ىقپالداستىقتىڭ ماڭىزى ارتا تۇسەدى دەپ سانايدى.

– ءيا، ءبىز ءبىر-بىرىمىزدەن ەكونوميكالىق-الەۋەتىمىز تۇرعىسىنان ەرەكشەلەنەمىز. ءبىزدىڭ تاريحي كوزقاراسىمىز، تاۋلى قاراباقتاعى قاقتىعىس كورسەتكەندەي، ءتىپتى، گەوساياسي كوزقاراسىمىز دا ءارتۇرلى بولۋى ىقتيمال. دەگەنمەن، ەڭ باستىسى، ءبىزدىڭ حالىقتارىمىز بەيبىت جاعدايدا ءومىر ءسۇرىپ، ءبىر-بىرىمەن دوستىق قارىم-قاتىناستا بولعىسى كەلەدى. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – حالىقتارىمىزدىڭ اراسىنا سىنا قاعىلۋىنا جول بەرمەي، ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى ارتتىرۋدىڭ جولىن ىزدەۋ، قازىرگىدەي ستراتەگيالىق قۇبىلمالى جاعدايدا تمد ەلدەرىن جاقىنداستىرۋ. ءبىز پاندەميادان كەيىنگى كەزەڭدە ونىڭ بارلىق سىن-قاتەرلەرى مەن اۋىرتپالىقتارىن ەڭسەرۋدە كوپجاقتى ىقپالداستىق ماسەلەسىن ويلاستىرۋىمىز كەرەك، – دەدى پرەزيدەنت.

تاتۋ كورشىلىك. ءوزارا قۇرمەت جانە مۇددەلەردى ەسكەرۋ

قاسىم-جومارت توقاەۆ تمد-نى حالىقارالىق قوعامداستىقتا زور بەدەلگە يە دەپ سانايدى.

– ءبىزدىڭ ۇيىمنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلار كۇش جۇمىلدىرا وتىرىپ، پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتى تاريحىمىزداعى قاراما-قايشىلىق كەزەڭىندەگى اۋىر قانتوگىستەن امان ساقتاپ قالا الدى. دوستاستىقتىڭ الەۋەتىن جاڭا گەوساياسي جاعدايدا ودان ءارى كۇشەيتۋ جانە ونىڭ حالىقارالىق ارەناداعى ورنىن نىعايتۋ – بارشامىزدىڭ ورتاق مىندەتىمىز. تاتۋ كورشىلىك رۋحىنداعى ىنتىماقتاستىق، ءوزارا قۇرمەت كورسەتىپ، مۇددەلەردى ەسكەرۋ ارقىلى قازىرگى سىناقتار مەن الداعى سىن-قاتەرلەرگە لايىقتى توتەپ بەرە الاتىنىمىزعا سەنەمىن، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

مەملەكەت باسشىسى قازاقستان ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەستىڭ 2020-2022 جىلدارداعى توراعاسى كەزىندە ايماقتىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋگە ماڭىزدى ۇلەس قوسۋعا نيەتتى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ول ءۇشىن ەلىمىز اوىسشك-ءنى ازياداعى قاۋىپسىزدىك جانە دامۋ ۇيىمى رەتىندە قايتا قۇرۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن جانە بۇل باعىتتا بار كۇش-جىگەرىن جۇمسايتىنىن ايتتى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ ءسوزىنىڭ سوڭىندا دوستاستىق وعان مۇشە مەملەكەتتەردىڭ بارلىعىنا پايدا اكەلىپ، نەگىزگى ماسەلەلەر بويىنشا ۇستانىمداردى ۇيلەستىرۋدىڭ ماڭىزدى تەتىگى رەتىندە قالا بەرەتىنىن اتاپ ءوتتى.

جيىن قورىتىندىسى بويىنشا بىرقاتار قۇجاتقا، ونىڭ ىشىندە، تمد-نى ودان ءارى دامىتۋدىڭ تۇجىرىمداماسىنا جانە وسى تۇجىرىمدامانى ىسكە اسىرۋدىڭ نەگىزگى ءىس-شارالار جوسپارىنا، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ قۇرىلعانىنا 75 جىل تولۋىنا وراي تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعىنا مۇشە مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ بىرلەسكەن مالىمدەمەسىنە، حالىقارالىق اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعىنا مۇشە مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ بىرلەسكەن مالىمدەمەسىنە قول قويىلدى.

قازىرگى جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ، تمد-نى ودان ءارى دامىتۋ تۇجىرىمداماسى ەكونوميكالىق، ساياسي، مادەني-گۋمانيتارلىق سالالارداعى ىقپالداستىق باعىتتارى بويىنشا كەڭەيتىلدى. قۇجاتتا اۋىل شارۋاشىلىعى، جەڭىل ونەركاسىپ، قۇرىلىس ماتەريالدارى ءوندىرىسى، زەرگەرلىك ونەركاسىپ سالالارىنداعى كووپەراتسيالىق جوبالاردى ازىرلەۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ، سونداي-اق، ونىمدەردىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرىنە قاتىستى ورتاق نارىقتى دامىتۋ ماسەلەلەرى قامتىلدى. تمد ەلدەرى تسيفرلىق تەحنولوگيا، عارىشتى پايدالانۋ سالالارى بويىنشا دا ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا ۋاعدالاستى. ال مادەني-گۋمانيتارلىق باعىتتا دەنساۋلىق ساقتاۋ، حالىقتىڭ سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق اماندىعىن قامتاماسىز ەتۋ، جاستارمەن جۇمىستى ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى ىنتىماقتاستىقتى جانداندىرۋ ماسەلەلەرى قاراستىرىلدى.

Abai.kz