شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ ىرگەسى سوناۋ 1996 جىلى قالانعان. العاشقىدى «شانحاي بەستىگى» دەگەن اتاۋمەن قۇرىلعان بۇل حالىقارالىق ۇيىمعا قازاقستان قۇرىلتايشى قاتارلى قوسىلعان. كەيىن ونىڭ قۇرامىنا قوسىلۋشى ەلدەردىڭ سانى ارتىپ، 2001 جىلى «شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى» دەگەن اتپەن ۇكىمەتارالىق ۇيىم رەتىندە تۇراقتى تۇردە قىزمەت ىستەي باستاعان. سودان بەرى قازاقستان اتالعان حالىقارالىق ۇيىمنىڭ ىقپالدى ويىنشىسى بوپ كەلەدى.

10 قاراشا كۇنى اتالمىش حالىقارالىق ۇيىمعا (شىۇ) مۇشە مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ جيىنى وتكەن. جيىندى بۇل جولى رەسەي فەدەراتسياسى ۇيىمداستىرعان. بەينەكونفەرەنتسيا فورماتىندا وتكەن بۇل جيىنعا قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ تا قاتىسىپ، ءسوز سويلەگەن.

قۇرىلعانىنا 20 جىل تولعان شىۇ بىرلەستىگىنىڭ وسى ۋاقىت ىشىندە حالىقارالىق ساياسات ارەناسىندا ەڭ تابىستى ءھام ىقپالدى ۇيىمعا اينالعانىن ايتقان پرەزيدەنت توقاەۆ دە-يۋرە عالامشاردىڭ 4/1-ءىن، الەم حالقىنىڭ 40 پايىزىن الىپ جاتقان ايماقتىق ۇيىمنىڭ الداعى اتقارار شارۋالارىنىڭ اۋقىمى كەڭ ەكەنىنە توقتالعان. سونىمەن، پرەزيدەنت توقاەۆ شىۇ جيىنىندا نە دەدى؟ ءبىز ءبىر شولىپ شىقتىق...

اۋەلى، كوروناۆيرۋس پاندەمياسى مەن الەمدىك ەكونوميكالىق داعدارىس شىۇ ەلدەرىنە قالاي اسەر ەتتى؟

راسىندا، Covid-19 پاندەمياسى جالعىز شىۇ ەلدەرىنە عانا ەمەس، الەم ەلدەرى ءۇشىن ۇلكەن سىناق بولدى. بۇۇ مالىمەتىنشە، بيىل الەمدىك ەكونوميكانىڭ 4,4 پايىزعا قۇلدىراۋى بولجانىپ وتىر ەكەن. سونىڭ ىشىندە تۋريزم سالاسى 70 پايىزعا، ينۆەستيتسيا تارتۋ 40 پايىزعا ازايادى.

«ەل مۇددەسى جولىندا شىۇ بىرلەستىگىن قازىرگىدەي داعدارىستى جاعدايدا قالاي بەيىمدەيمىز، سول ماڭىزدى! ءبىز بىرلەسىپ وتىرىپ، قوردالانعان ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ جولىن تابۋىمىز كەرەك. وسى تۇرعىدان «شانحاي رۋحى» جوباسى تىعىرىقتا بىرلەسىپ شىعۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بارلىعى دا ادام ءۇشىن! سوندىقتان، بىزگە ۇجىمدىق يممۋنيتەت كەرەك! ول جاھاندىق سىن-قاتەرگە توتەپ بەرۋدىڭ كەپىلدى جولى دەپ سانايمىن»، - دەيدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

كوروناۆيرۋس پاندەمياسى باستالعان العاشقى كەزەڭدە كورشىلەس قىتاي مەن رەسەي قازاقستانعا گۋمانيتارلىق ءھام مەديتسينالىق كومەك بەرگەن ەدى.

«دوس قيىندىقتا سىنالادى» دەگەن بار. وسىنداي الماعايىپ كەزدە گۋمانيتارلىق كومەك پەن ەپيدەميولوگ ماماندار جىبەرىپ، كومەك قولىن سوزعان قىتاي مەن رەسەيگە ريزاشىلىعىمىزدى بىلدىرەمىز»، - دەدى توقاەۆ.

ول سونداي-اق، ەپيدەميا كۇرەسىنە قارسى وڭىرلىك ورتالىقتار جەلىسىن قۇرۋ ماسەلەسىنە باسا توقتالعان.

«ءدال قازىرگى الەمدەگى اۋمالى-توكپەلى جاعداي سەپەراتيزم، ەكسترەميزم مەن تەرروريزمنىڭ كۇشەيۋىنە جول اشىپ وتىر. اتالعان قاۋىپكە شىۇ شەڭبەرىندە بىرلەسىپ قارسى تۇرۋ ماڭىزدى. پاندەمياعا بايلانىستى كوپتەگەن قىزمەت تۇرلەرىنىڭ ونلاين فورماتقا اۋىسۋى كيبەرقاۋىپسىزدىك ماسەلەسىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ارتتىرىپ وتىر. سونىقتان، شىۇ انتيتەررورلىق بازا اياسىندا اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك ورتالىعىن قۇرۋى كەرەك»، - دەپتى پرەزيدەنت.

قازاقستان پرەزيدەنتى ءوز سوزىندە اۋعانىستاندى قالپىنا كەلتىرۋ ىسىندەگى شىۇ رولىنە دە توقتالعان. اتاپ ايتقاندا قازاقستن اۋعانىستاندى ەكونوميكالىق تۇرعىدان وڭالتۋ ءۇشىن قۇرىلعان «شىۇ-اۋعانىستان» جۇمىس توبىن قولدايتىنىن ايتقان.

«پاندەميا كەزىندە پروتەكتسيونيزمنىڭ كۇشەيۋى مەن ساۋدا اينالىمدارىنىڭ ءۇزىلىپ قالۋى شىۇ-داعى ەكونوميكالىق بايلانىس ماسەلەلەرىن قايتا قاراۋدى قاجەت ەتەدى. سوندىقتان، شىۇ 2025 جىلعا دەيىنگى دامۋ سترەتەگياسىن  جۇزەگە اسىرۋ – ۇيىم شەڭبەرىندەگى ساۋدا-ساتتىقتى قالپىنا كەلتىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ءوزارا ەسەپتەسۋدە ۇلتتىق ۆاليۋتا ءرولىن بەكەمدەۋ ماڭىزدى»، - دەيدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

ءوز سوزىندە پرەزيدەنت توقاەۆ تاعى ءبىر مارتە  حالىقارالىق بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك اگەنتتىگىن قايتا قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىستادى. تەحنوپاركتەر پۋلىن جەدەلدەتۋ مەن ءوزارا ساۋدا-ساتىق پەن ينفراقۇرىلىمدىق سەرىكتەستىكتى نىعايتۋعا توقتالدى. «ءبىر بەلدەۋ-ءبىر جول» جوباسىن دامىتۋ مەن ينفراقۇرىلىمدىق ءھام لوگيستيكالىق جوبالاردى بىرلەسىپ اتقارۋ تۋرالى ۇسىنىس ءبىلدىردى. ول سونداي-اق، ەكولوگيا ماسەلەلەرىنە دە توقتالدى.

«ءبىز ەكولوگيالىق پروبلەمالاردى دا نازاردا ۇستاۋىمىز قاجەت. سونىقتان، شىۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ قۇزىرلى ۆەدومستۆولارى وسى اتالعان پروبلەمالار بويىنشا ءوزارا قارىم-قاتىناستاردى كۇشەيۋى كەرەك. ول ءۇشىن شىۇ شەڭبەرىندە ەكولوگيالىق پروبلەمالار رەەسترىن جاساۋ ماڭىزدى. بۇل شۇعىل تۇردە شەشىم تالاپ ەتەتىن ماسەلە»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

اتالعان سامميت اياسىندا ۇزىن-سانى 16 قۇجات قابىلدانىپ، قول قويىلعان.

Abai.kz