سوناۋ تاۋەلسىزدىك تاڭى اتقان كۇننەن باستاپ، الەمنىڭ ءار تۇكپىرىنە تارىداي شالىعان قازاقتىڭ باسىن اتاجۇرتتا قوسۋ مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ باستى باعدارلارىنىڭ ءبىرى بولعانى بەلگىلى.

ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ الىستاعى اعايىنعا اقتىلەك حاتىنان كەيىن، 1991 جىلدىڭ ساۋىرىندە شەكارا شەتىندەگى قازاقتىڭ العاشقى لەگى قازاق توپىراعىنا كوش بۇردى. العاشقى كەلۋشىلەر موڭعوليادان ەدى. ەلباسى باستاماشى بولعان وسى ءبىر قازاق كوشى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ۇزىلمەي كەلەدى. سوڭعى ەسەپتەرگە كوز جىبەرسەك، سوناۋ 1991 جىلدان باستاپ بۇگىنگە دەيىن ۇزىن-ىرعاسى 1 ميلليوننان اسا قازاق اتامەكەنگە كوشىپ كەلگەن ەكەن. جانە ولاردىڭ سانى جىل ساناپ كوبەيىپ كەلەدى. سالىستىرۋ ءۇشىن، بۇل سان اۋەل باستا (1991-98 جىلدارى) 50 مىڭنىڭ اينالاسىندا بولعان.

بيىل شە؟ بيىل قانشا قانداس قازاقستانعا ءبىرجولا قونىس اۋداردى؟ قانشاسى قازاقستان ازاماتتىعىن الدى؟ قازاقستاننىڭ ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى 2020 جىلدىڭ 1 قاراشاسىنداعى ەسەپ-قيساپتارىن جاريالاپتى. ول بويىنشا، بيىل بارلىعى 12 مىڭعا جۋىق ەتنيكالىق قازاق قازاقستانعا كوشىپ كەلىپ، «ورالمان مارتەبەسىن» الىپتى. ناقتى سانى – 11,8 مىڭ ادام.

ال 1991 جىلدان بەرى ۇزىن-سانى 1 ميلليون 69,1 مىڭ شەتەلدەگى ەتنيكالىق قازاق ەلگە ورالعان.

قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، بيىل ەلگە ورالىپ، ازاماتتىق العان، ازاماتتىققا ءوتىنىش تاپسىرعان ازاماتتاردىڭ دەنى قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنان قونىس اۋدارعاندار ەكەن (55 پايىزى). تاعى 28,8 پايىزى وزبەكستاننان كوشىپ كەلگەندەر بولسا، 9,1 پايىزى تۇركىمەنستاننان، 3,4 پايىزى موڭعوليادان جانە 2,9 پايىزى وزگە شەت مەملەكەتتەردەن قونىس اۋدارعاندار.

كوشىپ كەلگەن ازاماتتاردىڭ 52,3 پايىزى الماتى وبلىسىنا كوش تىرەسە، 13,4 پايىزى ماڭعىستاۋ، 5,5 پايىزى تۇركىستان وبلىستارىنا بارىپ ورنالاسقان. بيىل قازاقستانعا كەلگەن قانداستاردىڭ 4,1 پايىزى ەلوردا مەن ەلوردا ماڭىنا قونىستانسا، 5,7 پايىزى الماتى قالاسىندا قالعان.

بيىلعى جىلدىڭ 10 ايىنداعى ەسەپ-قيساپ بويىنشا، كوشىپ كەلگەن ازاماتتاردىڭ 55,9 پايىزى ەڭبەككە قابىلەتتىلەر كاتەگورياسىنا كىرگەن. ەڭبەك جاسىنا جەتپەيتىندەر، ياعني كىشىلەر سانى 32,6 پايىزدى قۇراپتى. 10,5 پايىزى زەينەتكەرلەر ەكەن.

سالىستىرۋ ءۇشىن بىلتىر 10,7 مىڭنان استام ەتنيكالىق قازاق قازاقستانعا كوشىپ كەلىپ، «ورالمان مارتەبەسىن» العان. ول كەزدە كوشىپ كەلۋشىلەردىڭ باسىم بولىگى وزبەكستاننان بولعان (48,5 پايىز). ونان سوڭ قىتايدان كەلگەندەر كوپ بولعان (36 پايىز). موڭعوليادان كەلگەندەر 6,2 پايىز، تۇركىمەنستاننان كەلگەندەر 5,4 پايىز، رەسەيدەن كەلگەندەر 1,1 پايىز، يراننان كەلگەندەر 0,5 پايىز بولعان.

دۇنيەجۇزىلىك ساياسات پراكتيكاسىندا شەتتەگى ءوز قانداستارىن ەلگە شاقىرعان ەل ساۋساقپەن سانارلىق. ءبىرى – گەرمانيا، ەكىنشىسى – يزرايل بولسا، ءۇشىنشىسى – ءوزىمىزدىڭ قازاقستان. اشىق دەرەككوزدەرىندەگى مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، قازاقستان شەكاراسىنىڭ سىرتىندا ۇزىن-ىرعاسى 5 ميلليونعا جۋىق قازاق ءومىر ءسۇرىپ جاتقانى ايتىلادى. ولار الەمنىڭ 44 مەملەكەتىندە ورنالاسقان. سونىڭ ىشىندە، قىتايدا 2 ميلليونعا جۋىق، رەسەيدە 1 ميلليونعا جۋىق ەتنيكالىق قازاق بارى ايتىلادى. جوعارىدا ءوز قانداستارىن اتامەكەنگە شاقىرعان ءۇش مەملەكەتتىڭ بارىن ايتتىق. رەسەي بۇل ساناتقا بىلتىر عانا قوسىلدى. راسىندا، العاشقىدا قازاق كوشى-قونىنىڭ ءوز قيىندىقتارى بولدى. قۇجاتتىق راسىمدەۋ، كوشىپ كەلگەن ازاماتتاردى ورنالاستىرۋ ت.ب. بىراق، ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ توتەلەي ارالاسۋىمەن كوش توڭىرەگىندەگى كەدەرگىلەر دەر ۋاعىندا شەشىلىپ وتىردى. سونىڭ ارقاسىندا 30 جىلعا جۋىقتاعان قازاق كوشى بۇگىندە توقتاۋسىز جالعاسىپ كەلەدى.

Abai.kz