الەمدە سپورت پەن ساياساتتى ارالاستىرۋعا قاتاڭ تيىم سالىنعان. سپورتقا ساياسات ىقپال ەتپەۋى كەرەك. جەڭىمپاز ءادىل ءارى تازا جولمەن جەڭىسكە جەتۋگە ءتيىس.

«الەمدەگى ءبىرىنشى سپورت» اتانعان فۋتبول دا ساياساتتىڭ سالقىنىنا ۇشىراماۋعا تىرىسادى. حالىقارالىق فۋتبول فەدەراتسياسى (FIFA) مەن ەۋروپا فۋتبول قاۋىمداستىقتارى وداعى (UEFA) تالاي مارتە جاسىل الاڭعا ساياسي كوزقاراسپەن شىققان فۋتبولشىلاردى جازالاعان.

وكىنىشتىسى، كۇنى كەشە ەلىمىزدە وسىنداي وعاش وقيعا ورىن الدى. «استانا» فۋتبول كلۋبىنىڭ ارمەنيالىق جارتىلاي قورعاۋشىسى تيگران بارسەگيان ءازىربايجان - ارمەنيا قاقتىعىسىن جاسىل الاڭعا الىپ شىقتى. بارسەگيان قازاقستان فۋتبولىن ساياسي ارەنامەن شاتاستىرىپ العان سەكىلدى، «وقجەتپەس» قاقپاسىنا گول سوققانان كەيىن تريبۋناعا قاراپ اسكەري سالەم بەردى.

مۇنى از دەسەڭىز، ول بۇل ارەكەتىن سوعىسىپ جاتقان وتانداستارىنا ارناعانىن اشىق مالىمدەدى.

- وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، قازىر مەنىڭ وتانىمدا، ارمەنيادا اسكەري ءىس-قيمىلدار ءجۇرىپ جاتىر. مەن وسى قيمىل ارقىلى قيىن جاعدايعا تاپ بولعان بارلىق وتانداستارىما گولدارىمدى ارناعىم كەلدى! جاقىن ارادا مەنىڭ ەلىمدەگى بارلىق نارسە جاقسارىپ، ادامدار قايتادان تىنىش ءومىر سۇرە الادى دەپ ۇمىتتەنەمىن! - دەپتى ول كلۋبتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە.

«استانانىڭ» رەسمي سايتىنداعى سۇحبات

ءبىر قىزىعى، بارسەگياننىڭ بۇل ارەكەتىن دە، ءسوزىن دە ەلوردالىق كلۋب رەسمي سايتىندا جاريالادى. وعان «ءسىز ءبىرىنشى گول سوعىلعاننان كەيىن تريبۋنالار جاققا ارنايى قۇرمەت ءبىلدىردىڭىز. بۇل قيمىل نەنى بىلدىرەدى؟» - دەپ سۇراق قويعان دا، «گولدارىمدى قيىن جاعدايعا تاپ بولعان بارلىق وتانداستارىما ارنايمىن» - دەپ ايقايلاتىپ تاقىرىپ قويعان دا كلۋبتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى. سوعان قاراعاندا «استانا» فۋتبول كلۋب ءازىربايجان - ارمەنيا قاقتىعىسىندا سوڭعىسىنىڭ سويىلىن سوعاتىن سەكىلدى.

قازاقستان بيلىگى بۇل قاقتىعىستا بەيتاراپ پوزيتسيا ۇستانادى. اتالعان ەكى ەلمەن دە وداقتاستىق قاتىناسىمىز بار. سول ءۇشىن دە اشىق ءبىر جاعىن قولداپ، ءبىر جاعىن قارالاۋدان باس تارتىپ وتىرعانى ءسوزسىز. ەندەشە «استانا» كلۋبى نە ءۇشىن ارمەنيانىڭ جارناماسىن جاساپ، جاقتاسىپ وتىر؟

بۇل جاعدايدا ەڭ الدىمەن تيگران بارسەگيان جازاعا تارتىلۋى كەرەك. ءوز ەلىنىڭ ساياسي جاعدايىن بەيتاراپ ەلدىڭ فۋتبول الاڭىندا اشىق كورسەتۋىن سپورتقا ءتان ەمەس مىنەز-قۇلىق دەپ ساناۋعا نەگىز بار. سول ءۇشىن بۇل ماسەلەگە قازاقستان فۋتبول فەدەراتسياسى (قفف) مەن كاسىپقوي فۋتبول ليگاسى (قكفل) رەاكتسيا ءبىلدىرۋى كەرەك. فۋتبولشى قالايدا جازاعا لايىقتى. سونىمەن قاتار، ويىنشىنىڭ ساياسي كوزقاراسىن رەسمي سايتىندا جارنامالاعان «استانا» فۋتبول كلۋبىنىڭ ارەكەتىنە دە باعا بەرىلۋى قاجەت!

بارسەگياندى جازالاۋ جايلى ءبىز ويدان زاڭ شىعارىپ وتىرعان جوقپىز. باستا ايتقانىمىزداي، بۇل الەمدىك قاعيدا. جاقىندا عانا ازىربايجاندىق «كاراباح» فۋتبول كلۋبىن UEFA قاتاڭ سىنعا الدى. سەبەبى ەۋروپا ليگاسى اياسىندا وتكەن ۆارشاۆالىق «لەگياعا» قارسى ويىننان كەيىن «كاراباح» ويىنشىلارى مەن باس باپكەر گۋربان گۋربانوۆ «مايداندا سوعىسىپ جاتقان ساربازدارعا جانە بۇكىل ءازىربايجان حالقىنا» ارناپ اسكەري سالەم جاساعان. UEFA بۇل قيمىلدى «ساياسي ءمانى بار» دەپ تانىپ، «كاراباحقا» سوگىس جاريالاعان.

«كاراباح» فۋتبول كلۋبى

تاعى ءبىر مىسال، 2018 جىلى رەسەي جەرىندە وتكەن الەم چەمپيوناتىندا شۆەيتساريا قۇراماسى سەربيانى 2:1 ەسەبىمەن جەڭدى. وسى ويىندا كوسوۆودان شىققان الباندار گرانيت جاكا مەن جەردان شاكيري گول سوقاندا ەكى قولىن ايقاستىرىپ، البانيا تۋىنداعى ەكى باستى بۇركىتتى بەينەلەيدى. بۇعان سەربيالىق جانكۇيەرلەر نارازىلىق تانىتادى.

وسىدان كەيىن فۋتبولشىلار ءوز ارەكەتتەرىنىڭ ەشقانداي ساياسي استارى جوق ەكەنىن، تەك جاقىندارىن قولداۋ ءۇشىن عانا وسىلاي ىستەگەندەرىن ايتىپ اقتالدى. بىراق FIFA بۇل ارەكەتتىڭ ساياسي ءمانى بار دەپ، قوس ويىنشىعا 10 000 شۆەيتسار فرانكىنا (10 000 دوللاردان استام) ايىپپۇل سالدى ءارى «فۋتبول مەن ساياساتتى ارالاستىرماۋعا» شاقىردى.

گرانيت جاكا مەن جەردان شاكيري

مىنە، وسى ەكى وقيعانىڭ ءوزى ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان تيگران بارسەگياننىڭ ارەكەتى مۇلدە ءجونسىز ەكەنىن دالەلدەيدى. ءتىپتى العاشقى ەكى وقيعادان دا اۋىر. سەبەبى، «كاراباح» ءوز ەلىندە وتىرىپ، ءوز حالقىنا قولداۋ كورسەتتى، ال جاكا مەن شاكيري وزدەرىنىڭ ۇلتتىق قۇراماسىندا وسىنداي ارەكەت جاسادى. ال بارسەگيان ءبىزدىڭ ەلدە ءجۇرىپ ء(ازىربايجان جانە ارمەنيامەن دە ديپلوماتيالىق قاتىناستا) ارمەنياعا قولداۋ ءبىلدىرىپ وتىر. دەمەك ونىڭ ارەكەتى FIFA-نىڭ «فۋتبول مەن ساياساتتى ارالاستىرماۋ» ۇرانى مەن قازاقستاننىڭ بەيتاراپتىق ۇستانىمىنا قاتار قايشى كەلىپ وتىر.

ال ونى قولداپ، ساياسي ماندەگى فوتوسۋرەتى مەن سۇحباتىن رەسمي سايتىندا جاريالاعان «استانا» فۋتبول كلۋبىنا دا قوي دەيتىن قوجا كەرەك سەكىلدى. ءسوز سوڭىندا وسى «استانا» كلۋبى جايلى بۇعان دەيىن دە جازعان ءبىر-ەكى مالىمەتتى كەلتىرە كەتەيىك.

«استانا» فۋتبول كلۋبى - 2012 جىلى ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتتىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان «استانا» پرەزي­دەنت­تىك كاسىبي سپورت كلۋبىنىڭ قۇرامىنا كىرەدى. پكسك قۇرامىندا «استانادان» بولەك، «بارىس» حوككەي كلۋبى، «Aستانا» ۆەلوكو­مان­داcى جانە «استانا» باسكەتبول كلۋبى بار. «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى 2020 جىلى وسى سپورت كلۋبىن ۇستاپ تۇرۋعا 27 ميلليارد تەڭگە بولگەن.

(«استانا» پرەزيدەنتتىك كاسىبي كلۋبى جاقىندا تاراتىلدى. بىراق ونىڭ قۇرامىنداعى بارلىق كوماندالار بۇرىنعىداي جۇمىسىن جالعاستىرادى. ولاردى جالعاستى «سامۇرىق-قازىنا» قارجىلاندىرادى).

وتاندىق جاس فۋتبولشىلارعا مۇلدە مۇمكىندىك بەرمەيتىن كوماندا رەتىندە اتى شىققان «استانا» ساپىندا 14 بىردەي شەتەلدىك ويىنشى ونەر كورسەتەدى. ەلوردالىقتار بيىلعى چەمپيوناتتا الاڭعا كوبىنە جالعىز عانا قازاقستاندىق ويىنشى شىعارىپ ءجۇردى. سوندا دا ناتيجەسى تىم ناشار. ەۋروكۋبوكتا وزدەرىنەن قارجىسى مەن قۋاتى وننەشە ەسە تومەن كوماندادان جەڭىلىپ قالدى. سوعان قاراماستان جاقىندا عانا كلۋبقا رەسەيدەن جاڭا باپكەر كەلدى. باق-تاعى اقپاراتقا سەنسەك، جاڭا باپكەر اندرەي تيحونوۆقا اي سايىن 50 مىڭ ەۋرو (مولشەرمەن 25 ملن. تەڭگە) تولەيتىن كورىنەدى.

اندرەي تيحونوۆ

«استانانىڭ» 2019 جىلعى بيۋدجەتى 10 ميللياد تەڭگە بولعان. بۇنى كلۋبتىڭ باس ديرەكتورى ميحايل گۋرمان ءوزى ايتقان.

- بۇرىن «استانانىڭ» جىلدىق بيۋدجەتى 40-50 ميلليون دوللار دەپ ەستيتىنمىن. بىراق مەن كەلگەندە بيۋدجەت 9 ميلليارد 800 ميلليون تەڭگەنى قۇرايتىنىن كوردىم (بۇل شامامەن 25 ميلليون دوللار). تابىستىڭ نەگىزگى كوزى UEFA-نىڭ سىياقىلارى مەن فۋتبولشىلاردى ساتۋدان تۇسەتىن قاراجات، - دەگەن ەدى گۋرمان.

ەندەشە، جىلىدىق بيۋدجەتى 10 ميللياد تەڭگەدەن اساتىن، باپكەرىنە مول جالاقى تولەي الاتىن، 14 بىردەي لەگيونەر شاقىرا الاتىن (قكفل ەرەجەسىنە ساي، ەاەو-عا مۇشە ەلدەردىڭ ويىنشىلارى ءبىزدىڭ ەلدە لەگيونەر سانالمايدى) ەلوردالىق كلۋب شەتەلدىك فۋتبولشىنىڭ ساياسي ماندەگى ارەكەتىنە نەگە قولداۋ ءبىلدىرىپ وتىر؟!

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz