دەپۋتاتتار ايماعامبەتوۆكە نەگە شۇيلىكتى؟
جازعى ەڭبەك دەمالىسىنان قايتا ورالىپ، قىزمەتتەرىنە «قىزۋ» كىرىسىپ كەتكەن پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ قاشىقتان وقىتۋ پروبلەمالارى مەن دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ 67 ملن دوللار نەسيەسىن پايدالانۋىنا قاتىستى دەپۋتاتتىق ساۋال جولداعان ەكەن. كىم، قاي فراكتسيا؟ «اق جول» دەپۋتاتتارى!
ال ەل ىشىندە ەرەكشە سيمپاتياعا يە مينيستر اسحات ايماعامبەتوۆ، ايماعامبەتوۆ باسقاراتىن مينيسترلىك دەپۋتاتتاردىڭ ساۋالىنا جاۋاپ بەرمەپتى. وسىعان نارازى بولعان دەپۋتاتتار ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە نارازىلىق بىلدىرگەن. پارلامەنتتىك پارتيا فراكتسياسى ۇكىمەت باسشىسى اسقار مامين مەن رەسپۋبليكالىق ەسەپ كوميتەتىنىڭ باسشىسى ناتاليا گودۋنوۆانىڭ اتىنا ءۇشبۋ حات جولداپتى.
وسىعان بايلانىستى قازىر ەل پىكىرى ەكىگە جارىلعان. جەلى قولدانۋشىلارىنىڭ ءبىر توبى ايماعامبەتوۆتى اقتاي سويلەپ: «تارت قولىڭدى مينيستردەن»، دەگەن اسىرە-ەموتسيالى ۇران سوزدەر جازىپ جاتسا، كەلەسى ءبىر توپ: «ءبىلىم سالاسىنداعى بىلىق-شىلىقتاردى دۇرىس كوتەرگەن»، دەگەن اۋاندا پىكىرلەسىپ جاتىر.
سونىمەن، دەپۋاتتار ءبىلىم مينيسترىنە نەگە شۇيلىكتى؟ «اق جول» دەپۋتاتتارى ۇكىمەت باسشىسىنا قانداي ساۋال جولدادى؟ رەت-رەتىمەن جازايىق...
«اق جول»: 67 ملن دوللاردىڭ ەسەبى قايدا؟
اۋەلى «اق جول» دەپۋاتتارىنىڭ پرەمەر-مينيسترگە جولداعان ساۋالى (تولىق ءماتىن):
***
قۇرمەتتى اسقار ۇزاقپايۇلى!
قۇرمەتتى ناتاليا نيكولاەۆنا!
«اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ دەپۋتاتتىق فراكتسياسى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى تسيفرلاندىرۋدىڭ قاناعاتتانارلىقسىز جاعدايىنا، كوپتەگەن مەكتەپتەردە تۇراقتى ينتەرنەتتىڭ جوقتىعىنا، تسيفرلىق ءبىلىم بەرۋ جوبالارىن ىسكە اسىرۋداعى ساتسىزدىكتەرگە ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى مەن ۇكىمەتتىڭ نازارىن بىرنەشە رەت اۋداردى.
ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ سالاسىنداعى كەمشىلىكتەر كوروناۆيرۋسقا بايلانىستى توتەنشە جاعدايلار كەزەڭىندە ەرەكشە اۋىر بولدى، قاشىقتان وقىتۋعا كوشۋ كەزىندە بۇكىل ەل بويىنشا مىڭداعان بالالار ساباقسىز قالدى. سوندا كەنەتتەن ءبىزدىڭ مىڭداعان اۋىلدار مەن ەلدى مەكەندەردە ينتەرنەتتىڭ جوقتىعى، مەكتەپتەردىڭ تەحنيكالىق جابدىقتالماۋى، شاتىرلار مەن اعاشتارعا اتا-انالار مەن مۇعالىمدەردىڭ ماسقارالىقپەن ورمەلەۋى تۋرالى ءبىزدىڭ بۇرىنعى حابارلارىمىزدىڭ ءبارى شىندىق، ال شەنەۋنىكتەردىڭ ولاردى جوققا شىعارعان جاۋاپتارى وتىرىك بولىپ شىقتى.
ءبىلىم ءمينيسترى ا.ايماعامبەتوۆتىڭ الداعى وقۋ جىلىنا ارنالعان قاشىقتان وقىتۋ پروبلەمالارىن جويۋ تۋرالى جازدا بەرگەن ۋادەسىنە قاراماستان، ايماقتارعا ساپارلارىنىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا «اق جول» پارتياسىنىڭ دەپۋتاتتارى مينيسترگە تاعى دا رەسمي ۇندەۋ جولداپ، (سىلتەمە No21, 29.07.2020 ج.) جاعدايدى تۇزەتۋگە نەگىزدەلگەن كۇماندار تۋرالى مالىمدەدى.
ەلىمىزدىڭ ءار تۇكپىرىندەگى سايلاۋشىلارمەن كەزدەسۋلەردە ءبىز بىرنەشە رەت كوپبالالى وتباسىلاردىڭ ءبىر سمارتفوندى قولدانىپ، ساباق وقيتىندىعىنا قاتىستى اتا-انالارىنىڭ شاعىمدارىن تىڭداۋعا ءماجبۇر بولدىق. بىراق، وندا ايتەۋىر، سىمسىز ينتەرنەت بار. كوپتەگەن جەرلەردە تۇراقتى ينتەرنەت جوق. سونداي-اق، تامىزدا الماتىدان 24 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان قاسكەلەڭ قالاسىنىڭ اتا-انالارى مەن مەكتەپ وقۋشىلارى تۇراقتى ينتەرنەتتىڭ جوقتىعىن مالىمدەدى. ودان دا شالعاي اۋداندار تۋرالى نە ايتا الامىز؟
وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، ءبىزدىڭ قورقىنىشىمىز وقۋدىڭ العاشقى كۇندەرىندە-اق راستالدى. بارلىق الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن رەسمي ارنالار وسى حابارلامالارعا تولى.
بىراق مەملەكەت بولگەن قاراجات قايدا كەتتى، بيۋدجەت جانە بارلىق سالىق تولەۋشىلەر نە تولەيدى؟ بۇل ريتوريكادان الىس، بىراق ءبىز فراكتسيانىڭ ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترىنە اعىمداعى جىلدىڭ 29 شىلدەسىندە جازعان حاتىندا قويعان ناقتى سۇراقتار.
2016 جىلدان باستاپ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 27,2 ملرد.تەڭگە سوماسىندا ترانسفەرتتەر جىبەرىلدى، ونىڭ ىشىندە:
- 6 152 مەكتەپكە 26317 مۋلتيمەديالىق جابدىقتار جيىنتىعىن ساتىپ الۋعا 12 ميلليارد تەڭگە;
- 7160 مەكتەپتى جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتۋگە 16,5 ملرد.تەڭگە;
- 7,160 مەكتەپتى تسيفرلىق ءبىلىم بەرۋ رەسۋرستارىنا قوسۋعا 4,4 ملرد جىبەرىلدى.
2017 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ باستاماسىمەن «ورتا ءبىلىم بەرۋدى مودەرنيزاتسيالاۋ» جوباسىن قارجىلاندىرۋ ءۇشىن دۇنيەجۇزىلىك بانكتەن 67 ملن اقش دوللارى كولەمىندە نەسيە الدى.
جوبانىڭ ماقساتى - اۋىل مەن قالا مەكتەپتەرى اراسىنداعى ءبىلىم ساپاسىن ءبىر دەڭگەيگە كەلتىرۋ، ونىڭ اياسىندا 5000 مەكتەپتى مۋلتيمەديالىق جابدىقتارمەن جابدىقتاۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. بارلىق اۋىلدىق مەكتەپتەر كومپيۋتەرلەرمەن جانە كەڭسە تەحنيكالارىمەن جابدىقتالادى دەپ جوسپارلانعان. ەڭ باستىسى، ينتەرنەت جىلدامدىعى تومەن بارلىق مەكتەپتەر ءۇشىن تۇراقتى سىمسىز بايلانىستى قامتاماسىز ەتەتىن جابدىقتارمەن قامتۋ جوسپارلانعان بولاتىن.
الايدا، ماسەلەنىڭ جوعارى وزەكتىلىگىنە قاراماستان، قولدا بار اقپاراتقا سايكەس، جوبا جوسپارلارىنىڭ بىردە-بىرىنە ءالى كونكۋرس جاريالانباعان، ءتىپتى (جوبانىڭ ءۇشىنشى جىلىندا) اۋىل مەكتەپتەرىن ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن كومپيۋتەرلەر مەن جابدىقتار ساتىپ الۋ بويىنشا تەحنيكالىق سيپاتتامالار ازىرلەنبەگەن.
سونىمەن قاتار، ءۇش جىل بويى قازاقستاننىڭ ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى مەكتەپتەردى اقپاراتتاندىرۋ جانە سىمسىز ينتەرنەتپەن قامتاماسىز ەتپەگەنى ءۇشىن بيۋدجەتتەن 160 مىڭ اقش دوللارى كولەمىندە نەسيە رەزەرۆى ءۇشىن كوميسسيا تولەيدى.
بىراق، مۇنىمەن دە بىتكەن جوق، وسى جىلدىڭ شىلدە ايىندا ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ۇكىمەتتەن مەكتەپتەردى وقۋ پروتسەسىن تسيفرلاندىرۋعا ارنالعان جابدىقتارمەن جابدىقتاۋ، سىمسىز ينتەرنەت جەلىسى ارقىلى ساباقتاردى ونلاين رەجيمىندە وتكىزۋ ءۇشىن تاعى 74,2 ملرد.تەڭگە قاراجات سۇرادى.
29 شىلدەدەگى جوعارىداعى حاتتا ءبىز مينيستر ا.ايماعامبەتوۆتەن كەلەسى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋىن سۇرادىق:
1. حالىقارالىق بانكتەن نەسيەگە العان 67 ملن اقش دوللاردىڭ پايدالانىلماۋى نەمەن بايلانىستى، بعم جاۋاپتى تۇلعالارى ىشىندە قارىز الۋعا باستاماشى كىم، پايدالانىلماعان قارىزدىڭ تۇراقسىزدىق ايىبىن (بۇگىنگى ۋاقىتقا 300 مىڭ اقش دوللاردان استام) قانداي قاراجات ەسەبىنەن تولەنۋدە، مەكتەپتەردى مودەرنيزاتسيالاۋ جوباسى ورىنداماعانى ءۇشىن كىم جانە قانداي جازاعا تارتىلعان؟
2. جەرگىلىكتى ءبىلىم بەرۋ باسقارمالارىنا مەكتەپتەردى اقپاراتاندىرۋعا 2016 جىلدان بەرى بولىنگەن (27,2 ملرد.تگ) قاراجات قالاي يگەرىلدى، ولاردىڭ ءتيىمدى پايدالانىلۋى تەكسەرىلدى مە؟
3. بعم قول جەتكىزگەن ناتيجەلەردى قالاي باعالايدى، ەگەر ويداعىداي باعالاسا، قاشىقتان وقىتۋداعى ساتسىزدىكتەر مەن وزگە دە كەمشىلىكتەرگە كىم جاۋاپ بەرەدى؟
زاڭ بويىنشا مەملەكەتتىك ورگاندارعا شاعىمدارعا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن 1 اي مەرزىمى بەلگىلەنگەن. بىراق بۇگىنگى كۇنگە دەيىن جاۋاپ بەرىلگەن جوق.
وسىلارعا بايلانىستى، اسقار ۇزاقپايۇلى، سىزدەن ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىن:
1. «اق جول» دەپۋتاتتىق فراكتسياسىنىڭ ا.ج 29 شىلدەسىندەگى سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋگە مىندەتتەۋدى;
2. دەپۋتاتتارعا سۇراتىلعان اقپاراتتى بەرۋدەن جالتارعان بعم لاۋازىمدى تۇلعالارىن جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋدى;
3. قر قارجى مينيسترلىگى قارجىلىق باقىلاۋ كوميتەتىنە ءبىلىم بەرۋ سالاسىن تسيفرلاندىرۋ مەن قاشىقتان وقىتۋ ءۇشىن بولىنگەن قاراجاتتىڭ جۇمسالۋىن تەكسەرۋدى، ونىڭ ىشىندە دۇنيەجۇزىلىك بانكىنەن العان سىرتقى قارىز قاراجاتىنىڭ جۇمسالماۋ سەبەپتەرىن انىقتاۋدى سۇرايمىن.
سونداي-اق، ناتاليا نيكولاەۆنا، سىزدەن بيۋدجەتتىك قاراجاتتاردىڭ ءتيىمدى جۇمسالۋىنا جانە وسىنداي نەگىزدە، مەملەكەت تاراپىنان قاتىستىرىلعان قاراجاتتاردىڭ جۇمسالۋىن تەكسەرۋدى سۇرايمىن.
ساۋالدى ماجىلىستە وقىعان دانيا ەسپاەۆا.
ال بۇگىن «Minber.kz» اقپاراتتىق پورتالى «دەپۋتاتتار ايماعامبەتوۆكە شۇيلىكتى» اتتى ماقالا جاريالاپتى. وندا ماجىلىستەگى «اق جول» فراكتسياسىنان وزگە 2 پارتيا دەپۋتتارى دا ءبىلىم مينيسترلىگىندەگى قوردالانىپ قالعان ماسەلەلەردى كوتەرگەنىن جازىپتى.
9 قىركۇيەك كۇنى وتكەن ءماجىلىستىڭ پلەنارلىق وتىرىسىندا ماجىلىستەگى ءۇش ساياسي پارتيانىڭ اتىنان ءۇش دەپۋتاتتىڭ ماسەلە كوتەرىپ، ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ جاڭا وقۋ جىلىنا دايىن بولماي شىققانىن سىناعان ەكەن. «اق جولدىڭ» دەپۋتاتتىق ساۋالىن جوعارىدا جازدىق. ال ماجىلىستەگى ايقىن باسىمدىققا يە «نۇر وتان» مەن «كوممۋنيستەر» پارتياسى شە؟
«نۇر وتان»: 1 ميلليون وقۋشىنىڭ كومپيۋتەرى جوق
«نۇر وتان» فراكتسياسى دەپۋتاتىنىڭ ءسوزى:
ماجىلىسكە «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ اتىنان سايلانعان دەپۋتات ءجاميلا نۇرمانبەتوۆا ەلدەگى ينتەرنەت پلاتفورمالاردىڭ نورماعا ساي ەمەس ەكەندىگىن جانە بالالاردىڭ وقۋ پروتسەسىنە ينتەرنەتتىڭ السىزدىگى نەمەسە ونىڭ مۇلدە جوقتىعى، ءجيى ءۇزىلۋى كەرى اسەرىن تيگىزىپ جاتقانىن ايتىپ، ۆيتسە-پرەمەر ەرالى توعجانوۆتىڭ اتىنا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداعان.
«بۇعان دەيىن كوپتەگەن مەملەكەتتىك باعدارلامالاردا ەلەكتروندى ءبىلىم بەرۋ رەسۋرستارىن قۇرۋعا، پەداگوگ مامانداردى اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋدى ۇيرەنۋگە جانە اقپاراتتىق-ءبىلىم بەرۋ رەسۋرستارىنا تەڭدەي قول جەتكىزۋگە ارنالدى.
توعىز جىلدىڭ ىشىندە بۇل ماقساتقا 72 ملرد تەڭگەدەن ارتىق قارجى ءبولىندى، ونىڭ 30 ملرد تەڭگەسى ەلەكتروندى ءبىلىم بەرۋ پلاتفورماسى ە-learning باعدارلاماسىنا ءبولىندى.
ول باعدارلامانى ناتيجەسىز بولدى دەپ ايتۋعا بولادى. ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى مەن تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىنىڭ باسشىلارى 2020-2021 وقۋ جىلىندا جەتى قازاقستاندىق ينتەرنەت پلاتفورمانىڭ قاشىقتان وقىتۋعا تولىقتاي دايىن ەكەنىن سەنىممەن مالىمدەگەنىنە قاراماستان قاشىقتان وقۋ تولىقتاي قۇلادى»، - دەلىنگەن ساۋالدا.
دەپۋتات ءوز ساۋالىندا، ەلدەگى 835 اۋىلدا تۇرىپ جاتقان 55 مىڭ وقۋشىدا ينتەرنەت جانە 1 ميلليوننان استام وقۋشىنىڭ كومپيۋتەرى جوق ەكەنىن ايتقان.
دەپۋتاتتىق ساۋالدى يرينا ارونوۆا مەن ءجاميلا نۇرمانبەتوۆا وقىعان.
«كومپارتيا»: ءداستۇرلى وقىتۋ فورماتىنا ورالايىق!
«كوممۋنيستەر» پارتياسى دەپۋتاتىنىڭ ءسوزى:
ماجىلىستەگى كوممۋنيس دەپۋتاتتار توبى دا ۇكىمەت باسشىسى اسقار ءماميننىڭ اتىنا ساۋال جولداپ، وقۋشىلاردى مەكتەپتەرگە قايتارۋ ماسەلەسىن كوتەرىپتى.
«ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ باسىنان نەبىر زۇلماتتار ءوتتى. ءتىپتى، سوعىس جىلدارىندا دا، بۇدان دا قيىن ەپيدەميا كەزدەرىندە دە مەكتەپتەر جابىلعان جوق. وقۋشىلار بارلىق سانيتارلىق تالاپتاردى ساقتاي وتىرىپ، كلاسسيكالىق فورماتتا وقىتىلدى.
ال قازىر قاشىقتان وقىتۋ سالدارىنان ءبىلىم ساپاسى تومەندەدى. بالالارعا ءبىلىم بەرۋدىڭ تاربيەلىك ءمانى قۇلدىرادى. بالالار مەن جاستاردىڭ ءبىلىم الۋىندا تەڭسىزدىك تۋدى. قوعام اراسىنداعى ءتۇرلى ايىرماشىلىقتاردىڭ وسۋىنە الىپ كەلدى. مەملەكەت قازىناسىنان ءتۇرلى تەحنيكالاردى ساتىپ الى ارقىلى، بيۋدجەت اقشاسىن وڭدى-سولدى شاشۋدى، ءارتۇرلى وقىتۋ پلاتفورمالرىنداعى جۇيەسىزدىكتى كورىپ وتىرمىز»، - دەپتى دەپۋتات سميرنوۆا.
دەپۋتاتتىق ساۋالدى يرينا سميرنوۆا وقىعان.
«Minber.kz» پورتالىنىڭ جازۋىنشا، ءبىلىم مينيسترلىگى بۇل سىندارمەن كەلىسپەيتىن كورىنەدى. «قازاقستان مەكتەپتەرى قاشىقتان وقىتۋعا دايىن بولمادى دەگەن وتىرىك»، - دەپ اقتالا ويلەپ، قارسى پىكىر ايتىپتى.
ۆيتسە-مينيستر شولپان كارينوۆانىڭ ءسوزى:
«جاڭا وقۋ جىلى دۇرىس ۇيىمداستىرىلمادى دەگەن مالىمدەمە شىندىققا ەش سايكەسپەيدى. بارلىق مەكتەپ قاشىقتان وقۋعا دايىن. «مۇعالىمدەردىڭ ەڭبەگىن جوققا شىعارۋعا بولمايدى!»، - دەپتى. ول بۇل پىكىردى 9 قىركۇيەك كۇنى وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا ايتقان.
سونىمەن، ماجىلىستەگى ءۇش فراكتسيانىڭ دا دەپۋتاتتارى قر ءبىلىم مينيسترلىگى قاشىقتان وقۋعا دايىن ەمەس. ءداستۇرلى ءبىلىم بەرۋ فورماتىنا قايتا كوشۋ كەرەك دەگەن اۋاندانى پىكىر ايتقان. ال بعم بۇل سىنمەن كەلىسپەيتىنىن جەتكىزگەن.
ءسىز نە دەيسىز؟ بىرگە تالقىلايىق...
Abai.kz
