بۇدان بىلاي حالىقارالىق ستيپەنديانى شەتەلدىك جەتەكشى جوعارى وقۋ ورىندارىنان شارتسىز شاقىرۋى بار ۇمىتكەرلەر عانا يەلەنە الادى. تەك اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردىڭ ۇمىتكەرلەرى ءۇشىن ەرەكشەلىك قاراستىرىلعان، ولار الدىن الا تىلدىك دايىندىقتان وتە الادى.

باسىم ماماندىقتار تىزبەسى جاسالدى. ەندى بارلىعىنا رەت-رەتىمەن توقتالايىق.

10 نەگىزگى وزگەرىس 

ءبىرىنشى. باسىم ماماندىقتار تىزبەسى ەندى ەڭبەك نارىعىنداعى قاجەتتىلىكتەر بولجامىن ەسكەرە وتىرىپ قالىپتاستىرىلادى. بۇل مامانداردى ناقتى دايارلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
جىل سايىن 500-گە جۋىق ادام «بولاشاق» باعدارلاماسى بويىنشا وقۋعا اتتانادى. سوڭعى ءۇش جىلداعى تالداۋ ستيپەندياتتاردىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ الەۋمەتتىك عىلىمدارعا، ەكونوميكاعا، باسقارۋعا (42%), سونداي-اق گۋمانيتارلىق عىلىمدارعا (23%) تۇسكەنىن كورسەتىپ وتىر.

مەديتسينالىق (3%) جانە جاراتىلىستانۋ (4%) ماماندىقتارىنا دەن قويۋشىلار قاتارى ماردىمسىز.
بۇل جاعداي ماماندىقتار تىزبەسىنىڭ جالپىلاما جاسالۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى. ياعني، تىزبەدە قاجەتتى ماماندىقتاردىڭ سانى جەتكىلىكتى بولعانىمەن، الايدا، ولاردىڭ ىشىندە باعىتتار بويىنشا سانى رەگلامەنتتەلمەگەن. ناتيجەسىندە ۇمىتكەرلەر ەلىمىزدەگى كادرلار سانى بويىنشا ارتىعىنان بايقالعان ماماندىقتارعا باعدارلاما ارقىلى تۇسكەن.

ال ەندى، مامانداردى دايىنداۋ باعىتتارى بويىنشا ورىنداردىڭ شەكتى سانىن انىقتاۋ كوپ ستيپەندياتتارعا ينجەنەرلىك-تەحنيكالىق، IT جانە مەديتسينالىق ماماندىقتاردا وقۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسى رەتتە، الەۋمەتتىك جانە گۋمانيتارلىق عىلىمدارعا ستيپەنديا سانى شەكتەۋلى بولادى، بۇل وقۋعا تۇسۋشىلەر اراسىندا ۇلكەن باسەكەلەستىك تۋدىرادى جانە ورىنداردى نەگىزىنەن الەۋمەتتىك-گۋمانيتارلىق باعىتتاردىڭ وكىلدەرى يەلەنەتىن تاجىريبەنى الىپ تاستايدى.

بۇل مەملەكەتتىك تاپسىرىستى جوعارى وقۋ ورىندارىنا ورنالاستىرۋ كەزىندەگى سياقتى، 150 ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنا 53 مىڭ گرانتتى ورنالاستىرىپ قانا قويمايمىز، ەگەر ولاي جاساساق گرانتتاردىڭ نەگىزگى سانى زاڭ، ەكونوميكالىق ماماندىقتارعا بولىنگەن بولار ەدى. ءبىز كەرىسىنشە باعىتتار بويىنشا ناقتى قاجەتتىلىكتەرگە سايكەس انىقتايمىز. سول سەبەپتى دە قۇقىق ماماندىعىنا بارلىعى 100 گرانت بولىنەدى. بۇل جەردە دە سول پرينتسيپ.

ەكىنشى. ۇمىتكەر الدىمەن دايارلاۋدىڭ باسىم باعىتى بويىنشا تانىمال شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورنىنا تۇسۋگە جانە ودان شارتسىز شاقىرۋ الۋعا ءتيىس. بۇل ۇمىتكەردىڭ سول جوو-نىڭ تالاپتارىنا ساي بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قاجەت.

ءۇشىنشى. جوو-نىڭ وزىنە دە تالاپتار كۇشەيتىلەدى. ەندى بولاشاق تىزىمىنە كىرۋ ءۇشىن جوو-لار U.S. News Best Global University Ranking ەلدىك رەيتينگتەرىنە سايكەس كەمىندە 65 باللعا (Global Score) يە بولۋى جانە ەىدۇ-نىڭ توپ-50 جانە ARWU, THE, QS, US News رەيتينگتەرىنىڭ توپ-50 قاتارىندا بولۋى ءتيىس. ناتيجەسىندە، 2020 جىلى تىزىمگە 121 جوو ەندى، ال 2019 جىلى ولاردىڭ سانى 537 بولعان ەدى. سونىمەن قاتار، 2019 جىلى تەك 100 جوو (20%) حالىقارالىق رەيتينگتەرتە ورنالاسقان ەدى.
ەندى بولاشاقتىقتار حالىقارالىق رەيتينگتەر ۇزدىگىندەگى شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىنا عانا جىبەرىلەدى، بۇل ولارعا زاماناۋي زەرتحانالىق بازاعا قول جەتكىزۋگە جانە مىقتى وقىتۋشىلاردان ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ءتورتىنشى. تاعىلىمدامادان ءوتۋ ءتاسىلى وزگەردى. ەندى تاعىلىمدامادان ءوتۋ ءۇشىن تەك جوعارى وقۋ ورىندارىنا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار جەتەكشى عىلىمي ورتالىقتار مەن زەرتحانالارعا دا بارۋعا بولادى. عالىمدار ءۇشىن شەتەلدىك ارىپتەستەرمەن زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋگە ارنالعان ستيپەنديالاردىڭ جەكەلەگەن سانى قاراستىرىلعان.

بەسىنشى. GPA تالابى شەتەلدىك جوو-دان شارتسىز شاقىرۋلارى بار ۇمىتكەرلەر ءۇشىن توقتاتىلادى. ەگەر ۇمىتكەر GPA بويىنشا شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورنىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس كەلسە، ونى ىرىكتەۋ بارىسىندا راستاۋدىڭ قاجەتى جوق.

التىنشى. ۇمىتكەر 6 تۋردىڭ ورنىنا 3 تۋردان (كەشەندى تەستىلەۋ، تسك جانە رەسپۋبليكالىق كوميسسيا) وتەدى. قۇجاتتاردى قابىلداۋدان باستاپ تاعايىندالعانعا دەيىنگى بارلىق ناتيجەسىن ۇمىتكەر اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەدەگى جەكە كابينەتىندە قاداعالاي الادى.

جەتىنشى. ەندى حالىقارالىق باعدارلامالار ورتالىعىندا شەت ءتىلى بىلىمىنەن تەست تاپسىرۋدىڭ قاجەتى جوق. شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورنىنا ءتۇسۋ كەزىندە ۇمىتكەر IETLS, TOEFL جانە ت.ب. ۆەريفيكاتسيالاناتىن سەرتيفيكاتىن ۇسىنادى. مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەندىگىن قازتەست سەرتيفيكاتى راستايدى. ناتيجەسىندە، بيۋدجەت قاراجاتىن ۇنەمدەۋگە (شامامەن جىل سايىن 7 ملن. تگ) جانە تەستتى كەز كەلگەن ىڭعايلى ۋاقىتتا تاپسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

سەگىزىنشى. تاۋەلسىز ساراپتامالىق كوميسسيا جۇمىسىنىڭ جاڭا رەگلامەنتى ەنگىزىلەدى، كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ سانى 3-تەن 5-كە دەيىن ارتادى. ۇمىتكەرلەردى ىرىكتەۋدىڭ جاڭا ولشەمشارتتارى ەنگىزىلەدى. بۇل ستيپەندياتتاردى نەعۇرلىم ساپالى ىرىكتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى جانە كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ وبەكتيۆتى ەمەس شەشىم شىعارۋىنا جول بەرىلمەيدى. ۇمىتكەرلەرمەن اڭگىمەلەسۋ پرەزيدەنتتىك كادرلىق رەزەرۆكە ىرىكتەۋ ۇلگىسى بويىنشا اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيە ارقىلى جۇرگىزىلەدى.

توعىزىنشى. الدىن الا تىلدىك دايىندىق اۋىلدىق ەلدى مەكەننەن شىققان ۇمىتكەرلەرگە عانا ارنالعان. بۇل ءار ايماقتاعى ۇمىتكەرلەردىڭ مۇمكىندىكتەرىن تەڭەستىرۋ ءۇشىن قاجەت. سونىمەن قاتار، ولار ءۇشىن تىلدىك دايىندىق تەك قازاقستاندا عانا وتكىزىلەدى. بۇل وقۋعا جۇمسالاتىن شىعىنداردى ازايتۋعا جانە اكادەميالىق وقۋعا تۇسە الماۋعا بايلانىستى تاۋەكەلدەردى ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل رەتتە، شەت ءتىلىن مەڭگەرۋ دەڭگەيىنە قويىلاتىن تالاپتار ارتادى.

كەزىندە ءتىلدى مەڭگەرۋ دەڭگەيىنە قويىلاتىن تالاپتى تومەندەتۋ ستيپەنديادان ايىرىلعان بولاشاقتىقتار سانىنىڭ ارتۋىنا الىپ كەلدى.

ماسەلەن، ەگەر 2005 جىلى 7 ادام ستيپەنديادان ايىرىلسا، 2014 جىلى – 58 ادام ايىرىلعان. بۇل كورسەتكىشتەر اكادەميالىق وقۋعا ورنالاستىرىلماعان ستيپەندياتتار سانىنىڭ جىل سايىن ارتۋىن ايقىن كورسەتەدى. بۇل رەتتە، ءتىل دەڭگەيىنىڭ تومەن بولۋىنا بايلانىستى اكادەميالىق وقۋعا ءالى كۇنگە دەيىن 30 ادام ورنالاستىرىلماعان.

ونىنشى. بارلىق كۆوتالىق ساناتتار جويىلدى (مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر، ينجەنەرلىك-تەحنيكالىق، عىلىمي-پەداگوگيكالىق، باق، مادەنيەت جانە ونەر قىزمەتكەرلەرى). سوڭعى ءۇش جىلدا كۆوتا ارقىلى تۇسكەندەر ستيپەندياتتاردىڭ جالپى سانىنىڭ 32%-ىن قۇرادى. ياعني، كونكۋرسقا كۆوتادان تىس تاپسىرعاندار باسىم بولدى.

ەندى بارلىق ۇمىتكەرلەر كونكۋرستا تەڭ مۇمكىندىكتەرگە يە بولادى.

بۇدان بىلاي بارلىق بيزنەس-پروتسەستەردى وڭايلاتۋ، اۆتوماتتاندىرۋ جانە ونىڭ ايقىندىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى جۇمىس ءارى قاراي جالعاساتىن بولادى.

Abai.kz