بەيسەنبى, 25 ءساۋىر 2024
جاڭالىقتار 10422 0 پىكىر 3 قاراشا, 2011 ساعات 08:31

جاقسىلىق. ءسابيتوۆ. پرويسحوجدەنيە ارگىنوۆ ي مادجار س توچكي زرەنيا دنك-گەنەالوگي

ارگىنى ودنو يز سامىح كرۋپنىح پلەمەن سرەدي كازاحوۆ. ۆ 1917 گودۋ پو سۆەدەنيام مۋحامەدجانا تىنىشپاەۆا كوليچەستۆو ارگىنوۆ بىلو 890 تىسياچ (1-وە مەستو بايۋلى - 1030 تىس، 3-ەە مەستو نايمان 830 تىسياچ).

پروبلەما پرويسحوجدەنيا ارگىنوۆ وچەن سيلنو ينتەرەسوۆالا يستوريكوۆ، ۆەد ۆ وتليچيە وت منوگيح درۋگيح پلەمەن (كەرەي، نايمانى، دجالارى، كونىرات، كيپچاك، ۋيسۋن ي ت.د.) يستوريا ارگىنوۆ نە يزۆەستنا دو XIV ۆەكا.

وسنوۆنوي ۆوپروس، نا كوتورىي مى پوستاراەمسيا وتۆەتيت - ەتو ياۆليايۋتسيا لي كازاحسكيە مادجارى، پروجيۆايۋششيە ۆ تورگاە رودستۆەننيكامي ۆەنگرام، يلي جە مادجارى ياۆليايۋتسيا سوستاۆنوي چاستيۋ ارگىنوۆ.

ۆەرسيا و رودستۆە ۆەنگەرسكيح ماديار ي كازاحسكيح مادجار دوۆولنو پوپۋليارنا ۆ ۆەنگري ي كازاحستانە. پروۆودياتسيا كونفەرەنتسي، ەكسپەديتسي، كۋرۋلتاي (سەزدى) پوسۆياششەننىە ۆەنگەرسكو-كازاحسكيم سۆيازيام. نيسكولكو نە سومنەۆاياس ۆ ەتيح سۆيازياح، مى تەم نە مەنەە حوتەلي بى رازوبراتسيا ۆ پرويسحوجدەني كازاحسكيح مادجار.

تاكجە دوپولنيتەلنىم ۆوپروسوم ۆ ستاتە بۋدەت ۆوپروس و پرويسحوجدەني ساميح ارگىن. دليا ەتوگو مى دولجنى راسسموترەت رازليچنىە ۆەرسي پرويسحوجدەنيا ارگىن، بىتۋيۋششيە ۆ يستوريوگرافي.

ۆ وسنوۆنوم يستوريكي يسپولزوۆالي لينگۆيستيچەسكيە پوستروەنيا پري وپرەدەلەني پرەدكوۆ ارگىنوۆ. پەرەچيسليم وسنوۆنىە ۆەرسي پرويسحوجدەنيا ارگىنوۆ:

ارگىنى ودنو يز سامىح كرۋپنىح پلەمەن سرەدي كازاحوۆ. ۆ 1917 گودۋ پو سۆەدەنيام مۋحامەدجانا تىنىشپاەۆا كوليچەستۆو ارگىنوۆ بىلو 890 تىسياچ (1-وە مەستو بايۋلى - 1030 تىس، 3-ەە مەستو نايمان 830 تىسياچ).

پروبلەما پرويسحوجدەنيا ارگىنوۆ وچەن سيلنو ينتەرەسوۆالا يستوريكوۆ، ۆەد ۆ وتليچيە وت منوگيح درۋگيح پلەمەن (كەرەي، نايمانى، دجالارى، كونىرات، كيپچاك، ۋيسۋن ي ت.د.) يستوريا ارگىنوۆ نە يزۆەستنا دو XIV ۆەكا.

وسنوۆنوي ۆوپروس، نا كوتورىي مى پوستاراەمسيا وتۆەتيت - ەتو ياۆليايۋتسيا لي كازاحسكيە مادجارى، پروجيۆايۋششيە ۆ تورگاە رودستۆەننيكامي ۆەنگرام، يلي جە مادجارى ياۆليايۋتسيا سوستاۆنوي چاستيۋ ارگىنوۆ.

ۆەرسيا و رودستۆە ۆەنگەرسكيح ماديار ي كازاحسكيح مادجار دوۆولنو پوپۋليارنا ۆ ۆەنگري ي كازاحستانە. پروۆودياتسيا كونفەرەنتسي، ەكسپەديتسي، كۋرۋلتاي (سەزدى) پوسۆياششەننىە ۆەنگەرسكو-كازاحسكيم سۆيازيام. نيسكولكو نە سومنەۆاياس ۆ ەتيح سۆيازياح، مى تەم نە مەنەە حوتەلي بى رازوبراتسيا ۆ پرويسحوجدەني كازاحسكيح مادجار.

تاكجە دوپولنيتەلنىم ۆوپروسوم ۆ ستاتە بۋدەت ۆوپروس و پرويسحوجدەني ساميح ارگىن. دليا ەتوگو مى دولجنى راسسموترەت رازليچنىە ۆەرسي پرويسحوجدەنيا ارگىن، بىتۋيۋششيە ۆ يستوريوگرافي.

ۆ وسنوۆنوم يستوريكي يسپولزوۆالي لينگۆيستيچەسكيە پوستروەنيا پري وپرەدەلەني پرەدكوۆ ارگىنوۆ. پەرەچيسليم وسنوۆنىە ۆەرسي پرويسحوجدەنيا ارگىنوۆ:

1. مۋحامەدجان تىنىشباەۆ ۆ سۆوەي كنيگە "ماتەريالى پو يستوري كازاحسكوگو نارودا", پيسال چتو «ۆ V ۆەكە كيتايسكيە يستوريكي ۋپومينايۋت و نارودە "الۋن" يلي "باي-ەگۋ". يزۆەستنو، چتو كيتايتسى نە پرويزنوسيات بۋكۆۋ "ر" (تيۋركوۆ پوەتومۋ نازىۆالي تۋكيۋ; ا منوگيە ەۆروپەيتسى، نە وبراششايا ۆنيمانيا نا ەتو وبستوياتەلستۆو، دو سيح پور دۋمايۋت، چتو تۋكيۋ ودنو يز تيۋركسكيح پلەمەن). "باي" وبوزناچاەت پو كيتايسكي "ۆەليكي", پو تيۋركسكي "ۋلۋگ". توگدا "الۋن" موجنو چيتات "ارۋن" يلي "ارگۋن", ا "باي-ەگۋ" - ۋلۋگ-ارگۋن. تاكيە پرەوبرازوۆانيا سلوۆ ۆپولنە دوپۋستيمى، تاك كاك ۆ ورحونسكيح نادپيسياح ۋپوميناەتسيا نارود "ۋلۋگ-ەركين"» [1]. كاك مى زناەم بايىركۋ بىلو تەلەسكيم پلەمەنەم. ۆ تسەلوم ەتا ۆەرسيا دوۆولنا سپورنا.

2. مۋحامەدجان تىنىشباەۆ گوۆوريا و پوزيتسي اريستوۆا پو داننومۋ ۆوپروسۋ پيسال: «اريستوۆ، پو-ۆيديمومۋ، حوتەل داجە وتوجەستۆيت كارلىكوۆ س ارگىنامي ي نادو پولاگات، چتو ون بىل بليزوك ك يستينە:

ا. پو ەگو داننىم ۆ سوستاۆە ارگىنوۆ (يلي كاك ون نازىۆاەتسيا باسيمي) ەست 3 رودا يز كارلىكوۆ;

ب. ساموە سلوۆو "ارگىن" نا نارەچي كاراكيرگيزوۆ وبوزناچاەت "پومەس" (تاك نازىۆاەتسيا مەجدۋ پروچيم سمەس ياكا ي وبىكنوۆەننوگو روگاتوگو سكوتا);

ۆ. ەششە ۆ X ۆەكە پود ناپوروم توگۋز-وگۋزوۆ كارلۋكي بىلي رازدەلەنى نا 2 چاستي - زاپادنايا ۆ XII ۆەكە كوچەۆالا وكولو بۋحارى، - ۆوستوچنايا ۋپوميناەتسيا تولكو ودين راز - ۆو ۆرەميا پوحودا چينگيسحانا. پو-ۆيديمومۋ، ۆوستوچنىە كارلۋكي راستۆوريليس ۆ ماسسە درۋگوگو پلەمەني، ا يمەننو ارگىنوۆ» [2]. تۋت مى ۆيديم پوپىتكي وتوجدەستۆلەنيا ارگىنوۆ س باسمالامي ي كارلۋكامي نا وسنوۆە سحوجەستي ەتيمولوگي ەتنونيموۆ.

3. نەكوتورىە فولك-حيستوريكي ۆ سۆويح لينگۆيستيچەسكيح پوستروەنياح دوشلي دو توگو، چتو وبياۆيلي ارگىنوۆ پوتومكامي دۆۋح نارودوۆ اريەۆ ي گۋننوۆ، پريچەم نازۆانيە ارگۋن - ەتو سوكراششەننىي ۆاريانت دۆۋح ەتنونيموۆ اري-گۋنن. ابسۋردنوست ەتوي ۆەرسي ۆيدنا نەۆوورۋجەننىم گلازوم داجە نە يستوريكام.

4. شاكاريم كۋدايبەردى-ۋلى ۆ سۆوەي كنيگە «رودوسلوۆنايا تيۋركوۆ، كيرگيزوۆ، كازاحوۆ ي حانسكيح ديناستي» پيسال، چتو «ارگىنى سرەدنەگو جۋزا ياۆليايۋتسيا پوتومكامي ويراتا ارگۋن-اگي»[3]، نامەستنيكا مونگولسكيح كاگانوۆ ۆ يرانە. نامي ەتا ۆەرسيا سچيتاەتسيا سپورنوي تاك كاك پرويزۆوديت ارگىنوۆ وت ارگۋن-اگي يز پلەمەني ويرات ەتو توجە ساموە، چتو دوكازىۆات، چتو ۆسە پەتروۆى پرويزوشلي وت پەترا پەرۆوگو. تەزوك ۆ يستوري ۆسەگدا حۆاتالو ي ودنوگو سوزۆۋچيا سليشكوم مالو، چتوبى ۆىدۆيگات تاكۋيۋ ۆەرسيۋ.

ۆسە ەتي ۆەرسي پو مەتودولوگيچەسكيم وسنوۆانيام ناپومينايۋت يزۆەستنۋيۋ شۋتكۋ وب ارگىناح: «ارگەنتينا ۋجە بىلا زاسەلەنا ۆ ۆەرحنەم پالەوليتە ارگىنامي، ۆ چەست كوتورىح بىلا نازۆانا سترانا». وبششەە دليا ۆسەح ۆەرسي تو، چتو وني ۆىۆوديات ارگىنوۆ س مونگولي يلي التايا.

مى سچيتاەم، چتو س پوموششيۋ نوۆىح مەتودوۆ دنك-گەنەالوگي، ۆوزموجنو بۋدەت وپرەدەليت پرويسحوجدەنيە ارگىنوۆ، پودتۆەرديۆ يلي وپروۆەرگنۋۆ ۆىشەپەرەچيسلەننىە ۆەرسي.

تاكجە ۆ ستاتە مى حوتەلي بى زاترونۋت پروبلەمۋ پرويسحوجدەنيا مادجاروۆ. مادجارى وتنوسياتسيا ك ارگىنام، ياۆلياياس ەگو پودرودوم. يز-زا سحوجەستي نازۆانيا مادجار س سامونازۆانيەم ۆەنگروۆ ماديار، نەكوتورىە ۆەنگەرسكيە ۋچەننىە سچيتايۋت، چتو مادجارى ەتو تە ماديارى، نە پەرەسەليۆشيەسيا ۆ ۆەنگريۋ ي وستاۆشيەسيا نا يستوريچەسكوي رودينە. ۆ ستاتە  «A Y-chromosomal comparison of the Madjars (Kazakhstan) and the Magyars (Hungary)» [4] يسسلەدوۆاتەلي پريحوديات ك ۆىۆودۋ، چتو ەتي مادجارى يمەيۋت گەنەتيچەسكوە رودستۆو سو منوگيمي ۆوستوچنوەۆروپەيسكيمي پوپۋلياتسيامي، ۆ توم چيسلە س ۆەنگرامي ي ۋكراينتسامي. ۆىۆود دوۆولنو سپورنىي، تاك كاك ون وسنوۆان نە نا اناليزە گاپلوتيپوۆ كازاحسكيح مادجار ي ۆەنگروۆ، ا نا راسپروسترانەننوستي گاپلوگرۋپپى G1, كوتورايا ياۆلياەتسيا گاپلوگرۋپپوي پروتەستيروۆاننىح مادجار. مى ۆەرنەمسيا ك اناليزۋ ستاتي پوزجە.

سناچالا مى حوتەلي بى نا وسنوۆە شەجەرە (ۋستنىە گەنەالوگي) ۆوسپرويزۆەستي گەنەالوگيچەسكوە دەرەۆو ارگىنوۆ. تاك كاك نا داننىي مومەنت پروجيۆاەت سۆىشە ودنوگو ميلليونا ارگىنوۆ، مى وگرانيچيمسيا گەنەالوگيچەسكوي تابليتسەي پرويسحوجدەنيا ارگىنسكيح پودرودوۆ.

تابليتسا سوستاۆلەنا نا وسنوۆاني شەجەرە ارگىنوۆ [5] ي ستاتي يسحاكوۆا د.م. [6]

پوياسنەنيا ك تابليتسە:

ارگىن - مى ەگو سچيتاەم يستوريچەسكوي ليچنوستيۋ، جيۆشيم ۆ XIV ۆەكە. ەگو يميا بىلو دوۆولنو راسپروسترانەنو سرەدي كوچەۆنيكوۆ. پراكتيكا نازۆانيا رودا ۆ چەست جيۆشەگو چەلوۆەكا بىلا دوۆولنو راسپروسترانەنا سرەدي كوچەۆنيكوۆ [7]

كودان-بي، سىن ارگىنا. يزۆەستنىي اكىن ي بي دوجيۆشي دو ستا لەت. ون بىل سوۆەتنيكوم ۋرۋس-حانا، پرەدكا كازاحسكيح حانوۆ. پوسلە ۋبيستۆا سۆوەگو سىنا اكجولا، ون سوچينيل تولگاۋ، كوتورايا سوحرانيلاس ۆ نارودنوي پامياتي دو سوۆرەمەننىح دنەي.

اكجول (داير-حودجا), سىن كودان-بيا. اكجول پوموگ باراك-حانۋ، ۆنۋكۋ ۋرۋسا سۆەرگنۋت زاۆيسيموست وت تيمۋريدوۆ. [8] «سرەدي ارگىنوۆ سۋششەستۆۋەت ەششە پرەدانيە، چتو سامىمي پريبليجەننىمي ليتسامي ابۋلحايرا ۋزبەكسكوگو بىلي كوبلاندى-باتىر يز رودا كارا-كىپچاك ي دايرحودجا، پروزۆاننىي اك-جولوم، يز رودا ارگىن. سوپەرنيچەستۆو يح وكونچيلوس ۋبيەنيەم دايرحلدجي (اك-جولا) كىپچاكوم كوبلاندى. ارگىنى پوترەبوۆالي وت ابۋلحايرا ۆىداچي كوبلاندى; حان وتكازال ۆ يح پروسبە، توگدا ارگىنى (ي كەرەي) ۆو گلاۆە س سۋلتانامي دجانىبەكوم ي كەرەەم وستاۆيلي ابۋلحايرا ي ۋشلي نا ۆوستوك. ەتو پرەدانيە وبياسنياەت پريچينۋ ۋحودا دجانيبەكا ي كەرەيا ۆ موگوليستان، نا يۋگ وت وز. بالحاش (حان-تاۋ), چتو نام يزۆەستنو يز يستوري. وچەۆيدنو، ەتوي كروۆنوي وبيدوي ي وبياسنياەتسيا، چتو ۋ شەيبانيدوۆ نە وستالوس ني ودنوگو ارگىنا ۆ تو ۆرەميا، كوگدا ۆسە وستالنىە رودى وكازاليس رازدەلەننىمي مەجدۋ شەيبانيدامي ي پوتومكامي دجانيبەكا; پو كراينەي مەرە ۆ سپيسكە نازۆاني رودوۆ، بىۆشيح س مۋحامەد-شەيباني پري زاۆوەۆاني تۋركەستانا، ارگىن نيگدە نە ۋپوميناەتسيا». [9]

كارا-حودجا، سىن اكجولا. سىن اكجولا ەششە ۆ يۋنوستي ستال ساموستوياتەلنوي پوليتيچەسكوي فيگۋروي. ون ستال سوۆەتنيكوم حانا توحتامىشا، ۆوپرەكي ۆولە وتتسا، كوتورىي ۆسەگدا پريدەرجيۆالسيا پوليتيچەسكوي وريەنتاتسي نا پوتومكوۆ ۋرۋس-حانا. ۆ ەتوم ون پوۆتوريال سۋدبۋ نۋراددينا، سىنا ەدىگە. كارا-حودجا وستاۆالسيا ۆەرەن توحتامىشۋ دو كونتسا، چتو پريۆەلو ۆ كونتسە كونتسوۆ، چتو ارگىنى، ناريادۋ س شيرينامي، بارىنامي، كيپچاكامي، ستالي ودنيم يز چەتىرەح «ناسلەدستۆەننىح ەلەي توحتامىشا». ون ستال رودوناچالنيكوم رودا كاراچي-بەكوۆ ۆ كرىمۋ ي كازاني، دەتي كارا-حودجي: كازانسكي كاراچي-بەك نارىك (وتەتس چورى نارىكوۆا), كرىمسكي كاراچي-بەك اديل شۋكۋر-بەك (وتەتس ادجي يامگۋرچي-بەكا).

ۆ وسنوۆنوم ۆسە كازاحسكيە ارگىنى تاكجە پرويسحوديات وت كارا-حودجي (كرومە توكال-ارگىنوۆ: شاكشاك ي سارى-جەتيم، مادجاروۆ)

نا داننىي مومەنت ۆ دنك-پروەكتە كازاحوۆ ۆسەگو شەست ارگىنوۆ پولۋچيلي رەزۋلتاتى پو STR-ماركەرام. ۋ پياتي سوۆپاداەت گاپلوتيپى. يح گاپلوگرۋپپا G1.

يز ەتيح پياتي چەلوۆەك دۆوە پرينادلەجات ك پودرودام ستارشيح ارگىنوۆ: كوزگان ي كارجاس. تروە وتنوسياتسيا ك پودرودام توكال-ارگىنوۆ (ملادشيە ارگىنى): ودين سارى-جەتيم ي دۆا مادجارا. سوگلاسنو شەجەرە ارگىنوۆ مادجار بىل پراۆنۋكوم سارى-جەتيما (مادجار، سىن جاۋكاشتى، سىنا جولدىبايا، سىنا سارىجەتيما) ي جيل پريمەرنو ۆ XVI ۆەكە [10]

تاكجە ۆ ستاتە «A Y-chromosomal comparison of the Madjars (Kazakhstan) and the Magyars (Hungary)» پريۆەدەنى 45 گاپلوتيپوۆ مادجار. تەستيروۆاليس نە بليزكيە رودستۆەننيكي يز رودا مادجار، پروجيۆايۋششيح ۆ بىۆشەي تورگايسكوي وبلاستي. يز 45 پروتەستيروۆاننىح مادجار 39 (86,7%) يمەلي گاپلوگرۋپپۋ G1. گاپلوگرۋپپا بىلا وپرەدەلەنا پو SNP. وستاۆشيەسيا شەست مادجار يمەلي سلەدۋيۋششيە گاپلوگرۋپپى: J2*/-M172 (3 چەلوۆەكا), K/-M9, F/-M89, N/-M231.

بىلي تاكجە پروۆەدەنى اناليزى پو STR-ماركەرام: DYS 19, DYS 385 a/b, DYS 389-1, DYS 389-2, DYS 390, DYS 391, DYS 392, DYS 393, DYS 437, DYS 438, DYS 439.

مى پريۆەدەم سراۆنيتەلنۋيۋ تابليتسۋ، گدە بۋدۋت ۋكازانى گاپلوتيپى ارگىن ي مادجار، يز ستاتي ي يز دنك-پروەكتا كازاحوۆ (پيات ارگىنوۆ پومەچەنى كۋرسيۆوم) [11]:

ناپومنيم چتو وبششي پەرۆىي پرەدوك دليا رودوۆ كارجاس ي كوزگان - ەتو مەيرام، سىن كارا-حودجي (ۆرەميا جيزني - سەرەدينا 15 ۆەكا). وبششي پەرۆىي پرەدوك دليا ستارشيح ارگىنوۆ (كوزگان ي كارجاس) ي ملادشيح ارگىنوۆ (سارىجەتيم، مادجار) اكجول (ۆرەميا جيزني - كونەتس XIV - ناچالو XV ۆەكا)

 

نازۆانيە

پودرودا

N

3

9

3

3

9

0

1

9

3

9

1

3

8

5

ا

3

8

5

b

4

2

6

3

8

8

4

3

9

3

8

9

-

1

3

9

2

3

8

9

-

2

4

3

7

4

3

8

Kozgan

1

13

23

13

10

13

17

11

12

13

14

12

29

16

10

Karjas

1

13

23

13

10

13

17

11

12

13

14

12

29

16

10

Saryjetim

1

13

23

13

11

13

17

11

12

14

14

13

29

16

10

Madjar

2

13

23

13

11

13

18

11

12

12

14

12

29

16

10

Madjar

2

13

23

13

11

13

18

11

12

12

14

12

29

16

10

Madjar1

24

13

23

13

11

13

17

X

X

12

13

12

28

16

10

Madjar2

2

13

23

13

11

14

17

X

X

12

14

12

29

16

10

Madjar3

4

13

23

13

11

13

17

X

X

12

14

13

29

16

10

Madjar4

1

13

23

13

11

13

18

X

X

12

14

13

29

16

10

Madjar5

3

13

23

13

11

13

17

X

X

13

14

12

29

16

10

Madjar6

1

13

23

13

11

13

17

X

X

12

15

12

30

16

10

Madjar7

4

13

23

13

12

13

17

X

X

12

14

12

29

16

10

 

پوسموترەۆ نا گاپلوتيپى ارگىنوۆ ي مادجار موجنو پريتي ك سلەدۋيۋششيم ۆىۆودام:

مادجارى ياۆليايۋتسيا چاستيۋ ارگىنوۆ ي نە ياۆليايۋتسيا بليزكيمي رودستۆەننيكامي ۆەنگرام، ياۆلياياس پو سۋتي ۆسەگو ليش تەزكامي ۆەنگەرسكيم ماديارام.

تاكجە حوتەلوس وتمەتيت، چتو ني ودنا يز ۆەرسي پرويسحوجدەنيا ارگىنوۆ، ۆىۆودياششيح يح س مونگولي نە پودتۆەرجداەتسيا. سكورەە ۆسەگو، سام ارگىن، يمەۆشي گاپلوگرۋپپۋ G1 بىل ليبو اۆتوحتونوم، ليبو ۆىحودتسەم س زاپادنوي چاستي زولوتوي وردى.

 

1. مۋحامەدجان تىنىشباەۆ "ماتەريالى پو يستوري كازاحسكوگو نارودا", تاشكەنت 1925 گود. http://www.history.kz/Articles/argyn.php

2. مۋحامەدجان تىنىشباەۆ "ماتەريالى پو يستوري كازاحسكوگو نارودا", تاشكەنت 1925 گود. http://www.history.kz/Articles/argyn.php

3. شاكاريم كۋدايبەردى-ۋلى "رودوسلوۆنايا تيۋركوۆ، كيرگيزوۆ، كازاحوۆ ي حانسكيح ديناستي", پەرەۆود باحىتا كايربەكوۆا، الما-اتا، سپ داستان، 1990. http://www.history.kz/Articles/argyn.php

4. A.Z. Bíró، A. Zalán, A. Völgyi, H. Pamjav «A Y-chromosomal comparison of the Madjars (Kazakhstan) and the Magyars (Hungary)»// American Journal of Physical Anthropology. Volume 139 Issue 3, Pages 305 - 310.

5. قازاق رۋ-تايپالارىنىن تاريحى. ارعىن. توم 9. كنيگي 1-3. الماتى. 2007.

6. يسحاكوۆ د.م. «رودوسلوۆنىە ي ەپيچەسكيە پرويزۆەدەنيا كاك يستوچنيك يستوري سوسلوۆي ۋلۋسا دجۋچي ي تاتارسكيح حانستۆ»// يستوچنيكوۆەدەنيە يستوري ۋلۋسا دجۋچي (وت كالكي دو استراحاني 1223-1556). كازان. 2001. ستر.347

7. كلياشتورنىي س.گ. ساۆينوۆ د.گ. «ستەپنىە يمپەري درەۆنەي ەۆرازي». سانكت-پەتەربۋرگ ( 2005), ستر.44, يۋدين ۆ.پ. «تسەنترالنايا ازيا ۆ 14-18 ۆەكاح گلازامي ۆوستوكوۆەدا». الماتى. 2001. ستير. 74.

8. سابيتوۆ ج.م. «گەنەالوگيا تورە» الماتى. 2008. ستر. 83,133.

9. مۋحامەدجان تىنىشباەۆ "ماتەريالى پو يستوري كازاحسكوگو نارودا", تاشكەنت 1925 گود. http://www.history.kz/Articles/argyn.php

10. قازاق رۋ-تايپالارىنىن تاريحى. ارعىن. توم 9. كنيگا 3. الماتى. 2007. ستر. 547,550. يسماگۋلوۆ و. «ەتنيچەسكايا گەنوگرافيا كازاحستانا». الماتى. 1997. ستر.19

11. بازۋ داننىح كازاحسكوگو دنك-پروەكتا موجنو سكاچات زدەس:

http://www.elim.kz/forum/index.php?showtopic=612

0 پىكىر