مەن – قازاقپىن. مەن جاھاندانعان زاماندا ءومىر سۇرەم. بىراق مەن ءبارىبىر قازاقپىن. قازاق بولىپ قالۋىم كەرەك. سول كەزدە عانا مەنىڭ ەلىمنىڭ ۇلتتىق رۋحى وسەدى، تاريح ساحناسىندا ۇلت رەتىندە ماڭگى قالاتىن بولادى.

ءيا، ارينە، تۇسىنەم، تەك ۇلتتىق مادەنيەت شەڭبەرىندە عانا قالىپ قويۋعا بولمايدى. الەمدىك مادەنيەتكە كىرىگۋ كەرەك. بىراق وكىنىشتىسى ءبىز الەمدىك مادەنيەتتى سىڭىرەمىز دەپ وزگەنىڭ قاڭسىعىن تالعاماي ءسىمىرىپ العان ىسپەتتىمىز.
بۇگىنگى مادەنيەت سالاسىنىڭ الدىندا رۋحاني جاڭعىرۋ مىندەتىنىڭ قويىلۋى دا وسى تۋعان رۋحانياتىمىزعا ورالۋعا دەگەن قادام دەپ ۇعىنام.

ماقسات – بۇكىل ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قايتا تۇلەتۋ بولۋعا ءتيىس. ونىڭ ىشىنە ءبىزدى وزگە ۇلتتان ەرەكشەلەندىرەتىن، ۇلتتىڭ وزىنە ءتان سالت-ءداستۇر، ۇلتتىق مىنەز، تاريح جانە تاريحي مۇراعاتتار، ءتىل، ءدىن، ءدىل، مادەني، رۋحاني ونەر ء(ان، تەرمە، جىر، قيسا ، كۇي، ايتىس، ) قولونەر (زەرگەرلىك، ۇستالىق، اعاش كەستە، توقىما، تەرى وڭدەۋ), ۇلتتىق سپورت، ۇلتتىق ادەبيەت، كينو، تاعى دا باسقا قۇندىلىقتاردى جاڭعىرتۋ، جاڭا رەڭك بەرۋ. الايدا جاڭا رەڭك بەرۋ دەگەن ونى تۇگەلدەي رەفورمالاۋ، وزگەرتۋ ەمەس. مۇمكىندىگىنشە ۇلتتىق قۇندىلىقتار اۋەلگى تۇمسا قالپىن ساقتاسا، ول سونشالىقتى قۇندى.

ماسەلەن، بۇگىندە دالانىڭ دارحان دەمى بار سازعا تولى حالىق اندەرىن دجازعا، ەستراداعا سالىپ ەسىن شىعارۋعا كوشكەندەر كوبەيدى. زاماناۋي جاساعىلارى كەلەتىن شىعار. ءبىراڭ سول اندەردىڭ، كۇيلەردىڭ تۇپنۇسقا – تۇنبا باستاۋىنان ءنار الماعان ۇرپاق ونىڭ وزگەرگەن ءتۇرىن تانىپ، ءبىلىپ، ۇلتتىق اۋەزىنەن بەيحابار قالۋى مۇمكىن. وزگەرتكىشتەر «قازاقتىڭ ۇلتتىق رۋحانياتىن قازىرگى جاستاردىڭ تالعامىنا، جاھاندانۋعا، زامانعا لايىقتاپ جاتىرمىز دەگەن پىكىردى مالدانادى. الايدا ۇلتتىق رەڭكتەن ايىرىلعان ونەر ۇلتتىق بولۋدان قالاتىنىن ەسكەرمەيدى.

قازىر كوپوزيتورلار كوپ. بىراق، قازاقتىڭ ۇلتتىق اندەر ناقىشىندا ءان جازاتىن، كۇي شىعاراتىن كىمدەر بار؟ ساۋساقپەن سانارلىق عانا.
بۇگىنگى ءان بىتكەننىڭ ءبارى وزگەنىڭ مادەني ىقپالىنان تۋعان اۋەزدە. ول دا كەرەك، ارينە. زامان اعىمىمەن جاستاردىڭ سۇرانىسىنا لايىق دۇنيەلەر تۋىنداپ، ول بۇكىل الەمدى ءدۇر سىلكىندىرىپ جاتسا، قانەكي.

الايدا، جۇرتتىڭ كوزى جەتە باستاعان ءبىر اقيقات – قازاقتىڭ ەۋروپالىق ستيلدەگى قيقۋىمەن شەت ەلدى تاڭداندىرۋى قيىن. الەمدى ءتانتى ەتكەن ديماشتىڭ ءوزى قىتايداعى حالىقارالىق بايقاۋدا حالىق ءانى «داديداۋدى» ايتتى، دومبىراسىن تارتتى، تاڭقالدىردى، تابىندىردى. اناۋ جىلدارى تاسقىن ەسىمدى ازامات قازاقتىڭ حالىق ءانى «دۋدارايدى» ايتىپ بۇكىل قىتايدى جىلاتقان، ءتانتى ەتكەن.

وندا ونەردىڭ كاۋسارىن نەگە وزگەنىڭ قاڭسىعىنان ىزدەيمىز. الدە ونەردىڭ شىڭى «كۇيدىم، ءسۇيدىم» دەيتىن جەڭىل سوزدەن تۇراتىن، تويعا، قيسالاڭداپ بيلەۋگە ارنالعان اندەر تۋعىزۋدا عانا ما؟ ماحاببات تاقىرىبى قازاق دالاسىندا دا انگە ۇلاسقان. ءبىرجان، ەستاي، ءمادي، تاعى دا باسقا ۇلى دالا كومپوزيتورلارى تۋعىزعان اندەر سياقتى عاسىردان عاسىرعا كوشەتىن اندەر نەگە جوق. سەبەبى ءبىرۋ – ۇلتتىق نەگىزى، اۋەزى جوق.

تەرەڭىنە ۇڭىلە بىلسەك، تەرمە – اقىلدىڭ كەنى، فيلوسوفيا! ايتىس- اقيقاتتىڭ جارشىسى! جىر، قيسسا – تۇنعان تاريح! كۇي – تەڭدەسى جوق ساز! ارقايسىسىنىڭ ءوز ورنى بار.

ساناسى جاڭعىرعان جۇرتىمىز ايتىستى اكىم-تورەنى، پارتيانى ماقتاپ-ماداقتاۋدىڭ قۇرالى ەتۋدەن اراشالاپ الۋعا ءتيىس. ايتپەسە ول بىرتە – بىرتە سۇيكىمى كەتىپ، ءتۇبى جويىلادى. جاتتاپ ايتاتىنداردى جىرشىلىققا، جىراۋلىققا جىبەرىپ، سۋىرىپ سالىپ ايتاتىن تۋما تالانتتاردى قايتا جانداندىرۋ كەرەك.

ءبىر سوزبەن ايتقاندا، وزگەنىڭ قاڭسىعىنا ەلىكتەپ، سولىقتاپ بولساق، ەندى ءوزىمىزدىڭ تۋما قۇندىلىقتارىمىزعا قايتا ورالاتىن، ءتول رۋحانياتىن قابىلداي المايتىنداردىڭ ساناسىن جاڭعىرتاتىن، رۋحاني جاڭعىراتىن كۇن كەلدى. ورىس بولىپ، اعىلشىن بولىپ، باسقا بولىپ بولدىق، ەندى قازاق بولايىق.

سونداي-اق، بىزدە پاتريوتتىق رۋحتى كوتەرۋى ءتيىس ەسكەرتكىشتەر مەن مۋزەيلەرگە قاتىستى ەسكەرەتىن جاي بار. قاي باتىر قايدا تۋىلسا، ەسكەرتكىشىن سوندا قويامىز. مۋزەيى دە سوندا. باسقا ايماقتىڭ ادامدارى ول تۋرالى از بىلەدى نەمەسە ەشتەڭە بىلمەيدى. باتىرلار دا، باسقا دا ەلى ءۇشىن كۇرەسكەن ۇلى تۇلعالار دا بار قازاققا ورتاق. ءبىرتۇتاس قازاق ۇلتىنىكى. ءبىر ءجۇزدىڭ، رۋدىڭ ماقتانىشى ەمەس.

وسى ورايدا بۇرىندا ايتىپ جۇرگەن ۇسىنىسىمدى تاعى قايتالايمىن:

1.باتىرلارىمىز بەن اقىندارىمىزدى، ۇلتتىق تۇلعالارىمىزدى بارلىق ايماقتا بىردەي ناسيحاتتاپ، ءىرى قالالاردا ءار كوشەگە سولاردىڭ اتتارى بەرىلىپ، سول كوشەگە ەسكەرتكىشتەرى قويىلىپ، مۋزەيى اشىلسا، ءار جەتكىنشەك مىناۋ ۇلى دالانى كىمدەردىڭ قالاي قورعاعانىن بىلە جۇرەدى جانە ءوزى دە سولاي قورعايتىن بولادى.

2. بارلىق ءىرى قالالاردا، اۋدان ورتالىقتارىندا، ءتىپتى اۋىلداردا باس الاڭداردا نەمەسە پاركتەردە باتىرلار مەن تۇلعالاردىڭ سۋرەتتەرى ىلىنگەن «ۇلتتىڭ ۇلى تۇلعالارى» اللەياسى بولۋعا ءتيىس. قاسىندا ءۇش تىلدە تانىستىرۋ ءماتىنى جازىلۋى قاجەت. سول باتىرلاردىڭ نار تۇلعالارى سومدالعان ەسكەرتكىشتەر مەن مۋزەيلەر كوبەيۋى ءتيىس.

3. سانانى جاڭعىرتۋ، ۇلتتىق قۇندىلىققا قايتا ورالۋدا كينونىڭ ورىنى ەرەكشە. سوندىقتان ەڭ الدىمەن «قوبلاندى»، «الپامىس»، «ەر تارعىن»، «ەر توستىك» سياقتى ەپوستىق شىعارمالار جەلىسىندە مۋلتفيليمدەر ءتۇسىرىلۋى جانە حاندارىمىز بەن قابانباي، بوگەنباي، رايىمبەك، ناۋرىزباي، تاعى دا باسقا ايبىندى باتىرلارىمىز تۋرالى كوپ سەريالى پاتريوتتىق كينولار ءتۇسىرىلۋى قاجەت.

4. ۇلتتىق ناقىشتاعى جاڭا ءان مەن كۇي شىعاراتىن كومپوزيتورلاردىڭ جاڭا لەگىن تاربيەلەۋ قاجەت جانە جىل سايىن ولاردىڭ اراسىندا ەڭ جاقسى شىعارماعا بايگە جاريالاپ، قاناتتاندىرىپ وتىرۋ كەرەك.

قانداي دا ۇلتتىڭ ومىرشەڭدىگى ونىڭ ءوز ءتول مادەنيەتى مەن ءتىلىن، سالت-ءداستۇرىن ساقتاۋىنا بايلانىستى. مەرەكەلەرىڭىزبەن! ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدى، رۋحانياتىمىزدى ماڭگىلىك ەتۋ ارقىلى – قازاق ەلىن ماڭگىلىك ەل ەتۋ جولىندا ايانباڭىزدار!

ادىلبەك قابا

Abai.kz