ەرتەڭ پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىن وتكىزەتىن بولدى. بۇل تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى بەرىك ءۋالي حابارلادى.

ءسويتىپ، ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسى وتەدى. ونى پرەزيدەنتتىڭ ءوزى وتكىزەدى. وتكەن جىلدىڭ ەسەبى تىڭدالادى. ەكونوميكالىق-ساياسي احۋال جايى ايتىلادى. ەل-حالىقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگى تۋرالى ەسەپ تىڭدالادى. اتقارىلعان، اتقارىلۋى ءتيىس شارۋالار تالقىعا سالىنادى.

اقوردانىڭ مۇنداي القا-قوتان جيىنى وتەردە جۇرت اراسىندا «ۇكىمەت وتستاۆكاعا كەتەدى ەكەن» دەگەن گۋ-گۋ اڭگىمەلەردىڭ ايتىلۋى ادەتكە اينالعالى قاشان... بۇ جولى دا. سول ءسوز. «ۇكىمەت وتستاۆكاعا كەتەدى ەكەن»، «مامين كەتەدى ەكەن»، «ءماسىموۆ كەلەدى ەكەن» ت.س.س. ۋاجگە بىرنەشە سەبەپتى ءسوز قىلادى. سونىڭ ءبىرى – كورشىلەردەگى اۋىس-تۇيىستەر...

رەسەي مەن وزبەكستانداعى ۇكىمەت وتستاۆكاسى

وتكەندە، 15 قاڭتاردا، رەسەي پرەزيدەنتى كونستيتۋتسيالىق رەفورمالار تۋرالى جولداۋ جولداپ، ارتىنشا پرەمەر-مينيستر دميتري مەدۆەدەۆ باستاعان رەسەي ۇكىمەتى وتستاۆكاعا كەتكەن ەدى.

ارادا اپتا وتپەي جاتىپ، وزبەكستان ۇكىمەتى دە وتستاۆكاعا كەتتى. ودان بەرى ورىستار دا، وزبەكتەر دە پرەمەر سايلاپ ۇلگەردى. رەسەيدە ميحايل ميشۋستين، وزبەكستاندا ابدۋللا اريپوۆ پرەمەر-مينيستر بولدى. ەكەۋى دە ەسكى ءھام جاڭا مينيسترلەر وتريادىن جيىپ، ۇكىمەت جاساقتادى.

بۇرىنعى وداقتاس ەلدەر اراسىنداعى «ۇكىمەت وتستاۆكاسى» چەللەندجىنىڭ كەزەگى ەندى بىزگە كەلدى مە؟ الەۋجەلىدەگى اڭگىمەلەر سولاي دەيدى. الگىندە ورىس تەلەارنالارى «قازاقتار ناۋرىزدا سايلاۋ وتكىزەدى» دەپ الەم جۇرتقا اڭگىمە تاراتقان ەدى. ەندى، مىنە، پرەزيدەنت ۇكىمەتتىڭ ەسەبىن تىڭدايتىنى بەلگىلى بولدى.

ساعىنتاەۆ وتستاۆكاسى. مامين نە ىستەدى؟

ەستەرىڭىزدە بولسا، بىلتىر اقپاندا سول كەزدەگى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ ۇكىمەتتى وستاۆكاعا جىبەردى. ساعىنتاەۆ ۇكىمەتى بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىنداي المادى، دەپ سوكتى. ەكونوميكا ءوسىم كورسەتپەدى، ءجىو كورسەتكىشى تەك شيكىزات ەسەبىنەن جاسالدى، مەمباعدارلامالار ءساتسىز بولدى، قازىناعا تابىس تۇسپەدى، دەدى. ءسويتتى دە باقىتجان ءابدىرۇلىنىڭ ۇكىمەتىن ورنىنان العان. سودان كەيىن، باكەڭ از ۋاقىتتا بىرنەشە قىزمەت اۋىستىرىپ ءجۇرىپ، الماتىعا اكىم بولىپ كەلگەن.

ال ونىڭ ورنىنا ۇكىمەتتى باسقارۋعا اسقار مامين تاعايىندالدى. سول مامين ۇكىمەت باسقارعانىنا دا جىلعا جۋىقتاپتى. ەرتەڭ اسەكەڭدەر ەسەپ بەرەدى. ساعىنتاەۆ جاساي الماعان ءىس ءماميننىڭ قولىنان كەلدى مە؟ ەرتەڭ ەستيتىن بولامىز.

اسقار ۇزاقبايۇلى باقىتجان ساعىنتاەۆ ۇكىمەتىنىڭ وتستاۆكاسىنان كەيىن 21 اقپاندا ۋاقىتشا ۇكىمەتتى باسقاردى. ال 25 اقپاندا قر پرەمەر-ءمينيسترى بولىپ تاعايىندالدى. ول 1991 جىلدىڭ 16 جەلتوقسانىنان بەرگى قازاقستان ۇكىمەتىن باسقارعان ونىنشى ادام.

وسى ۋاقىتقا دەيىن كىمدەر پرەمەر بولدى؟

1.سەرگەي تەرەششەنكو (1991 جىل 16 جەلتوقسان – 1994 جىل 12 قازان),

2.اكەجان قاجىگەلدين (1994 جىل 12 قازان – 1997 جىل 10 قازان),

3.نۇرلان بالعىمباەۆ (1997 جىل 10 قازان – 1999 جىل 1 قازان),

4.قاسىم-جومارت توقاەۆ (1999 جىل 1 قازان – 2002 جىل 28 قاڭتار),

5.يمانعالي تاسماعامبەتوۆ (2002 جىل 28 قاڭتار – 2003 جىل 13 ماۋسىم),

6.دانيال احمەتوۆ (2003 جىل 13 ماۋسىم – 2007 جىل 10 قاڭتار),

7.كارىم ءماسىموۆ (2007 جىل 10 قاڭتار – 2012 جىل 24 قىركۇيەك),

8.سەرىك احمەتوۆ (2012 جىل 24 قىركۇيەك – 2014 جىل 2 ءساۋىر),

9.كارىم ءماسىموۆ (2014 جىل 2 ءساۋىر – 2016 جىل 8 قىركۇيەك),

10.باقىتجان ساعىنتاەۆ (2016 جىل 8 قىركۇيەك – 2019 جىل 21 اقپان),

11.اسقار مامين (2019 جىل 21 اقپان – كۇنى بۇگىنگە دەيىن).

ءارىسىن ايتپاعاندا اناۋ احمەتوۆتىڭ ۇكىمەتىن جۇرت – «ۇندەمەيتىن ۇكىمەت» دەپ اتادى. ءماسىموۆ تىزگىنشى بولعان تۇستا «ماعدىرى تاۋسىلعان ءماسىموۆ ۇكىمەتى» دەگەن باعا بەردىك. ساعىنتاەۆتىڭ ۇكىمەتى قازاق تاريحىندا – «ايەلدەر كەتىرگەن ۇكىمەت» دەگەن اتپەن قالدى. ال ءماميننىڭ ۇكىمەتى شە؟

مامين قىزمەتكە كىرىسكەلى 11 اي

اسقار مامين ۇكىمەت باسقارعالى تۇپ-تۋرا 11 اي. ال قازاقستان پرەمەرلەرىنىڭ قىزمەتتىك حرونولوگياسىنا كوز جۇگىرتسەك، ءار پرەمەر ورتاشا 2-3 جىل ۇكىمەت باسقارعان ەكەن. سولاردىڭ ىشىندە ەڭ ۇزاق ۋاقىت ۇكىمەت تىزگىندەگەن – كارىم ءماسىموۆ. ەكى رەتكىنى ەسەپتەگەندە 7 جىلعا جۋىقتايدى.

سونىمەن، ۇكىمەت اۋىسا ما؟ جالپى ءدال قازىر ۇكىمەت اۋىستىرۋ قانشالىقتى قاجەت؟ ورىس پەن وزبەكتىڭ پرەمەر جاڭارتۋ «چەللەندجىن» قازاق تا قايتالاسىن دەگەن قاعيدا جوق-تى.

جوعارىدا ايتتىق، وسىعان دەيىن 11 رەت ۇكىمەت «جاڭارتتىق». 10 ادام پرەمەر-مينيستر كرەسلوسىنا وتىردى. بالعىمباەۆ قايتىس بولدى. قاجىگەلدين شەتەلگە كەتتى. سەرىك احمەتوۆ سوتتالدى. تاسماعامبەتوۆ پەن تەرەششەنكو زەينەتتە. د.احمەتوۆ پەن ساعىنتاەۆ اكىم بولدى. ءماسىموۆ ۇقك-دا توراعا. ال توقاەۆ – پرەزيدەنت!

ستاتكومنىڭ رەسمي ساندارى نە دەيدى؟

ارى ايت تا، بەرى ايت، اسقار ءماميننىڭ ۇكىمەتى ءالى كۇشىندە. ەرتەڭ ەسەپ بەرەدى. ەسەپ دەمەكشى، ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مامين ۇكىمەتىنە قاتىستى ءبىرلى-جارىم دەرەگىن قاراڭىز...

1.2019 جىلدىڭ سوڭعى 9 ايىندا ەكونوميكالىق ءوسىم 4,3%-عا ارتقان ەكەن. بۇل ساعىنتاەۆ ۇكىمەتىنىڭ كورسەتكىشىنەن 0,2%-عا جوعارى ناتيجە. ال 2015 جىلمەن سالىستىرعاندا 2,3%-عا جوعارى كورسەتكىش. مامين ەكونوميكاسىنىڭ نەگىزگى درايۆەرلەرى – ساۋدا-ساتتىق، ترانسپورت، بايلانىس جانە اقپارات سالاسى دەپ كورسەتىلىپتى.

اسەكەڭنىڭ الدىنداعى ساعىنتاەۆ ۇكىمەتى ەل ەكونوميكاسىن شيكىزاتقا تاۋەلدى ەتتى دەپ سوگىس ەستىگەن ەدى. ال اسەكەڭ ساۋدا-ساتتىققا كوڭىل بولگەن كورىنەدى.

2. 2019 جىلدىڭ 11 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا تۇرعىنداردىڭ ناقتى اقشالاي تابىسى 5,8%-عا ءوسىپتى. بۇل 2012 جىلدان بەرگى ەڭ ماكسيمالدى كورسەتكىش ەكەن. مينيمالدى جالاقى ەكى مارتە كوتەرىلىپتى. سونىڭ ىشىندە، اۋىلشارۋاشىلىق سالاسىندا 13,1%، قارجى جانە ساقتاندىرۋ سالاسىندا 25,9%، عىلىم مەن تەحنيكا سالاسىندا 9,9%، مەمباسقارۋ مەن قورعانىس سالاسىندا 9,7%، ءبىلىم سالاسىندا 13,9%، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا 12,7%، وندىرىستە 5,3%،ساۋدا-ساتتىقتا 5,6%، قۇرىلىستا 4,2%.

3. 2019 جىلى مەملەكەتتىك يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنىڭ ەكىنشى بەسجىلدىعى اياقتالدى. ونىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 4 ماقساتتى ينديكاتوردىڭ تەك ەكەۋىنە قول جەتكىزىلگەن ەكەن. ءوندىرىستىڭ (قايتا وڭدەۋ ءوندىرىسى) نەگىزگى كاپيتالىنا قۇيىلعان ينۆەستيتسيا 4,89 تريلليون تەڭگەنى قۇراعان. ال مەجە - 4,50 تريلليون تەڭگە بولعان. بۇعان قوسا، تاۋار ەكسپورتى 8,2%-دى قۇراعان. اۋەلگى مەجە 19% دەپ كورسەتىلگەن. سونداي-اق، ەڭبەك ءوندىرىسى 4,2% بولىپتى. ول جوسپار بويىنشا 22% بولۋى كەرەك ەكەن.

بۇل قر ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ رەسمي اقپاراتى. دەسە دە، ميد باعدارلاماسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا اسقار مامين ۇكىمەتىن باعالاۋ جانە ادەلەتسىزدىك بولار ەدى. ويتكەنى، بۇل باعدارلاما باقىتجان ساعىنتاەۆ تۇسىندا باستالىپ، اياقسىز قالعان. الايدا اسەكەڭ دە قاراپ وتىرمادى. ميد باعدارلاماسىنىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىن باستاپ جىبەردى. ول 2020-2025 جىلدار ارالىعىن قامتىماق ەكەن. ال ول باعدارلاماعا باعا بەرۋ ءۇشىن مامين ۇكىمەتىنىڭ كەمى 2-3 جىلدىق جۇمىسىن جيىپ-تەرۋ كەرەك.

احمەتوۆتىڭ جۇمىسى ءۇشىن ماسىموۆكە، ءماسىموۆتىڭ جۇمىسى ءۇشىن ساعىنتاەۆقا، ساعىنتاەۆتىڭ جۇمىسى ءۇشىن مامينگە باعا بەرەمىز. بۇعان دەيىن دە سولاي بولعان. بۇدان كەيىن دە...

ساناۋعا ساۋساق جەتپەيتىن مەملەكەتتىك باعدارلامالار بار. «قازاقستان 2050», «نۇرلى جول»، «نۇرلى جەر»، «قازاقستان 2025 ستراتەگيالىق دامۋ جوسپارى»، «ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ»، «ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى»، «مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ باعدارلاماسى»، «ءتۋريزمدى دامىتۋدىڭ 2025 جىلعا ارنالعان باعدارلاماسى»، «لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋدىڭ 2025 جىلعا جوسپارلانعان باعدارلاماسى»، «بيزنەستىڭ جول كارتاسى 2020»، «جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى 2020»، «وڭىرلەردى دامىتۋ 2020»، «اقپاراتتىق قازاقستان 2020» ت.ب.

بۇل ءبىر پرەمەر-ءمينيستردىڭ كەزىندەگى قولعا الىنعان شارۋالار ەمەس. ال وسىلاردىڭ ەسەبىن كىم بەرەدى؟

قازىرگى تاڭدا، ەل-حالىقتىڭ كوڭىلىن الاڭداتقان ماسەلەلەر از ەمەس. سىرتقى ساياساتتاعى كونيۋكتۋرا، سونىڭ ىشىندە الىس-جاقىن كورشىلەرمەن اراداعى مەملەكەتارالىق احۋالدى ايتپاعاندا، ەل ىشىندەگى كوپ بالالى انالارعا بەرىلەتىن اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك پەن تۇتىنۋشىلىق تاۋارلار باعاسىنىڭ ءوسۋى، شەتەلدىك كولىكتەرگە سالىنعان شەكتەۋ، باسپانا مەن باسقا دا الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋ ماڭىزدى-اق. ال ونى شەشۋدىڭ جولى – اي سايىن مينيستر اۋىستىرۋ ەمەس ەكەنى ابدەن انىق. جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن – تەوريك ساياساتكەر ەمەس، شارۋاشىلىق مامان قاجەت. اۋەلى ەكونوميست كەرەك. ال پرەمەرلىگىنە 11 اي بولعان اسقار مامين سول كاتەگوريانىڭ ادامى دەيدى ساراپشىلار.

پرەمەردى ءجيى اۋىستىرۋ قانشالىقتى ەففەكتيۆتى؟

ۇكىمەت باسقارعانىنا 11 اي بولعان اسقار ۇزاقبايۇلى مەن ونىڭ ۇكىمەتى وتستاۆكاعا كەتكەننەن دۇنيە جاڭارىپ، وسىعان دەيىنگى ون پرەمەر تاپپاعان باپانقۇيرىق تابىلا كەتسە كانە؟ جىل سايىن پرەمەر اۋىستىرۋ ۇكىمەت جۇمىسىنىڭ درايۆەرى بولا الا ما؟ بۇل قانشالىقتى ەففەكتيۆتى ءتاسىل؟ تالقىلايىق...

Abai.kz