بەيبىت تولەگەنۇلى. نەمقۇرايلىلىق پەن جالقاۋلىقتان تۋعان كورباق
قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ نازارىنا:
مەملەكەتتىك تاپسىرىستىڭ اتاۋى: الماتى كوشەلەرى (انىقتامالىق باسىلىم) تارالىمى - 3000 دانا.
تاپسىرىسشى: الماتى قالاسى تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسى
تەل: 2716636
2716590
ورىنداۋشى: الماتى قالاسى اكىمدىگىنە قاراستى «ءتىل» وقۋ-ادىستەمەلىك ورتالىعى
تەل: 2911513
2914223
جۇمسالعان قارجى: 10 700 000 (ون ميلليون جەتى ءجۇز مىڭ) تەڭگە
پىكىر-ماقالالار:
1. ل.دۇيسەمبەكوۆا - «انا ءتىلى» گازەتى №6 (999) 11-17 اقپان، 2010جىل
2. ل.دۇيسەمبەكوۆا - Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى: http://old.abai.kz/content/esimovtyn-syiy
3. ق.تىلەۋحان - http://www.alaman.kz/?p=3259
قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ نازارىنا:
مەملەكەتتىك تاپسىرىستىڭ اتاۋى: الماتى كوشەلەرى (انىقتامالىق باسىلىم) تارالىمى - 3000 دانا.
تاپسىرىسشى: الماتى قالاسى تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسى
تەل: 2716636
2716590
ورىنداۋشى: الماتى قالاسى اكىمدىگىنە قاراستى «ءتىل» وقۋ-ادىستەمەلىك ورتالىعى
تەل: 2911513
2914223
جۇمسالعان قارجى: 10 700 000 (ون ميلليون جەتى ءجۇز مىڭ) تەڭگە
پىكىر-ماقالالار:
1. ل.دۇيسەمبەكوۆا - «انا ءتىلى» گازەتى №6 (999) 11-17 اقپان، 2010جىل
2. ل.دۇيسەمبەكوۆا - Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى: http://old.abai.kz/content/esimovtyn-syiy
3. ق.تىلەۋحان - http://www.alaman.kz/?p=3259
ەلىمىز ەگەمەندىك العالى بەرى سان سالادا ءار الۋان، قىرۋار جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر. بىراق ءبىزدىڭ ءسوز ەتپەگىمىز - كىتاپ جازۋ، ونىڭ ىشىندە ەنتسيكلوپەديالار تۋراسىندا بولماق. ءتۇرلى سالا، ۆەدومستۆو، مينيسترلىك، اۋىل-اۋدان، وڭىرلەر، رۋلار جانە تاعى باسقالاردىڭ شەجىرەسىنەن سىر شەرتەر، تاريحىن تىزبەلەر قوماقتى-قوماقتى ەنتسيكلوپەديالىق جيناقتار جارىق كورىپ جاتىر. جازىلعانى جاقسى. ولار - ەرتەڭگى تاريح. وسىلاي كوسىلىپ، جاقسى جاقتارىمىزدى تەرەتىن بولساق، تالاي پاراققا سالماق بولارى داۋسىز. «جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت، نۇرى تاسىسىن» دەگەن. دەسەك تە، سول ايتىلعانداردىڭ «ساپالىق قىرىنا ۇڭىلگەن جان بار ما؟» دەگەن ساۋال قويىلعاندا، ولارعا تىكەلەي نەمەسە جاناما قاتىسى بار جانداردىڭ توسىلىپ قالارى دا، جاسىرۋعا بولماس، اقيقات.
القيسسا، «الماتىنىڭ كوشەلەرىنە ارنالعان سونى ەنتسيكلوپەديا جارىق كورىپتى» دەپ ەستىگەنىمە ءبىراز بولىپ ەدى. الايدا، بىراق جارىقتىق، قولعا تيە قويماي، اركىمنەن سۇراپ ءجۇرىپ، ءبىر ارىپتەس اعامنىڭ قىر سوڭىنان قالماي ءجۇرىپ، بىرەر كۇن قاراپ شىعۋعا زورعا سۇراپ الدىم. ول كىسى بەرۋگە كەلىستى. سالماقتى ءبىر شارتپەن. ەكەۋارا اۋىزشا شارت تالابىنا سايكەس، مەن ەنتسيكلوپەديانى وقىپ، تانىسىپ شىققان سوڭ، جاقسىلاپ تۇرىپ، وبەكتيۆتى تۇردە سىني ماقالا جازۋعا ءتيىس بولدىم. مەن: «اپىراي، ول قولىمنان كەلەر مە ەكەن؟» - دەگەنىمدە، ول كىسى: «اۋەلى تانىس، سونان سوڭ ەشكىم زورلاماي-اق، ءوزىڭ دە شيرىعىپ، قولىڭا قالام الارىڭا سەنىمدىمىن»، - دەدى. ءيا، راسىندا دا، ەنتسيكلوپەديا دەگەن اتقا لايىق سالماعى بار ەكەن، قولعا العاندا بايقادىم. پاراقتاپ جىبەرگەندە قاعازىنىڭ جىلتىر (گليانتسەۆىي), ءارى ساپالى، بەزەندىرىلۋى دە جوعارى ەكەنى بىردەن كوزگە ءتۇستى.
ءجا، سەزىنگەندەرىمدى قۇرعاق تا شىنايى تۇردە سيپاتتاسام، مەنىمەن بىرگە ءسىزدىڭ دە نە سەزىنەتىنىڭىزدى مولشەرلەي بەرۋ قيىنعا سوقپايدى. سونىمەن، سوزباقتاماي، ناقتىلى دايەك-دالەلدەرگە كوشەيىك، جيناقتىڭ شىعۋىنا الماتى قالاسى تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسى مۇرىندىق بولعان. رەداكتسيالىق القا دا اجەپتاۋىر قابىرعالى تۇلعالاردان قۇرالعان. القا توراعاسى الماتى قالاسىنىڭ اكىمى - احمەتجان ەسىموۆ مىرزا. ال، توراعانىڭ ورىنباسارى - اكىمنىڭ ورىنباسارى سەرىك سەيدۋمانوۆ مىرزا. باس رەداكتور - فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى كەنجەحان ماتىجانوۆ. القا قۇرامىنداعىلاردان اۆتورعا جاقسى تانىس ەسىم، ادەبيەتتانۋشى رەتىندە بىلايعى ورتاعا دا تانىمال - ماماي احەتوۆ مىرزا. قالعاندارى، وتىرىك ايتپاي-اق قويايىن، مۇلدەم ەستىمەگەن ادامدارىم. فوتو ءتىلشى سامات قۇسايىنوۆ دەپتى. سامات ءىنىم جاقسى فوتوگراف، الايدا، وتكەن عاسىرلاردا ءومىر سۇرگەن كلارا تسەتكيننىڭ، يگور كۋرچاتوۆتىڭ، تاعى سول سياقتى كوپتەگەن باسقا ادامداردىڭ نەمەسە رەسەي فەدەراتسياسىنداعى كراسنودار ولكەسىنىڭ ورتالىعى كراسنودار قالاسىنىڭ اتى بەرىلگەن كوشە دەگەن انىقتامالىق تۇسىندا تۇرعان اتالعان قالانىڭ باستى ەسكەرتكىشىنىڭ سۋرەتىن ءتۇسىرىپ كەلمەگەنى راس قوي. جارايدى، ول ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە. بۇل كىشكەنە شامىرقانعان كوڭىلدىڭ ءسال-ءپال «اۋا جايىلعان» تۇسى. ءمان بەرمەي-اق قويىڭىز. ماسەلە - باسقادا.ءسوز بولىپ وتىرعان ءۇش تىلدە جازىلعان ەنتسيكلوپەديانى كورىپ، كوڭىلى «تولعان» كوزى قاراقتى وقىرماننىڭ اينالدىرعان 3-اق مىڭ دانا تارالىممەن، 400 بەتتىك بولىپ شىققان بۇل كىتاپقا جۇمسالعان 11 ميلليونعا جۋىق تەڭگەنىڭ، «اناۋ ايتقانداي»، سونشالىقتى نەندەي شىعىندارعا جۇمسالعانىن ۇعىنا الماي، باسى قاتارى داۋسىز. وسىنىڭ الدىندا عانا ايتىپ كەتكەنىمىزدەي، سامات فوتوگرافتى رەسەيدىڭ كراسنودار قالاسىنا جىبەرىپ الۋعا كەتتى مە ەكەن؟ قايدام؟ نەمەسە شارتتى اتاۋلار بەرىلگەن كوشەلەرگە لايىقتى تابيعات كورىنىستەرىن ءتۇسىرىپ كەلۋ ءۇشىن تاۋ-تاس كەزۋىنە كەتتى مە ەكەن؟ ءيا، بولماسا، «ەنتسيكلوپەدياعا قاجەتتى ماتەريالدى جيناسىن» دەپ قۇرىلعان رەداكتسيالىق القانىڭ (باس رەداكتوردان باستاعاندا ج. قايسەنوۆ، م. احەتوۆ، س. اقنازاروۆ، م. تنيموۆ، ق. راەۆ، س. ورازوۆ ءھام فوتوگراف س. قۇسايىنوۆتاردىڭ) جول-پۇلى بار، كۇندەلىكتى ءىشىپ-جەمى بار، تاعى دا سول سياقتى شىعىندارىنا شىعىندالدى ما ەكەن، ءا؟
جيناقتىڭ ماتەريالدارىن تەرۋگە 2009 جىلدىڭ 25-ماۋسىمى كۇنى، ال باسۋعا، ياعني قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا، جارىق كورۋىنە رۇقسات سول جىلدىڭ 24-تامىزى كۇنى بەرىلىپتى. ياعني تەرۋگە ءبىر اي كەتتى دەگەننىڭ وزىندە ارادا ءالى شىلدە ايى، ياعني ءبىر اي ۋاقىت بار. وسى جولدار اۆتورىنىڭ وسى قاتەلەردى تىزبەلەپ، كىتاپتى شيمانداي قىزىل الا قىلۋىنا كەتكەن ەكى اپتادان ءسال استام ۋاقىت، نيەتتەرى بولسا، رەداكتسيا القاسىنىڭ دا قۇزىرىندا بولدى ەمەس پە؟ جيناقتىڭ باسىلۋىنا رۇقسات بەرىلىپ، وندىرىسكە جىبەرىلگەنگە دەيىن. ءبىر قورا ادام ءجۇرىپ مۇنشالىقتى قاتەنى بايقاماۋ دەگەنىڭىز، قۇددى ءبىر، سۋدا بالىق جوق دەگەنگە ۇقساس نارسە ەمەس پە؟ «قويشى كوپ بولسا، قوي ارام قاتادى» دەگەننىڭ جايدان جاي ايتىلا سالماعانىن وسىنداي جايتتار دالەلدەپ تۇرا ما دەپ ويلايمىن.
الماتىداعى مۇيىزدەرى قاراعايداي، ەرتەدەن كەلە جاتقان «جازۋشى»، «ونەر»، «مەكتەپ» جانە باسقا دا ىرگەلى، ءتىپتى، بەرىدە عانا قۇرىلسا دا، كىتاپسۇيەر قاۋىمنىڭ ىقىلاسىنا بولەنىپ ۇلگەرگەن «اتامۇرا» سياقتى باسپالار كولەڭكەدە قالىپ، ەنتسيكلوپەديانى باسىپ شىعارۋ قۇقىعىن ەشكىمگە بەيمالىم، قاشان قۇرىلعانى دا بەلگىسىز «يپ ۆولوشين» باسپاسى جەڭىپ الىپتى.
توق ەتكىزىپ ءبىر ايتىپ قوياتىن بولساق، جيناقتى اشىپ قالعاننان-اق نەمكەتتىلىك، نەمقۇرايلىلىق، سۇيەي سالدى دەلىنەتىن قازاقتىڭ جالقاۋلىق پەن جاۋاپسىزدىقتى سيپاتتايتىن جارامسىز قىلىقتارىنىڭ ءتۇر-تۇرىنەن قۇرالعان ۇيىققا بەلشەڭىزدەن باتىپ جۇرە بەرەسىز. ەندى سولاردى بىرتىندەپ تارقاتا باستاۋعا كوشسەك، مەن گرامماتيكالىق، پۋنكتۋاتسيالىق قاتەلەردى تەرگىلەپ، سىزدەردىڭ التىن ۋاقىتتارىڭىزدى قۇربان ەتپەي-اق قويايىن. كىتاپتى كورگەن جاننىڭ ءوزى-اق ولاردى سالعان جەردەن اڭعارادى. تاعى ءبىر ەسكەرتە كەتەر جايت - اعىلشىن تىلىندەگى ماتىندەرىنىڭ اۋدارماسىنىڭ دۇرىس-بۇرىستىعىنا سىن ايتا المادىم. ويتكەنى، پاقىرلارىڭىز نەمىس ءتىلىن وقىعان ەدى. دەسەك تە، كىرىسپە بولىمدەگى اعىلشىنشا نۇسقاسىنىڭ الماتى قالاسىنىڭ 7 اكىمشىلىك-اۋماقتىق اۋدانعا بولىنەتىنى ايتىلعان تۇسىندا «الاتاۋ» اۋدانىن «شاڭىراق» دەپ بەرگەنىن كوزىم شالىپ قالدى. بۇل قاتە دەگەنىڭىز ءوزى قاي تىلدە بولسا دا مەنى ءوزى ىزدەپ جۇرەتىن سىڭايلى. ءوزىڭىز جازىپ كورىڭىزشى، «الاتاۋ» جانە «شاڭىراق» دەپ، لاتىن الىپبيىمەن. سوندا بايقايسىز، اتالعان قاتەنى كورىپ قويۋ ءۇشىن اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋدىڭ اسا قاجەتتى ەمەس ەكەنىن. ءتىپتى، شىنىمدى ايتايىن، قاتەلەرىن تەرىپ، قىزىل قالاممەن تۇرتكىلەپ شىققانىمدا ماتىندەر قۇمىرسقا يلەۋىندەگى قۇجىناعان قوزعالىستارعا ۇقساپ، كوكتى بۇلت باسقانداي بولىپ كەتتى. جالپى، «ەنتسيكلوپەديا ماتەريالدارى ءاۋ باستا قازاق تىلىندە دايىندالعان-اۋ» دەپ قۋانىپ تا قالدىم. سەبەبى، كەيبىر ماتىندەردىڭ تۇتاس ابزاتستارىن الىپ جاتقان مالىمەتتەر ورىسشا جانە اعىلشىنشا نۇسقالارىندا جوق. «ەرىنگەن عوي، شاماسى» دەپ ويلادىم دا قويدىم. ال، ەرىنۋدىڭ ءوزى نەمقۇرايلىلىقتىڭ اپكەسى، جالقاۋلىقتىڭ ءىنىسى ەكەنىن دالەلدەۋ قاجەت پە؟!
جيناقتا كەتكەن قاتەلىكتەر مەن ولقىلىقتار تۋرالى، مىسالى، ادامداردىڭ تۋعان جانە قايتقان جىلدارىن بەرۋدەگى دالسىزدىكتەر. ج. ايماۋىتوۆ اعامىزدى تۇڭعىش قازاق رومانىنىڭ اۆتورى ەتىپ قويۋ، داڭعىلدى - كوشە، كوشەنى - داڭعىل ەتىپ جىبەرۋ سياقتى بىرقاتار جايتتاردى فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ءلاززات دۇيسەمبەكوۆا حانىم ءوزىنىڭ «انا ءتىلى» ۇلت اپتالىعى گازەتىنىڭ 2010 جىلعى اقپاننىڭ 11-ءى مەن 17-ءى كۇندەرىندەگى № 6 (999) سانىندا جارىق كورگەن سىني ماقالاسىندا ايتقان ەكەن. وندا ايتىلعانداردى قايتالاماي-اق قويايىن دەپ شەشتىم. كوڭىلى سوققان وقىرمان ول ماتەريالدى ءاbاى.كz اقپاراتتىق ينتەرنەت-پورتالىنان دا وقي الادى. سونان سوڭ، ابستراكتىلى ۇعىمدار، جەر اتاۋى، جان-جانۋار، ياكي قۇستىڭ اتى كوشەگە اتاۋ رەتىندە بەرىلگەندە ەسكەرتەتىن «شارتتى اتاۋ» دەگەن سىلتەمە بىرىنە جاسالسا، ەكىنشىسىندە «ۇمىت» قالعان. 37-ءشى بەتتەگى اقسۇڭقار كوشەسى دەگەن ماتىندە «كوشەگە قاسيەتتى قىران قۇستىڭ ساناتىنا جاتاتىن اقسۇڭقار شارتتى اتاۋى» دەپ نۇكتە قويىپ قويعان. سونان سوڭ بارىپ، دۇرىس ءماتىن ازات جولدان باستالىپ بەرىلەدى. باسا كورسەتىلىپ وتىرعان، ارتىق جازىلىپ كەتكەن الگى سويلەمدەگى شارتتى اتاۋ دەگەننەن باسقاسىن سىزىپ تاستاۋ كەرەك ەدى. ءتورت بىردەي كوررەكتور (س. ساكەنوۆ، س. ابىشەۆا، ە. ءجۇسىپوۆ، ق.بولەكباەۆ) وتىرىپ، ولاردىڭ سىرتىندا رەداكتسيالىق القا مەن باس رەداكتوردى قوسىڭىز، وسىنشالىق قاتەلەردىڭ كىتاپ بەتىندە ەمىن-ەركىن «سايران سالۋىنا» جول بەرۋىنىڭ ءوزى نەمكەتتىلىكتىڭ، ورىسشا ايتقاندا «سەبە چتو لي»-ءدىڭ ءوزى ەكەنىن قوزىكوش جەردەن «مەنمۇندالاپ» ايعاي سالىپ تۇرعانىن دالەلدەمەي مە؟ دالەلدەيدى، مەنىڭشە. ءا.ابىشەۆ اتىنداعى كوشە تۋرالى ءماتىننىڭ قازاقشاسىندا جازۋشىنىڭ شىعارماشىلىعىنان ماعلۇمات بەرەر تۇسى ورىسشاسىندا مۇلدەم جوق بولسا، اعىلشىن تىلىندەگىسىندە قىسقارتىلىپ بەرىلە سالعان.كوپتەگەن مۇنداي ماتىندەرگە ورتاق قاتەلىكتەر وسىنداي جانە نە دەرەكتەرى بەرىلمەي، ياكي سۋرەتى سايكەس بولماي، بولماسا، كوشەنىڭ ءوزىنىڭ ورنالاسقان جەرى مەن سوزىلىپ جاتقان اۋماعى تۋرالى دەرەكتەر، باسقادا كوپتەگەن قاتەلەر ءتان بولىپ وتىرادى.جيناقتى ىجداھاتپەن ءبىر شولعان ادام مۇنداي «رەداكتسيالىق القانىڭ ورتاقشىل پيعىلىن - نەمقۇرايلىلىقتىڭ سوراقى مىسالدارىن» اتتاپ باسقان سايىن اڭعاراتىنىنا قارسى ايتىلار داۋ بولماسا كەرەك. ال، 75-ءشى بەتتەگى بايزاق باتىر اتىنداعى كوشە تۋرالى تۇسىندىرمەنىڭ اعىلشىنشاسىنا ابايسىزدا قاراي قالدىم دا، قاتىپ قالدىم. قازاقشا جانە ورىسشا ماتىندەردە باتىر تۋرالى ايتىلادى دا، اعىلشىنشاسىندا ءدۇلدۇل ايتىسكەر يسا بايزاقوۆتىڭ ەسىمى جازىلعان. جوعارىدا ايتىلعان ءادىس بويىنشا، لاتىن قارپىمەن وقىسام - «Isa Baizakov» دەپ جازىلى-ىپ تۇر. حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار ۇلى، كومپوزيتور ا. جۇبانوۆ كوشەسىنىڭ مالىمەتى دە ءدال وسىلاي وزگەرگەن. تەك ءبىر «بىراعى» بۇل جولى قىزى - عازيزا اپامىز تۋرالى مالىمەتتىڭ اعىلشىنشا ءماتىنىن اكەسىنىڭ مالىمەتىنىڭ ورنىنا بەرە سالىپتى. «اكەسى مەن قىزى ول ءۇشىن ءجۇز شايىسا قويماس!» دەپ ويلاعان بولسا كەرەك، جيناقتى قۇراستىرۋشىلار. تۋرا وسىنداي قاتە ورىس كومپوزيتورى ا. گۋريلەۆ كوشەسى تۋرالى مالىمەت ماتىنىندە دە جىبەرىلگەن. قازاقشا-ورىسشا ماتىندەردە مۇنىڭ نەعىلعان كومپوزيتور ەكەنى ايتىلسا، اعىلشىن تىلىندەگىسى قايداعى ءبىر وزبەكستان كوشەسى تۋرالى سايراپ الا جونەلەدى. «اپىرماي-ءا!» دەپ كەلەسى بەتتى اشىپ قالدىم. «باقسام-باقا ەكەن» دەمەكشى، اعىلشىنشا بەرىلىپ تۇرعان بۇل تۇسىندىرمە 120-شى بەتتەگى گۇلىستان اتاۋىنىڭ كوشەگە نەلىكتەن بەرىلگەندىگىن ءتۇسىندىرىپ تۇر ەكەن. 115-ءشى بەتتەگى ا. گايدار اتىنداعى كوشە تۋرالى مالىمەتتىڭ ەكى -قازاق جانە ورىس تىلىندەگىلەرى دۇرىس، ال اعىلشىن تىلىندەگىسىندە «نە دەسەڭدەر، و دەڭدەر، بىراق جەر اينالادى» دەپ ينكۆيزيتسيانىڭ وتىنا ورتەنىپ كەتكەن استرونوم «Galileo Galilei» تۋرالى اقپارات تۇر. تاپ سول يتاليالىق عالىم اتىنداعى كوشەنىڭ قيىلىساتىن كوشەلەرىن كورسەتۋگە كەلگەندە، كادىمگىدەي جاسىرىنباق ويناعىلارى كەلگەندەي - قازاقشاسىندا رىسقۇلوۆ داڭعىلىمەن (؟) دەسە، ورىسشاسىندا - رايىمبەك داڭعىلىمەن دەپ كورسەتىلگەن. ال اعىلشىن تىلىندەگى ماتىنىندە مۇلدەم مۇنى كورسەتۋ قاجەت ەمەس دەپ تاپقان سىڭايلارى بايقالادى.
اتاقتى المەرەك ابىزدىڭ اتىن «ا» ارپىمەن جازىپ قويىپتى. ونى دا قويا سالايىقشى. ءبىر ارىپتە تۇرعان نە بار سول، ءتايىرى. بەلگىلى جازۋشى، اقىن، اۋدارماشى ساپارعالي بەگالين اتىنداعى كوشە قيىلىسادى دەلىنگەن كوشەلەردىڭ ءبىرىن بوگەن باتىر دەپ قويىپتى. جۋرناليستىك قىزمەتكە وراي الماتى قالاسىنىڭ ءبىراز جەرىن جاياۋ دا، كولىكپەن دە شارلاعانبىز. بىراق ماعان كەزدەسكەنى - بوگەنباي باتىر اتىنداعى كوشە عانا ەدى. ال، قوجاحانوۆ اتىنداعى كوشەگە بەرىلگەن دەرەكسىماقتىڭ 205-بەتىندە ول كىسىنىڭ كىم ەكەنىن، قاشان تىرلىك كەشكەنىن مۇلدەم ايتۋدىڭ قاجەتى جوق دەپ تاپقان. سونىمەن قاتار، كۇمىس كومەي ءانشى عاريفوللا قۇرمانعاليەۆ كوشەسى جايىنداعى مالىمەتتىڭ ورىسشاسىندا اداستىرىپ اكەلىپ، كورنەكتى دراماتۋرگ شاحمەت قۇسايىنوۆتىڭ مالىمەتىن بەرە سالعان. لاتيف قىدىربەكوۆ پەن بالعابەك قىدىربەكۇلى اتىنداعى كوشەلەر جونىندەگى ماعلۇماتتارعا دا ءبىر-بىرىنە توننىڭ ىشكى باۋىنىڭ كۇيىن كەشتىرىپ قويعان.
سونداي-اق، ينجەنەر، گەنەرال-مايور ۆ. دەگتيارەۆتى بىرەسە 1579-جىلى تۋعىزسا، ەندى بىردە 1879 جىلى دۇنيە ەسىگىن اشتىرىپ قويادى. اتاقتى پارتيزان قاسىم قايسەنوۆپەن قازاقشاسى مەن اعىلشىنشاسىندا 1995 جىلى قوشتاسۋعا ءماجبۇر بولساڭىز، ورىسشاسىندا 2005 جىلى قوشتاساسىز. ال، مەملەكەت قايراتكەرى، ۇوس ارداگەرى مايسىمحان بەيسەباەۆتىڭ تۋعان-قايتقان جىلدارىن قازاقشاسىندا 1808-1987 دەسە، ورىسشاسى مەن اعىلشىنشاسىندا - 1908-1987 جىلدار دەپ بەرگەن. «ءجارار، ءبىر عاسىرعا جاسىن ۇلعايتقانىنا اعامىزدىڭ ارۋاعى اسا قاتتى قاپالانباعان شىعار؟» دەپ قويىپ، جيناقتى ءارى قاراي پاراقتاپ كەلە جاتىپ، مۇنداي «تەحنيشەسكىي» قاتەنىڭ اسقان ورەسكەل مىسالىنا كەلىپ تىرەلگەندە، تىپتەن، نە ايتارىمدى بىلمەدىم. «مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، 4 رەت قازاق كسر، 1 رەت كسرو جوعارعى كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتى بولعان قازاقتىڭ ۇلتجاندى قىزى بالجان بولتىرىكوۆانى (كىتاپتاعى ماتىندە تاپ وسىلاي دەگەن، اپامىز تۋرالى وسىلاي تەبىرەنگەندە، ونىڭ دەرەكتەرىنە قاتىستى جاۋاپكەرشىلىكتى جۇرەك جانارلارىنىڭ كوز جاسى ابايسىزدا شايىپ كەتكەن بە دەپ قالدىم)» 1966-شى جىلى ومىرگە كەلتىرەدى دە، ونسىز دا قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا عۇمىر-شىركىندى مۇلدەم شۇنتيتىپ، 1971 جىلى باقيلىققا شىعارىپ سالا سالادى. ءۇش تىلدەگى ماتىندە دە سول داتا. ءسويتىپ، اپامىز الپامىس بابامىزداي ساعات سايىن وسكەن دە، 5-اق جىل عۇمىرىندا زىمىرانداي جۇيتكىتىپ، قىرۋار قايراتكەرلىك شارۋالاردى اتقارىپ تاستاپ، قۇيرىقتى جۇلدىزداي اعىپ ءوتىپ كەتە بارىپتى. ۋھ! فانتاستيكا - ادامعا نە ىستەتپەيسىڭ؟
ال، ەندى جيناق اۆتورلارى بولىپ تابىلاتىن رەداكتسيا القاسىنىڭ سيدنەي وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى، ايگىلى بوكسشى باۋىرىمىز، شىن مانىندەگى قۇيرىقتى جۇلدىز بەكزات ساتتارحانوۆتى سەۋل وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى قىلىپ قويعان سوراقى سىيى تۋراسىندا جۋرناليست قانات تىلەۋحاننىڭ www.alaman.kz سايتىنا جازعان «ساتتارحانوۆقا دەگەن سوراقى سىي» اتتى ماقالاسىنان وقۋلارىڭىزعا بولادى.
«ي، ءيا، ءا» دەپ، يەكتى ءبىر قاسىپ قويدىق. قاسىڭدا ەشكىم جوق، كىممەن داۋلاسىپ، كىمگە شەر تارقاتاسىڭ، «ەششە» ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعى، قاتىن-بالا ۇيىقتاپ قالعان. اناۋ الگى قاشقىن اكىم ۆ. حراپۋنوۆتىڭ تۇسىندا دا ءۇش تىلدە «الماتى كوشەلەرى» دەگەن ۇقساس اتپەن وسىنداي وراسان جيناق شىققان ەكەن. سول كەزدە ساتيرانىڭ ءاپايتوس تارلانى عابباس قابىشۇلى اعامىز «الماتىدا كوشەسى بار ەرماكتىڭ» دەپ ايعايلاتىپ تۇرىپ ماقالا جاريالاعان ەكەن. بىراق ءبىزدىڭ «انشەيىندە اۋىز جاپپاس...» اعالارىمىزدىڭ ەشبىرىنىڭ ايعايعا سۇرەن قوسىپ، سونىلىعىن ەشقاشان جوعالتپايتىن ۇلت نامىسى، ءتىل تاعدىرى دەگەن القاپقا تۇرەن تارتۋعا ءداتى جەتپەگەن ەكەن. بۇعان نە دەرسىڭ؟! ەندى مىناۋ 11 ميلليونعا جۋىق تەڭگەنى سۋشا شاشقىزىپ قويىپ، جىبەرىپ قويعان بالاشا، كوزىمىز باعجاڭداپ، ءلام دەۋگە ءداتىمىز بارماي، قاشانعىمىزداي بۇكشەڭ قاعىپ جۇرگەنىمىز. قۇرعاتۋعا ءوزىڭ قام قىلماساڭ، قىلتاڭدى قىرقىپ تۇسەدى عوي، اعايىن-اۋ!
بەيبىت تولەگەنۇلى، قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى
