جۇما, 19 ءساۋىر 2024
46 - ءسوز 4795 12 پىكىر 12 قاراشا, 2019 ساعات 12:29

دايش سودىرلارى تاجىكستانعا اشىق شابۋىل جاسادى

كەشە ورتالىق ازيا ساياساتتانۋشىلارى ەرەكشە تالقىلاۋعا، ال باق-تارى ساراپشىلار شاقىرىپ، تالداۋ جاساۋعا ءتيىس وقيعا بولدى. تاجىكستانعا دايش(يگيل) سودىرلارى اشىق شابۋىل جاسادى. بۇل رەتتە: ولار قالاي وتكەن؟ ەندىگى قادامدارى قانداي بولماق؟ شابۋىل جانە كەرى شەگىنۋ ستراتەگيالارى قانداي؟ دايش ستراتەگياسىنىڭ ەۆوليۋتسياسى دەگەن ماسەلەلەردى تالقىلاپ جاتۋعا ءتيىسپىز نەگىزى.

جالپى قاتە بولسا دا، ءبىر جورامال جاساپ كورەيىن.

دايش قازىرگى تاڭدا ءوز تاريحىنداعى ەڭ قيىن ءارى كۇردەلى كەزەڭگە تاپ بولدى. ولار يراك پەن سيرياداعى بارلىق ايماقتارىنان جانە ءجۇز مىڭعا جۋىق سودىرلارىنان ايىرىلدى. باسشىلارى ءال-باگدادي ولتىرىلدى(مۇمكىن گاۆاي ارالدارىندا كوكتەيل ءىشىپ جاتقان شىعار), قىسقاسى جوبادان شىعارىلدى. 2016 جىلدان باستاپ دايش-تىڭ اۋعانستانعا ەنگەنى، وندا تاليبتەرمەن ءدىني كوزقاراستارىنىڭ قاراما-قايشىلىعىنا بايلانىستى ءوزارا سوعىسىپ جاتقانى بەلگىلى. شىن مانىندە قازىر دايش سودىرلارى جاڭا ايماق ىزدەيدى. ويتكەنى ۋاقىت وتكەن سايىن ولاردىڭ تاياۋ شىعىستا ومىرشەڭدىگى ازايىپ كەلەدى.

اۋعانستانداعى دايش سودىرلارى ورتالىق ازياعا كىرۋگە ءماجبۇر بولۋى مۇمكىن. نەگە؟ ويتكەنى ولار اۋعانستان شەكارالاساتىن قۋاتتى اسكەري كۇشكە يە باتىستاعى يرانعا، شىعىستاعى قىتايعا، وڭتۇستىگىندەگى پاكىستانعا بارا المايدى. ءبىر عانا جول ول سولتۇستىكتەگى اسكەري كۇشى ءالسىز تاجىكستان مەن تۇركىمەنستان عانا. ونىڭ ۇستىنە "تاليبان" قوزعالىسى اۋعانستاننىڭ دايش توبىن قىسپاققا الۋدى ارتتىرۋدا. ءتىرى قالۋ ءۇشىن دەرەۋ باسقا ايماققا كەتۋ كەرەك.

تاجىكستانعا شابۋىل جاساۋ كۇنى دە كەزدەيسوقتىق ەمەس. ولار تۋرا تاجىكستاننىڭ اتا زاڭ كۇنىندە قاندى سويقان سالدى. وسى ارقىلى مەملەكەتتەردىڭ زاڭدىق قۇقىعىن مويىنداماي، ءوز زاڭدارىنىڭ عانا بارىن بىلدىرگىسى كەلگەن سياقتى. ونىڭ ۇستىنە شابۋىل بارىسىندا تاجىكباسى راحمون ەلىندە بولماعان.

ەڭ قاۋىپتىسى سول، بۇل ەلگە شابۋىل جاساعانداردىڭ كوبى تاجىكتەر. دايش-قا ءوتىپ كەتكەن تاجىك سودىرلارى. شابۋىلدىڭ ساتسىزدىگىن سودىرلار اراسىندا ايەلدەردىڭ كوپ بولۋىن جانە بۇل رەيد تەك قانا مەملەكەتتىڭ رەاكتسياسىن تەكسەرۋ ماقساتىندا بولعاندىعىمەن تۇسىندىرۋگە بولادى.

ەندىگى قادامدارى قانداي بولۋى مۇمكىن؟
دايش ءال-باگداديدىڭ ولىمىنە بايلانىستى قارىمتا سوققى جاساۋى ءتيىس. بۇل ۇيىمنىڭ "الەمدىك تەررورلىق ۇيىم" اتتى ءيميدجى ءۇشىن قاجەت. ولار وزگە ەلدە ۇيىقتاپ جاتقان ۇياشىقتاردى اشىق ارەكەتكە كوشۋگە شاقىرادى. دايش قۇرامىنداعى سودىرلار ءوز ەلدەرىنە قايتىپ، سول ايماقتاردا ارەكەت ەتۋگە تىرىسىپ كورەدى. دايش اقش-قا سوققى جاساي المايدى، بىراق الەم ەلدەرىندەگى اقش، رەسەي مەن باتىس ەلدەرىنىڭ ەلشىلىكتەرىن نىساناعا الۋعا تىرىسادى. ءبىر-ەكى الەمدى ءدۇر سىلكىندىرەر تەراكت جاساۋعا تالپىنادى (پاريجدەگىدەي). مۇمكىن تاجىك پەن تۇركىمەن شەكاراسىنا تاعى شابۋىل جاساپ كورەر.

ءبىزدىڭ ارەكەت: بارلىق دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىمداردى باقىلاۋدا ۇستاۋ، قاۋىپسىزدىكتى ارتتىرۋ، شەكاراداعى باقىلاۋدا كۇشەيتۋ.

اسحات قاسەنعاليدىڭ facebook پاراقشاسىنان

Abai.kz

12 پىكىر