Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Keshe men býgin 5748 6 pikir 7 Qazan, 2019 saghat 12:16

Abay: «Bilgenderding sózine, mahabbatpen erseniz»

Uinston Cherchilliding mynaday tamasha sózi bar:

«Bolashaqqa tike qarau kerek. Keshe teniz kapitany túratyn minberge kóterilip, korabli túmsyghy tauday jal-jal tolqyndardy qalay jarghanyn kórdim.

Eriksiz súraq tudy: «Aydyndaghy jalghyz keme býiirin soqqylap jatqan esepsiz tolqyngha qalay boy bermeydi?»

Jauap óte onay. Óitkeni, onda – maqsat bar, al tolqyndy jel quyp jýr – sol sebepti yghysugha mәjbýr.

Eger biz aldymyzgha AYQYN MAQSAT qoya bilsek, dittegen biyigimizdi baghyndyrmay tynbaymyz».

JALPY «ADAM BAQYTY» DEGEN NE?

Ghalymdardyng aituynsha, BES-AQ NÁRSEDEN túrady eken:

  • BOLAShAQQA DEGEN SENIM;
  • SAPALY BILIM;
  • SALAUATTY ÓMIR SALTY;
  • RUHANY BAYLYQ;
  • TAZA SU.

ÚLY MAQSAT JOLYNDA QOL JETKENGE GhANA QUANYP, ALGhA QADAM BASUDY OILAMAGhAN – TOQYRAYDY, AL ILGERI OZGhANYN IZDENISKE ÚLASTYRYP OTYRGhAN – BIYIKTERDI BAGhYNDYRADY.

Industrialdyq jaghynan joghary qarqynmen damyghan elderde HH ghasyrdyng ayaghyna qaray jappay intellektualdy resursqa, sonyng ishinde BILIMGE ARQA SÝIEGEN SALALAR men ghylymi, aqparattyq tehnologiyalargha kóbirek iyek artqan EKONOMIKANYNG BÚRYN-SONDY BOLMAGhAN JANA TÝRI payda boldy.

1997 jyly AQSh-ta «AKADEMIYaLYQ KAPITALIZM» degen ataumen Sheyl Sloter men Larry Lesliyding kitaby jaryq kórdi.

Búl termindi ghylymy ainalymgha alghash Edvar Heket engizgen eken.

Dýnie jýzi jetekshi uniyversiytetterining qyzmetin KOMMERSIALIZASIYaLAU kóptegen elderding EKONOMIKALYQ DAMUYN JEDELDETTI dep aitugha tolyq negiz bar.

Joghary oqu oryndaryn BIZNESKE AYNALDYRUDYNG ózektiligin bilim beru salasyndaghy tútynushylyq qajettilikting ózgeruimen týsindiruge bolady.

Birinshi kezekte, kýn tәrtibine joghary bilimdi el ekonomikasynyng tolyqqandy salasyna ainaldyrudy shygharyp, sol arqyly qoghamnyng auqatty da tabysty mýshelerining qataryn kóbeytudi  kózdeydi.

Sóz joq, búghan qol jetkizgender qatary kóp ekeni dausyz.

Álemdegi eng quatty Garvard uniyversiytetin alsaq, NACUBO zertteulerinde jariyalanghan mәlimet boyynsha, onyng qory 32,3 milliard dollar qúraydy.

Ekinshi orynda AQSh-tyng ataqty Yeli uniyversiyteti (20,7 milliard dollar).

ShETEL TÁJIRIYBESINE kóz jýgirtsek, osynday dәrejege qol jetkizip otyrghan әlemdegi aldynghy qatardaghy oqu oryndarynyng bәri týgelge juyq shet aimaqtarda, sonymen qatar kishigirim qalalarda ornalasqan.

Mysaly, jana biz aityp ótken Yeli uniyversiyteti halqynyng sany shamamen 130 myng adamdy qúraytyn Niu-Heven qalasynda ornalasqan.

Búl bilim ordasy, jahandyq reyting boyynsha, alghashqy bestikting qúramynda. Student sany – 13 mynnan astam.

Kembridj qalashyghyndaghy әlemge әigili Massachusets tehnologiyalyq uniyversiytetinde 11 myng student bilim alady.

Jogharyda jer sharyndaghy eng quatty joghary oqu orny dep kórsetilgen Garvard uniyversiyteti osy Kembridjde ornalasqan.

Prinston uniyversiyteti – Prinston qalasynda.

Negizinde AQSh-ta 4,5 myng joghary oqu orny bolsa, onyng 39-y ghana Vashingtonda, 94-i Niu-Yorkte ornalasqan.

Jalpy alghanda, AQSh JOGhARY BILIM ORDALARYNYNG 3%, BÝKIL AMERIKA AMERIKA STUDENTTERINING 3,7% – VAShINGTON MEN NIU-YORKTE.

Úlybritaniyanyng әlem moyyndaghan Oksford, Kembridj, Manchester, Glazgo uniyversiytetteri elding qashyq búryshynda, kishigirim graftyqtarda ornalasqan.

Túmandy Alibion jerindegi 164 joghary bilim oshaghynda 2,3 mln. student oqysa, jastyq shaghyn Londonda ótkizu eldegi barsha student qauymynyng 20%-na, yaghny 500 myng jasqa búiyrghan.

Japoniyada da alys aimaqtar aiqyn basymdyqty paydalanady.

Songhy sanaq boyynsha, 343 myng adam túryp jatqan Japoniyanyng Sinuzuku qalasynda ornalasqan Vakeda uniyversiytetinde 50 myng student bilim alyp jatyr.

Ayta keteyik, búl «Alima-mater» – әlem moyyndaghan jazushy Haruky Murakami, Sony korporasiyasy qúryltayshylarynyng biri Masaru Ibuka siyaqty túlghalardy týletip úshyrghan bilim oshaghy.

Álemdegi alghashqy gumanoid robot osy bilim ordasynyng zerthanasynda jasalghan kórinedi.

Kerisinshe, 14 milliongha juyq túrghyny bar Tokiodaghy Keyo uniyversiytetinde 33 myng student oqidy.

Ontýstik Koreyanyng 23 000 student bilim alyp otyrghan ataghy jer jarghan ghylymiy-tehnikalyq instituty Tedjon qalashyghynda ornalasqan (búl qalany osy oqu orny arqyly izdep tabugha bolatyn shyghar), búl jerde búdan basqa115 myng student oqityn 20 uniyversiytet bar.

El boyynsha 380 joghary oqu oryndarynda 2,5 mln. student oqidy.

Múnyng syrtynda dýnie jýzining irgeli uniyversitterining filialdaryn ashu arqyly óz ekonomikasyn odan әri damytyp otyrghan elder barshylyq. Búl jóninen әlemdegi alghashqy bestik Singapur (12), Malayziya (12) men Katar (11) enshisinde.

Tayau Shyghysta jiyi-jii soghys órti tútanyp jatqanyna qaramastan Birikken Arab Ámirligi osy maqsatqa bólinetin qarjy kólemin jyl sanap úlghayta týsude. Abu-Daby әmirligining ýkimeti Niu-York uniyversiytetine filial ghimaratyn túrghyzu ýshin óz tarapynan 50 mln. dollar úsynghan.

Bir qaraghanda múnayynyng ózi asyrap otyrghan el bolashaqqa osynday investisiya júmsap otyr.

Malayziya óz jerinde Úlybritaniya, Amerika Qúrama Shtattary, Avstraliya joghary oqu oryndarynyng bólimshelik qúrylymdaryn qúryp, solarmen tyghyz baylanys ústau nәtiyjesinde jyl sayyn 50 myng sheteldik jasty oqytugha qol jetkizdi.

Búl elden alghan diplom, oqu jyldarynda júmsalghan qarjynyng azdyghymen qosa, әlemning barlyq elderinde moyyndalady jәne túlghalyq ta, mansaptyq jaghynan da ósu jolynda senimdi kepil bola alady.

Malayziya Nottingem Uniyversiyteti kelesi jyly jiyrma jasqa tolady. Diplomynyng bedeli negizgi uniyversiytet bitirushilermen teng dәrejede. Bir ghana ózgeris bolsa, ol – oqu qúnynyng arzandyghy. Student Úlybritaniyagha baryp oquyn jalghastyru qúqyghyn kez kelgen uaqytta paydalana alady.

Osyghan deyingi jazghandarymyzda Úly Daladaghy BILIMGE QÚShTARLYQ tarihyn negizgi taqyrybymyzgha arqau etip keldik.

Birden aitu kerek, biz býgin jas úrpaqqa sapaly bilim, sanaly tәrbie berip kele jatqan elimizdegi joghary bilim salasynyng júmysyn talqylaudy emes, qayta әlemdik ýlgide JOGhARY OQU ORYNDARYNYNG ÓNIRLERDING EKONOMIKASYN ÓRLETUDEGI YQPALY turaly aitudy maqsat tútyp otyrmyz.

Sol sebepti oqyrman nazaryn oigha alghan maqsatymyzgha búryp, ishki jaghdaygha oralayyq:

№/№ JOO ornalasqan jer JOO sany Student sany
1. Aqmola oblysy 4 10 166
2. Aqtóbe oblysy 6 24 459
3. Almaty oblysy 3 10 410
4. Atyrau oblysy 3 13186
5. Batys Qazaqstan oblysy 4 30 663
6. Jambyl oblysy 3 22 665
7. Qaraghandy oblysy 9 44 549
8. Qostanay oblysy 7 21 169
9. Qyzylorda oblysy 3 10 660
10. Manghystau oblysy 2 6 215
11. Pavlodar oblysy 4 15 892
12. Soltýstik Qazaqstan oblysy 2 7 530
13. Shymkent qalasy 10 84 813
14. Týrkistan oblysy 2 9 673
15. Shyghys Qazaqstan oblysy 7 32 129
16 Núr-Súltan qalasy 14 55 000

AL, BIR GhANA ALMATY QALASY – 41 JOO, 144 000 STUDENT.

Kesteden kórinip túrghanynday, eldegi joghary oqu oryndary dýniyejýzi tәjiriybesindegidey alys aimaqtarda emes, kerisinshe, eki iri ortalyqta ghana shoghyrlanghan.

BILGENDERDING SÓZINE

MAHABBATPEN ERSENIZ, – dep ýiretedi kemenger Abay.

Álemdik bilim múhitynda kósh bastap kele jatqan elder siyaqty BIZDEGI JOGhARY BILIM BERU ORYNDARYNYNG ORNALASUYN QALAY RETTEUGE BOLADY degen súraq tuyndaydy.

QUATTY ÓNIR – QUATTY QAZAQSTAN.

Búl aksioma.

Ónirlerdegi joghary oqu oryndarynyng belgili bir EKONOMIKALYQ BAGhYTTA kóshbasshy bolghanyn qalar edik.

Solay bolsa, AYMAQTARDYNG ÁLEUMETTIK-EKONOMIKALYQ DAMUY men KADRLYQ ÁLEUETIN nyghaytuda sheshushi ról atqaryp, MYQTY TIREK  bola alady.

Oqudyng mynaday tolyq siklin qúru mýmkindigi tuady: KOLLEDJ – JOO – ÓNIRGE JÚMYSQA ORNALASTYRU.

Mәselen, elimizding soltýstik oblystary barlyq uaqytta agrarlyq aimaq bolyp esepteledi.

Ortalyq Qazaqstan metallurgiya, auyr ónerkәsip pen industriya salasy kadrlaryn dayyndap shyghara alady.

Qazaqstan Magnitkasynyng býgingi tanda kadr tapshylyghyn qatty sezinip otyrghany jasyryn emes.

GRANTTARDY AYMAQTARGhA BÓLUDING TIYIMDILIGI nede:

  1. Ishki kóshi-qon joghary qarqynmen damidy;
  2. Ekonomikalyq belsendilik artady;
  3. Ónirlerdegi talantty jastargha keninen jol ashylady.

Aymaqtarda BILIM SEGMENTINE arqa sýieu – EKONOMIKALYQ JÁNE ÁLEUMETTIK SAYaSATTY TABYSTY JÝRGIZUDING BASTY KEPILI.

Birer mysal. Kaliforniya shtatynda ornalasqan Silikon anghary Amerikadaghy ýsh iri tehnologiyalyq ortalyqtyng biri bolyp tabylady. Búl jerde Forbes tizimine engen әlemning 80 milliarderi ómir sýrip jatyr.

Osyndaghy Stendford uniyversiyteti – naghyz ziyatkerlik yadro.

Múnda jyl sayyn 7 000 student pen 8 000 magistrant bilim alady.

TQS Best Student reytingi boyynsha, AQSh-tyng «studentter qalashyghy» bolyp sanalatyn Boston qalasy men onyng manayynda ómir sýru dengeyi jóninen eng joghary kórsetkishterge iye.

Ómir sýru sapasy joghary, әri kәsipkerlikpen ainalysugha óte qolayly bolyp sanalady.

Tap osynday jaghdaydy Úlybritaniya joghary oqu oryndarynyng studentteri basynan keship otyr.

Bir ghana Oksford uniyversiytetining jyl sayynghy tabysy 5 mlrd. dollardy qúraydy. Búl irgeli bilim úyasynyng kýndelikti qyzmetin qamtamasyz etuge qalanyng barlyq kәsiporyndary júmyldyrylghan.

Manchester uniyversiyteti ózining bilim strategiyasynyng arqasynda әlemning 66 elinde oqu baghdarlamasyn jýrgizu arqyly óz budjetine jyl sayyn 1,4 mlrd. dollar kiris әkeledi.

MÚNDAY BOLMAQ QAYDA DEP

AYTPA GhYLYM SÝISENIZ.

Abay.

Jogharyda biz tilge tiyek qylghan shetel memleketterining qol jetkizgen jetistikterin iygeruge әbden bolady.

OGhAN ALGhYShART PEN QOLAYLY JAGhDAY JETKILIKTI.

Qoldaghy  mәlimet, kerisinshe, bilim izdep syrtqa sapar shegetinderding sany azaymay otyrghanyn kórsetedi.

Sóz sonynda, joghary bilim beru oryndaryn ÁR AYMAQTYNG EKONOMIKALYQ DAMU QAJETTILIGINE ORAY baghyttap otyru kerektigin aitqymyz keledi.

Dana Abay aitpaqshy, «QÚDAYDAN QORYQ, PENDEDEN ÚYaL, BALANG BALA BOLSYN DESENG – OQYT!

...ALDAU QOSPAY, ADAL ENBEGIN SATQAN QOLÓNERLI – QAZAQTYNG ÁULIYESI SOL».

Joghary oqu oryndary arqyly ÓNIRLERDING EKONOMIKASYN DAMYTUMEN QOSA, elimizdi EURAZIYa KENISTIGINDEGI JOGhARY BILIM ORTALYGhYNA ainaldyru mýmkindigi bar.

Arystanbek Múhamediyúly

Abai.kz

6 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2256
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3525