Seysenbi, 23 Sәuir 2024
Aqmyltyq 6102 68 pikir 5 Qazan, 2019 saghat 11:39

«Dinning atynan din mamany ghana oi-pikir aitugha qúqyly»

Elge uaghyz aitatyn dindәrlar óte kóbeyip ketti. Ashyq әleumettik jelilerdi paydalanyp, auyzdarynan aq kóbik aghyp qazaqqa aqyl soghyp otyrghan sol "sheshenderdin" qaysysy shyn dindәr, qaysysy dinbúzar ekenin bilip bolmaysyz. Olardyng әleumettik jelide taraghan viydeojazbalaryn elekten ótkizip jatqan eshkim joq, ghalamtordy qosyp qalsang qaptap jýr. Kim ekeni belgisiz osy uaghyzshylardyng "tegin aqylyn" tyndaghan qazaq jastarynyng basy qatyp jýrgeni shyndyq.

Kýni keshe әlemjelide búrynghy aitysker aqyn Múhamedjan Tazabekting polisiyagha aqyl aityp otyrghan viydeosy tarady. Tipti Múhamedjan myrza zal toly IIM qyzmetkerlerine "uaghyz" aityp otyr deuge de bolady. Búrynghy aityskerding ekilene sóilegen sózine el amandyghyn kýzetushiler essiz ilanghanday, ýnsiz tyndap otyr.

Bizdi tanghaldyrghany eshqanday iydeologiyagha ermey, tek Zang boyynsha qyzmet etui kerek polisiyagha diny "uaghyz" tyndau ne ýshin kerek boldy?! Múhamedjan Tazabek sayasatker nemese sayasattanushy emes, zanger emes, diplomat emes, tipti jalpy halyq jappay moyyndaghan qogham qayratkeri de emes. Endeshe, qatardaghy telearna basshysynyng auyl-ýiding arasynda aitatyn әngimesin tyndaugha poliyseylerdi mindettegen kim?

Álde IIM Preziydent tapsyrmasyna oray polisiya júmysyna reforma jasaudy olardyng diny sauatyn ashudan bastaudy jón kórdi me? Preziydent Qasym-Jomart Toqaev biyl 2 qyrkýiekte Qazaqstan halqyna Joldauynda qazaq polisiyasynyng qyzmetine reforma kerek ekenin aitqan.

«Qúqyq qorghau jýiesin tolyq reformalau – asa manyzdy mindetterding biri. Polisiyanyng memlekettik kýshtik qúrylymyndaghy beynesi birte-birte ózgerip, qauipsizdikti qamtamasyz etu ýshin azamattargha qyzmet kórsetetin organgha aynalady. Poliyseyler júmysynyng tiyimdiligi polisiya qyzmetinin bedeldi boluyna baylanysty», - degen edi memleket basshysy.

Múhamedjan Tazabek jeke kózqarasyna sýienip sóilegen "uaghyzynda" eldegi birqatar kýrdeli mәselelerge ózinshe bagha bergen. Eks-aytyskerding pikirinshe, «Qazaq qytaydan emes, qúdaydan qorqqany jón» eken. Al «mitingi kezinde poliyseyler berilgen búiryqty oryndauy kerek» deydi. Búiyryqty oryndau ýshin alangha shyqqan ata-әjelerge de esh ayaushylyq kórsetuding qajeti joq eken.

Tazabekting osy sózderine baylanysty әleumettik jelide әrtýrli pikir aityluda. Biz saytymyzdyng túraqty avtory, zanger-dintanushy Múqan Isahannyng Facebook jelisindegi jeke paraqshasynda jazghan jazbasyn jariyalap otyrmyz.

Múqan Isahan, dintanushy ghalym:

Birinshiden, әrqaysymyz pikir aitugha qaqylymyz. Dese de, dinning atynan din mamany ghana oi-pikir aitugha qúqyly. Ásirese, uaghyz-nasihatty islam oqu-oryndaryndaghy "Daghua" fakulitetin bitirgen mamandar ghana aita alady. Olar irshad metodologiyasyn jan-jaqty mengergendikten, әrtýrli әleumettik toptyng kónil-kýiine qaray qalay uaghyz aitu kerektigin jetik biledi. Atap aitar bolsaq, uaghyzshy hikmetut-tashrigha (sharighat hikmeti), siyasatul-shariya (sharighattyn sayasaty), qaghidatul-shariya (sharighat qaghidattary), hilayiy-shariya (danalyq, tapqyrlyq), maqasitul-shariya (sharighat maqsattary), bәlagha (sheshendik óner) jәne t.b. sharttardy iygerui shart. Yaghni, jýz jerden auzynmen qús tistegen sózge dilmәr, qyzyl sózding kenishin qazyp, qúlashyndy jazyp sóileytin sheshen bol, din mamany, onyng ishinde daghua mamany bolmasang uaghyz aituda qatelikke boy aldyrasyn. Islamdaghy osy dәstýrdi eskergen QMDB birneshe jyl búryn RANT-ny (respublikalyq aqparattyq nasihat toby) qúrghan bolatyn. RANT-gha mýshe bolu ýshin din uaghyzshylary arnayy attestasiyadan ótedi. Jәne olar arnayy "Jadynama " boyynsha júmys isteydi. Eger, uaghyz-nasihat aitu barysynda bekitilgen erejegege say emes oi-pikir aitylsa, ol ýshin jauapkershilikke tartylady. Osy sebepten de býginge kýnge deyin birtalay uaghyzshy RANT qúramynan shygharyldy. Demek, adam ózine beymәlim ispen shúghyldanbaghany jón. Qazaq "Dýmshe molda din búzady" dep teginnen tegin aitpaghan.

Ekinshiden, búl mәselege zandyq túrghydan qaraytyn bolsaq, QR Diny qyzmet jәne diny birlestikter turaly Zany boyynsha uaghyz-nasihatty Ádilet basqarmasynyng tirkeuinen ótken Diny birlestikterding qyzmetkeri jәne diny missioner degen liysenziyasy bar adam ghana aita alady. Eger, arnayy rúqsaty joq adam uaghyz-nasihat aitsa, oghan QR Ákimshilik qúqyq búzushylyq turaly kodeksi boyynsha aiyppúl salynady. Biluimshe elimizde pәterge tyghylyp jinalyp alyp uaghyz aitatyn diny toptardyng mýshelerine birneshe ret aiyppúl salyndy. Onyng ishinde Daryn Mýbarov ta bar. Yaghni, bey-bereket uaghyz aitudan saqtanghan jón.

Ýshinshiden, qazirgi qazaq qoghamyndaghy kýiip túrghan taqyryptyng biri qytay qaupi desek asyra aitqandyq emes. Sebebi Qytay - әlemdegi alyp derjavalardyng biri. Odan Qazaqstan týgili alpauyt el AQSh-tyng ózi qauiptenedi. Qaryz berip, artynan onyng bodauyna jer súraytyn elden kim-kim bolsa da, qauiptenedi. Qala berdi demografiyamyz ýshin de elimizden qytay zauyttarynyng ashyluy asa qaterli. Osy túrghydan alghanda halyqtyng alandaushylyghyn dúrys dep esepteymin. Búl mәselege ekonmist, qarjyger, sayasattanushy taldau jasasa qúba-qúp. Al aqyn adam halyq jaghynda bolu kerek dep oilaymyn. Demek, әrkim óz ornyn bilui kerek!

Abai.kz

68 pikir