Dýniyede býkil tiri jan, tirshilik iyesi tәuelsizdikti iz­­deydi, soghan úm­ty­­­lady. Ol sanaly da, sanasyz da tirshilikke tәn. Búl tý­sinikti, óitkeni әr­bir tirshilik iyesi bostandyqta, erkindikte ómir sýredi. Erkindik, bostandyq degen ne? Ol tirshilikte eshqanday kederginin, qyspaqtyn, bolmauy, qyspaq kedergi joq jerde erkindik bar. Álemdegi barlyq jan-januar, qús-qútan bәri de sol bostandyqta, erkindikte ómir sýredi. Ómirine túrghan ortasy qolaysyz bolsa, olar odan basqa jaqqa oryn auystyrady. Onday mýmkindik joq bolsa, onda erkindik te joq. Sonda tәuelsizdik, erkindik degen ne? Ne isteymin, ne jasaymyn, qayda baramyn dep basqa da yntalylyqqa eshqanday kedergi bolmasa, mine, sol erkindik.

Dýniyede býkil tiri jan, tirshilik iyesi tәuelsizdikti iz­­deydi, soghan úm­ty­­­lady. Ol sanaly da, sanasyz da tirshilikke tәn. Búl tý­sinikti, óitkeni әr­bir tirshilik iyesi bostandyqta, erkindikte ómir sýredi. Erkindik, bostandyq degen ne? Ol tirshilikte eshqanday kederginin, qyspaqtyn, bolmauy, qyspaq kedergi joq jerde erkindik bar. Álemdegi barlyq jan-januar, qús-qútan bәri de sol bostandyqta, erkindikte ómir sýredi. Ómirine túrghan ortasy qolaysyz bolsa, olar odan basqa jaqqa oryn auystyrady. Onday mýmkindik joq bolsa, onda erkindik te joq. Sonda tәuelsizdik, erkindik degen ne? Ne isteymin, ne jasaymyn, qayda baramyn dep basqa da yntalylyqqa eshqanday kedergi bolmasa, mine, sol erkindik.

Al tәuelsizdik she? Ol da erkindikten tu­yndaydy. Tәuelsizdik ol eshkimnen qaymyqpau, eshkimge baghynyshty bolmau, oiyna kelgen alghashqy isine erkin kirisu, jaltaqtamau. Búl, әriyne, tabighy qúbylys. Biraq, XVIII ghasyr­daghy fransuz filosoftarynyng kóshbasshysy Deny Didronyng pikirinshe, erkindik jansyz dýniyege de tәn kórinedi. Onyng pikirinshe, әlemde qozghal­maytyn zat joq. Bәri de qozghalysta, eger keybir qozghalmaytyn zat bolsa, onda ony ústap túrghan kedergi bar bolghany. Eger sol qozghal­may túrghan zattyng kedergisin alyp tastasa bol­dy, ol qozghalysqa týsedi degen bolatyn. Olay bolsa, sol qozghalystyng ózi de erkindik kóri­nedi. Al endi әlemde eshbir kedergisiz, absolutti tәuel­sizdik, erkindik bar ma degen súraq tuyndaydy. Abstraktili týrde onday tәuel­sizdik bolady deuge keledi. Biraq, naqty ómirde múnday, absoluttik tәuelsizdik joq, bolmaydy da. Barlyq tәuelsizdik naqty jaghdayda, belgili dәrejede, qatynasta ghana kezdesedi dep týsinu kerek.

Ómirde barlyq is-әreket, qúbylys bir ja­ghynan alsang tәuelsiz, al ekinshi jaghynan tәu­eldi, keyde baghynyshty bolyp keledi. Tәuel­sizdikti absolutti týsinu - ol óreskeldik, tabighatqa qarsy kelu.

Álemde jaratushy Alladan basqa, absolutti tәuelsiz eshnәrse joq. Meyli ol sanaly ne sanasyz, jandy ne jansyz bolsyn. Qalghan dý­niyede tәuelsizdik pen tәueldilik tyghyz bay­la­nysta kezdesedi. Sonda tәuelsiz degenimiz ne? Ol belgili jaghdayda tәuelsizdikting jalpy alghanda tәueldilikten basym boluy. Ony absolutti dep týsinu - ol da tirshilikke qayshy. Al endi týrli jaghdayda tәueldilikting tәuelsiz­dik­ten basym bolghan kezderi de kezdesedi. Mәse­len, tútqynda otyrghan adam, bodandyqta ómir sýrgen el - tәueldi. Torda ústalghan qús, bay­lauly mal, zoobaqtaghy andar - tәueldi, olarda erkindik joq, sana da joq, biraq sezim bar. Tútqyndyqtan bosasa boldy, úshyp, erkin ketedi. Óitkeni, erkindik bәrine kerek. Tabighy ómir, tirshilik zany.

Al adam - qoghamdyq sanaly, tirshilik iyesi. Ol qashanda erkindikti, bostandyqty ansaydy, tek ansap qana qoymaydy, sol ýshin әdis-tәsil izdeydi, kýresedi, tipti janyn pida etuge deyin barady. Adam balasyna tútqynda boludan nemese eriksizdikten qiyn nәrse joq. Mәselen, kóshpeli bolyp, keng dalany jaylaghan halyq ómir boyy bostandyqta, erkindikte ómir sýrdi. Ol basqa otyryqshy elder siyaqty bostandyq ýshin kýreske shyqqan joq. Óitkeni, ómiri bostandyqtan túrdy. Onyng sol erkindikting ne ekenin sezbeui de mýmkin, eger de ózinde bar әlgi erkindikke qauip tónbese. Kóshpeli halyq eline syrttan jau kelgende janyn salyp ayanbay, erlikpen jerin qorghaghan, sol ýshin ómirin pida etuge deyin barghan. Biraq, qorqatyny bir ghana nәrse bolghan. Ol - jau qolyna týsip, tiridey qapasta qamalmau, erkindikten airylmau. Olar ýshin kiriptar bolu, erkinen airylu ólimnen de auyr jaza retinde eseptelgen. Mәselen, sol kóshpeliler ókilin patsha ýkimeti týrli aiyp taghyp, «itjekkenge» jer audarghanda, sol jerden jolda ashtan, ne basqadan ólemin demey, myndaghan shaqyrym jerden ay men kýn, «qús joly» men «temirqazyqty» nysanagha alyp, eline jayau qashyp jetetin bolghan.

Qoghamdyq tarih dәleldegendey, adam bala­sy qashanda bostandyq, tәuelsizdik ýshin ký­res­ken. Tәueldilikting eng joghary shegi abaqtygha salu, jer audaru, qúldyqta ústaumen qatar, bý­kil el kóleminde qarasaq, ol bodandyqqa ai­naldyru. Bodan bolghan el - eriksiz, bas bostandyghy, erki joq el. Ol basqa ýstem elge qyzmet etedi. Eti tiri, sanasy oyanghan, erkindikti oilap, sol bodan elden shyqqan ziyaly azamattar bolsa, ýstem el, olardyng ensesin basyp, kózin joyghan. Degenmen ómir bir qalypta túrmaydy, jana el oishyldary dýniyege kelip, qozghau salghan. Sóitip bostandyq ýshin kýres esh tolastamaghan. Búl da ómir shyndyghy.

Bostandyq, erkindik, tәuelsizdik - asyl arman. Oghan jetuding joly әrqily, týrlishe. Negizgisi ekeu. Biri - kýres joly, ekinshisi kelisim joly. Osy ekeuining eng belgili, erteden kele jatqan sara ústanymy - ol últ-azattyq kýres joly. Búl jolda qan tógiledi, shyghyn bolady. Osyghan qaramastan el basyn ólim men ómir teketiresine tigip kýreske shyqqan. Mәselen, orys halqy úzaq jyldardaghy kýres nәtiy­je­sin­de bodandyqtan qútyldy. Óz aldyna tәuelsiz el bola aldy. Orys halqy, erkindigi ýshin eki jaqty qauipti kýshpen aiqasyp, kýreske shyq­ty. Biri - Batystan shyghyp orys jerin jau­la­maq bolghan shved, nemis - tevtondyqtar bola­tyn. Búl da orys halqyna onaylyqqa týspedi. Al­dy­men, týrli úsaq knyazdikterge bólingen orys­tardyng auyzbirligi bolmady. Sodan ózderi talay opyq jedi. Aqyrynda 1242 jyly sәuir aiynda Chud kóli múz aidynynda bolghan tev­tondyqtargha qar­sy jýrgizilgen qandy shayqas­ta orys ja­saq­taryn bastaghan Novgorod - Sever knyaz­diginen shyqqan 22 jasar Aleksandr Yaroslavich (1120-1263) (sol shayqastan keyin Nevskiy atan­­ghan) jaudy talqandap jenip, orys halqynyng ruhyn kóterdi. Biraq, orys halqy otanyna Shy­ghystan da qaptap kelgen monghol-tatar basqyn­shylyghyna dushar bolghan edi. 1223 jyly ma­myrda Qalqa ózeni boy­yn­daghy shayqasta orys­tar tas-talqan bolyp je­nilip, bodandyqqa ai­naldy. Altyn Orda han­dyghyna baghynyp, týrli salyq tólep týrugha mәjbýr boldy.

Osy jerde eske alatyn jәit, ol Batystan kel­gen jaugha orys jeri kerek boldy. Shyghys­tan kelgen jaugha salyq tóleytin baghynyshty el kerektigi. Ekeui de tәueldilik, biraq songhysy sәl de bolsa jenildeu edi. Sondyqtan Aleksandr Nevskiy qay jaqty betke alu diylemmasy tughanda, ol Rim Papasy uәkilderining úsyny­syn qabyldamay, betin shyghysqa audaryp, Ba­tyy han jaghynda boldy. Býl ýlken kóregendik edi. Ol kezde orys halqynyng jagh­dayy keyingi jyldargha qaraghanda әjeptәuir je­nildeu boldy. Aleksandr Nevskiy, onyng әkesi Yaroslav Batyimen til tabysty, dúrys qarym-qatynasta boldy.

Álemde qanday kýshti imperator, han, koroli, әmir bolsa da elde kóregen adam bar dep estise, ony qasyna aldyrghan. Ondaylardan Giyt­ler de, Stalin de qashpaghan. Mәselen, Volif Messingti ekeui de bilgen. Pikirin tyn­daghan. Ekeui de Tiybet danyshpandary qúpiyasyn bilmekke úmtylghan. Óitkeni, bәri belgisiz jәne baghynyshty emes. Bolashaq kýngirt. Sondyqtan oily el basshylary tәuelsizdik pen tәuel­di­likti baylanystyryp ústay bilgen. Tabighatta mәueli aghash iyilip, mәuesiz aghash boy tiregen, talasyp ósken. Biraq, jogharyda aitylghanday iyilip, tәueldilik kórsetu negizgi maqsat emes, tәuelsizdikke jetuding әreketi boluy kerek. Óitkeni, bәri sening qolynda emes. Qazaqta qanday adam bolsyn, bir iske kirisip ony bastar aldynda, tipti ol is emes-au, oy týrinde bol­sa da: «Qúday qalasa», deydi. Nege? Óit­keni, әrbir isting oryndaluy kóptegen faktor­largha baylanysty. Qazaq sony bilgen.

Sonymen, tәuelsizdik pen tәueldilik ara­syn­da dialektikalyq baylanys, qatynas bar. Dýniyede absolutti tәuelsizdik te, tәueldilik te joq. Biraq, solardyng qaysysy basym? Mәsele sonda. Biz tәueldilikting bir kórinisi, qúldyq ne tútqyn bolu dedik. Ondaylardyng oiy ishinde, tәuelsizdikti armandaydy. Qolynan kelse qú­tylu jolyn izdeydi. Tәuelsizbin degen janda kim bolsa sol bolsyn, bәribir ekinshi jaghynan tәueldi. Osynyn bәri ómir dialektikasy. Bilgir basshy osylardyng bәrine mәn bergen, retimen qoldanghan, degenine jetken.

Sonymen, Qalqa ózeni boyyndaghy jenilis izsiz qalmady. Orys halqynyng sanasyn oyatty. Aqyrynda 1380 jyly Kulikov dalasynda bol­ghan shayqasta Mәskeu knyazi Dmitriy Donskoy Altyn Orda hany Mamaydy je­nip, orys halqy­nyng bodandyqtan qútyluyna tarihy bastau jasady. Sóitip, bir jaghynan mon­ghol-tatar sha­buyly orystardy bodandyqqa әkel­se, ekinshi jaghynan olardyng namysyna tiyip, sanasyn oyat­ty, alauyzdyqty toqtatyp, Mәs­keu knyazdigi tó­nireginde birigip úiymdasuy­na negiz boldy. Búl orys maqaly: «Net huda, bez dobra» (qiyn­dyqsyz rahat joq) degenine úqsas oi.

Osynday qiyndyqtar Ukraina halqy basy­na da týsti. Olar da talay ret polyak shabu­yldaryna qarsy kýresip, aqyr sonynda Reseymen birigip, tәuelsiz elge ainaldy.

Tәuelsizdik amerikan halqyna da kýrespen keldi. Ony bastaghan Djordj Vashington 1781 jyldyng 1 qazanynda Yorktaunda bolghan qat­ty shayqasta aghylshyn kýshterin talqandap, Ame­rika tәuelsizdikke jetti. Keyin osynday erkindikti Kanada, Avstraliya siyaqty elder odan әri jalghastyrdy. Songhy ekeui qantógissiz, kelisim arqyly bostandyq aldy. Angliyadan úzaqqa sozylghan tartys, aqyrynda kelisim arqyly jetken elding eng bir aiqyn kórsetkishi - búl Ýndistan. 1947 jyly Djavaharlal Neru kezinde Ýndistan tәuelsiz memleket bolyp jariya­landy. Tәuelsizdikke kelisim arqyly qol jetkizu ol da jay bola qoymaydy, ony úzaq kýres­ting nәtiyjesi dep úghu kerek. Ekinshi jaghynan, ýstem bolghan otarshyl el múnday kelisimge, erkimen emes, amalsyzdan kónedi. Son­dyqtan da Ýndistanda ol ýshin bir oq atyl­mady. Bir adam shyghyn bolmady. Búl kýresting bastauyn Mahatma Gandy jýrgizgen edi.

Otyryqshy halyq bir jerde konystanyp, birigip ómir sýruge daghdylanghan bolsa, kóshpeli halyq mal sharuashylyghy jaghdayyna bayla­nys­ty myndaghan jyldar daralanyp ómir sý­ruge, údayy qonys audarugha beyimdelgen. Kósh­pelilerge jana jer malgha jayly bolsa, jersingen. Sondyqtan olardyng tarihy ómirinde jan-jaqqa tarap, taryday shashylyp, týrli sebepterge baylanysty birinen-biri qol ýzip, kete beru onsha qiyndyq әkelmegen. Biraq olar qayda jýrse de ózderining әdet-ghúrpyn, salt-sanasyn, tilin, diny senimin saqtay bilgen. Búl daghdyny sol alystaghy kóshpelilerding tikeley úrpaghy qazaqtardan aiqyn bayqaymyz. Oty­ryq­shy halyq ýirengen jerden zorlyq bolmasa, qonys audarmaghan, ómir sýre almaymyn dep qoryqqan, al kóshpelilerde onday ýrey bol­maghan. Búl olardyng túrmystyq tәuelsizdigining bir kórinisi bolsa kerek.

Qazirgi dәuirde zaman kýrt ózgerdi. Kóshpeli túrmys tarih sahnasynan birjola ketti, el otyryqshylyqqa kóshti. Al últtyq sezim saq­talyp qana qoyghan joq, ol basqa elderde jýr­gen qazaq bauyrlystarda jyldan-jylgha ký­sheyip, olardyng sanasyn biyleude. Biz kimbiz, babalarymyzdyng tarihy qaydan bastalady, elimiz qayda, jerimiz qayda degen tereng ishki sezim olardy tolqytyp tolghandyryp, ózderining ruhany temirqazyghy endi Tәuelsiz Qazaqstan ekendigi jan-dýniyesine shymyrlap enip, tamy­ryna boylap, tarihy Otanym men jerim bar degen sana olardyng ómirlik qaghidasyna ainaluda. Olar otanymyzgha kóship keler, ne kelmes, biraq tәuelsiz Qazaqstan túrghan kezde qazaq­tyghyn joghaltpaydy.

Qazaq halqy syrtqy shabuyldardan әbden sharshaghan kezinde Reseyge bodan boldy. Mә­selen, Qoqan handyghynyng sheksiz tepkisin kór­gen Syr eli 1853 jyly Orynbor gubernatory, general V.A.Perovskiy әskerin quanyshpen qar­sy aldy. Keyin Kenes ókimeti sol jýieni saqtap qaldy. Osylaysha búryn kóshpeli túr­mys qúr­ghan qazaq halqy otyryqshylyqqa ainaldy.

Kolhoz, sovhozdar payda boldy. Elde iri óndirister salynyp, Qazaqstan industriyaly-agrarly elge ainaldy. Halyqtyng sauat­syz­dy­ghy joyyldy. Mektep, tehnikum, joghary oqu oryndary, mәdeniyet oshaqtary ashyldy. Qa­zaqstan ózining aumaghy, Konstitusiyasy, memlekettik rәmizderi bar odaqtas respublikagha ai­naldy. Osynyng bәri búrynghy daghdyly túr­mys­pen salystyrghanda aiqyn damu bolatyn. Degenmen, qazaq tәuelsiz memleket bola aldy ma? Áriyne, joq. Áytpese Sozaq, Aday, Qa­ra­qúm siyaqty Kenes ókimeti kezindegi azattyq kóterilister bolar ma edi?

Kenes jyldarynda Qazaqstan óz jerindegi jerasty baylyq­ta­ry­na, egin men mal sharuashyly­ghyna egemen bola almady. Son­day-aq jer, ózen-su, orman-toghay, jan-januarlargha biyligi bolmady. Onyng bәri memleket menshigi ata­lyp, Mәskeu basqarghan bolatyn. Qazaq­­­stan Mәskeu kelisiminsiz eshnәr­se­ge kirise almaytyn. Sondyq­tan da kenes jyldarynda kolhoz-sovhozdar kóptegen azyq-týlik ón­dir­geni­men, sol sharuashylyqtarda en­­­bek etken kol­hozshylar men júmysshylar býkil el siyaqty nangha, etke, maygha kiriptar boldy. Óit­keni, ol baylyqtar memleket qoryna ketip jatty.

Qazaqstandaghy iri óndirister negizinde day­yn zat emes, shiykizat shygharatyn. Aytalyq, mú­nay, kómir, mys, temir, hrom, glinozem jәne siyrek kezdesetin metaldar óndiretin. Olardy óndiru ýshin rudnikter, shahtalar, jer qaba­ty­nan múnay tartatyn qúbyrlar jasalyp, alyn­ghan zattardy tazartu, bayytu Qazaqstangha tap­­syrylyp, al olardan týrli qúral-jabdyqtar jasau Reseyge jýkteletin nemese shet elderge ketip jatatyn. Mysaly, Jezqazghan men Bal­qash­tyng ýsh to­ghyzdan túratyn taza mysy syrt­qa ketip, olardy óndiru kezindegi qaldyq zat­­­tar, týrli qoqystar qazaq jerinde qalatyn. Múny sosialistik en­bek bólisi dep týsin­di­re­tin. Sol óndi­risterding basshylaryn da Qazaq­stan ýkimeti emes, Mәs­keu taghayyndaytyn. Óz jerimizdegi baylyqqa ózimiz ie bolamyz degender qughyndalatyn.

1991 jyly 16 jeltoqsanda Qazaqstan týrli búghaulardan bosap, tәuelsiz memleketke ai­nal­dy. Birikken Últtar Úiymyna mýshe boldy. Álemge Qazaqstan Respublikasy bar ekenin Res­my týrde kórsetti. Qazaqstan Respublikasynyng Pre­ziydenti N.Á.Nazarbaevtyng ústanghan kóp vek­torly sayasaty men eki jaqty tiyimdi diplo­ma­­tiya­­lyq qatynas ornatuy elimizding bolasha­ghy­na keng jol ashty, qarqyndy damudyng ýlgisin kórsetti.

Tәuelsiz bolu - baqyt. Biraq ómirde absoluttik tәuelsizdik bar ma? Absoluttik tәuel­siz­dik bir Allagha ghana tәn dedik. Basqa jara­tyl­ghan dýnie bәri birine-biri baylanysty, tәu­eldi. Álgi aitylghan dialektika túrghysynan tәuelsizdikti synarjaqty týsinu - menmendikke, tәkappar­lyqqa, egoizmge, órkókirektikke әke­ledi. Ol jeke adamdy da, memleketti de basqa­­lar­gha qarsy qoyady, onyng sony jargha soqty­rady. Al endi ózin tek tәueldi ústau - erding de, elding de qanatyn qiyady, jigerin jasytady, basqanyng shylauynda qaldyrady, mýsәpir etedi. Son­dyqtan eldi el etemin degender ekeuin de aqyl­men ústay bilui kerek. Eng aldymen tәueldilik tek әreket retinde qaralyp, ol tek tәuelsizdikti nyghaytugha júmys isteui tiyis. Eger tәuelsizdik - strategiyalyq maqsat bolsa, tәu­el­dilik soghan jetuding taktikasy. Ádis, әreket ózgeredi, al strategiya - nysana. Ol basty bagh­dar. Ol oghan jetkenshe qúbylmauy, ózgermeui tiyis.

Qazaqstan jer kólemi jaghynan asa ýlken el. Elimizding aumaghy arqyly ótetin ózender, mysaly, Ile Qytaymen, Jayyq pen Esil Reseymen, Syrdariya Ózbekstanmen, Talas Qyrghyz­stan­men baylanysyp jatyr. Sonday-aq Qa­zaq­stan jerin basyp ótetin temir joldar men avtokólik joldary da jeterlik. Olardy paydalanu sol memleketterding bir-birimen bayla­nys­ta bolghandy qajet etedi. Múnday mәselelerdi kez kelgen el jeke ózi sheshe almaydy. Álemde múnday mәseleler óte kóp. Tәuelsizdik filo­sofiyasy degenimiz, osynday jaghdaydy bas­qa­larmen kelise otyryp, onyng tiyimdi jolyn tabu. Býginde elimiz osy qaghidany berik ús­ta­nyp keledi. Búl - ýlken danalyqtyng belgisi.

Qazirgi Qazaqstannyng tәuelsizdigin aiqyn­day­tyn mysaldar óte kóp. Bir ghana mysal, Qazaqstannyng jana ortalyghy - Astananyng boy kótergenin alayyq. Ol әlemge әigili. Búryn ortalyq qala bolghan Almaty qanday edi, býgin qanday? Ghajap ózgerdi. Áynekten jasalghan kóp qabatty biyik ýiler, saltanatty mekemeler, saraylar, jolayyryqtar qala kórkin týbegeyli ózgertti. Osynday qúrylystar Qazaqstannyng basqa qalarynda da boy kóteredi. Kenes dәuirinde búl mýmkin be edi? Oigha da kelmeytin. Tipti studentterge jataqhana, ashana salu ýshin rúqsatty Mәskeuden әreng degende alatyn. Onyng ýstine salynyp jatqan iri joldardy, tabighatty qorghap, ayalaudy alynyz. Osylardyng bәri Qa­zaqstannyng tәuelsiz el ekenin aitpay anghartady.

Mine, tәuelsizdik pen tәueldikting kórinisin osynday mysaldardan aiqyn bayqaymyz. Olay bolsa, bizding qol jetken tәuelsizdigimiz zor bay­lyq, sheksiz baqyt. Tәuelsizdikke qoly jetken elder aldynda odan da biyik maqsattar tuyndaydy. Ol - qol jetken tәuelsizdikting bayandy boluy. Ol ýshin tәuelsizdikti nyghaytu, elimizding erkindigin enbekpen eseleu. Biz osyny úmytpauymyz kerek. Tәuelsizdikke qoly jetken damyghan elder búl termindi qaytalay bermeydi. Eldi nyghaytudyn, kýsheytuding jolyn izdeydi. Búl dúrys ýlgi. Biz sony oigha aluymyz qajet. Áytpese, tәuelsizdik dep aita beru biz­ding nazarymyzdy aldaghy maqsattargha audaru­dyng ornyna, bolghan iske betimizdi audaryp, bas­ty mәseleni aitudan aulaqtatady. Tәuelsiz­dikti baghalay da, nyghayta da biluimiz kerek. Bizding maqsatymyz dauryqpa sóz emes, tiya­naq­ty, nә­tiyjeli atqarylatyn is boluy qajet. Tәuelsizdik pen tәueldilik qashanda birge jýre­di. Birinsiz biri joq. Al araqatynasy - esep. Sodan janyl­mau kerek. Útatyn jaghday - tәu­el­dilikting tәuel­sizdikke qyzmet etui. Onsyz maqsatqa jetu joq. Búl ekeuin maqsatqa jetude qatar ústay bilu dýniyedegi kýrdeli mәselelerge jatady.

Dosmúhamed KIShIBEKOV, akademiyk,

Timur KIShIBEKOV, filosofiya ghylymdarynyng kandidaty.

http://www.egemen.kz/310442.html