Júma, 26 Sәuir 2024
Bilgenge marjan 5945 0 pikir 10 Qyrkýiek, 2019 saghat 11:41

Qoghamdyq densaulyq saqtau últtyq ortalyghy: balalardyng әdeti erte jasynan qalyptasady

Kezinde Lao Szy aitqanday, adam óz oiyn qadaghalauy tiyis, óitkeni oy – sózge, sóz – iske, is – әdetke ainalady, әdet minezdi qalyptastyrady, al minez taghdyryndy aiqyndaydy. Sau jәne sapaly ómir sýru ýshin balada erte jasynan bastap dúrys әdetterdi qalyptastyru qajet, óitkeni olar balalarynyzdyng ómirinde mindetti týrde manyzdy ról atqaratyn bolady.

Kýndelikti ómirde biz neshe týrli aqparattar legin alyp otyramyz, sol mәlimetterding ishinen balanyng densaulyghyn saqtap nyghaytu ýshin ne isteu kerektigin týsinu kýrdelene týsude. Al biz, balasynyng sau bolghanyn qalaytyn әrbir oqushynyng ata-anasy bilui qajet qarapayym 4 qaghidamen bólisemiz:

Birinshi: Balalardyng mekteptegi alghashqy kýnderi erekshe nazar audarudy qajet etedi, sebebi balanyng mektepke qabyldanuy ómirine eleuli ózgeris әkeledi. Birinshi synypqa kelgen býgingi balalardyng ereksheligi – tez sharshauda. Balagha qalay kómektese alamyz? Birinshiden, kýn tәrtibin saqtau: kýnine kem degende 10 saghat úiyqtau, dúrys tamaqtanu, jattyghu jasau.

Basqa oqushylarghagha qatysty, úzaq merzimdi jazghy demalystan keyin balagha rejimdi, әsirese úiqyny qalpyna keltiruge qajet: balanyng neshede jatuyn, úiqysynyng qanuyn, qozghalyssyz kýide neshe saghat bolatynyn, otyryp ótkizgen uaqytyn fizikalyq jýktememen almastyratynyn baqylap qadaghalanyz. Demalystan keyin búl rejimdi bir sәtte auystyru moralidik túrghydan da, fizikalyq túrghydan da qiyngha soghady. Balanyzgha óziniz ýlgi kórsete otyryp kómektesiniz.

Jogharyda atap ótkendey, oqushylargha jasyna qaramastan 9-10 saghat úiyqtau qajet.  Úiyqtar aldynda 4 saghat búryn shuly oiyndar oinaudy, teledidar men kompiuterdi, auyr as ishudi, shuly muzyka tandaudy shettetuge tyrysynyz.

Ekinshi: siz túratyn aimaqtyng klimattyq erekshelikterin eskere otyryp, balanyzgha kiyetin kiyimin dúrys tandaugha kómektesiniz. Kýzde aua-rayy aldamshy jәne qúbylmaly bolatynyn úmytpanyz: ýi-jaylarda jyly, al dalada aua-rayy jeldi boluy mýmkin, sondyqtan kópqabatty kiyimge beyimdelgen jón - bala ózin jayly sezinu ýshin jenil kiyinu qajet jәne dalada tonyp qalmas ýshin qalyng kýrteshesin kiyip aluy kerek. Osy mәseleni synyp jetekshisimen talqylaudy úmytpanyz: synyp kýn týsetin jaqta ornalassa synyptaghy temperatura da joghary bolady. Qatty ystyqtau bas aurularyna әkelui men aghzadaghy termoregulyasiya búzylysynyng sebebine ainaluy mýmkin. Eger bala tonyp qalsa, onyng immuniyteti de әlsireydi, onyng nәtiyjesinde balagha suyq tiyip, syrqattanuy mýmkin.

Ýshinshi: bala oqushy bolghan sәtten bastap, onyng kóru qabileti artyq jýktemeden nasharlay bastaydy. Oghan qosa, mulitfilimder men kompiuter oiyndarynan da qosymsha nasharlay beredi. Tolyghymen qalyptaspaghan kóru organdarynyng damuyn asyra salynghan jýktemeden jәne enbek pen demalys rejiymining bolmauynan tez qúrtyp alugha bolady.

DDÚ statistikasy boyynsha, mektep jasyndaghy әrbir tórtinshi bala kóz auruynan zardap shegedi, solardyng arasynda alystan nashar kóru keng taralghan.

Balany óz densaulyghyna múqiyat qarauyn ýiretiniz – olargha qaghidalardy aityp, solardy saqtaugha kómektesiniz. Balalar:

  • jaryq jerde oqyp, jazuy tiyis;
  • kompiuter men teledidar aldynda kóp otyrmauy tiyis;
  • kózin týrli soqqylardan, shanshulardan jәne jaraqattardan saqtauy tiyis;
  • kózge kýsh salatyn tapsyrmalardy oryndaghan kezde kózge arnalghan jattyghulardy jasau kerek;
  • qajet bolghan jaghdayda kózildirik kiiden úyalmau qajet.

Tórtinshi: oqushylargha qanday auyrlyqty kóterip jýru kerektigin baqylanyz. Eger barlyq kitaptardy, qalamsauytty, dәpterlerdi, auystyratyn ayaq-kiyimdi ólshegen kezde barlyq salmaq 3-5 kg qúraydy. Búnday auyrlyq balagha ziyan keltirmes ýshin, iyqbauy kenirek jәne qatty ortopediyalyq arqashasy bar ynghayly sómkeni tandaghan jón. Oqushynyng dúrys dene mýsini – tek súlulyghy ghana emes, sonymen qatar dúrys densaulyghyn kórsetedi. Ata-ananyng balasynyng dene mýsinin dúrys qadaghalauyna onyng fizikalyq jay-kýii jәne bolashaqtaghy symbattylyghy baylanysty bolady.

Bala kýndelikti ómirining aitarlyqtay kóp bóligin mektep partasynyng aldynda ótkizedi, sondyqtan oqu ornynyng dúrys jaraqtanuy óte manyzdy. Otyrghan balanyng qoly, ayaqtary jәne arqasy sýienui qajet. Oryndyqtyng ayaqtary balanyng jilinsheginen úzyn bolmauy tiyis. Ayaqtary edenge tiii qajet. Oryndyqtyng arqashasynda beli býgiletindey tiregi boluy kerek.

Immuniytetti nyghaytu ýshin, balagha kýn sayyn taza auada qozghalmaly oiyndar oinap, sportpen ainalysu qajet. Myqty jәne tózimdi aghza aurulargha tótep bere alady. Mektep oqushylaryna salynatyn intellektualdy jýkteme de ýlken. Balanyng dúrys tamaqtanuyna, jasyna say dәrumender men mikroelementterge bay azyq-týlik jeuine airyqsha kónil audaru qajet. Balanyng as ýlesinen gazdalghan, qúramynda qanty bar tәtti susyndardy jәne mayly tamaqtar men fast-fudty alyp tastau qajet.

Balanyz osy qaghidalardy saqtasyn deseniz, oghan óziniz ýlgi kórsetip kómektesiniz. Kóz aldyndaghy pozitivti róldik modeli men praktikalyq ýlgi – jetistikke jetudegi negizgi faktorlardyng biri.

Abai.kz

0 pikir