Júma, 29 Nauryz 2024
Dat 6760 16 pikir 3 Qyrkýiek, 2019 saghat 15:18

Qasym-Jomart Toqaev Janaózenge bara ma?

Elimizde Qytaydyng 55 zauyty salynuyna qarsymyz! Osylay dep úrandaghan Janaózen halqy kesheli beri narazylyq sharasyn ótkizip jatyr. Olar Preziydent Toqaev aldaghy Qytaygha josparlanghan saparynan bas tartuy kerek deydi.

Narazylyq tanytqan kópshilikke býgin ónir basshysy Serik Túrymov bardy. Túrymov myrza, aimaqtyng ekonomikasy múnay men gazgha tәueldi ekenin, sondyqtan, ekonomikany әr taraptandyru ýshin tek Qytaymen ghana emes, Amerika, Resey, Iran sekildi memlekettermen de ekonomikalyq baylanysta bolu kerektigin aitty.

Ayta keteyik, búl narazylyq sharasy keshe bastalghan bolatyn. Al, býgin narazylyq tanytqandar sany myngha jetken. Olar Preziydent Toqaev Qytay zavodtarynyng salynbaytyny turaly qúr sóz emes, naqty qújattar arqyly dәleldep kórsetu kerek deydi.

Esterinizge sala keteyik, 2017 jyldyng mausym aiynda QHR basshysy Sy Szinipin resmy sapamen Elordagha keldi. Sol sapar barysynda eks-preziydent N.Nazarbaev Qytaydyng 51 kәsipornyn Qazaqstangha kóshiru turaly kelisim jýzege asyp jatqanyn aitqan bolatyn. Óz kezeginde Qytay basshysy ózining “Bir beldeu, bir jol” atty iydeyasyn qoldaghany ýshin Núrsúltan Nazarbaevqa rizashylyghyn bildirgen.

Sol jyly últtyq ekonomika ministri Timur Sýleymenov Qazaqstannyng Qytaygha qaryzy 12,5 milliard dollargha jetkenin aitty. Onyng ishinde Kәsiporyndar men firmaaralyq qaryzdar 944 million bolghan.

2018 jyldyng mausym aiynda eks-preziydent Nazarbaev QHR Memlekettik kenesining Premieri Ly Kesyanmen kezdesti. Kezdesu barysynda jalpy kólemi 28 milliard dollardy qúraytyn 51 jobagha qol qoydy.

Al, osy jyldyng sәuir aiynda N.Nazarbaev Qytay basylymdaryna bergen súhbatynda Qytaydyng Qazaqstandaghy 55 iri jobasynyng 15-i júmysyn bastaghanyn, 11 nysan biyl paydalanugha beriletinin aitqan eken.

Býginde múnay – Qazaqstannyng ekonomikasynyng kýretamyryna ainalghan. Elimizding múnaygha bay batys aimaghy tek Qytay kompaniyalary ýshin ghana emes, shet el alpauyttary ýshin de shiykizat kózi deydi sarapshylar.

Qytay kompaniyalary Qazaq múnay naryghyna 1997 jyly kelgen. Sol jyly alghash ret QR Energetika jәne tabighat resurstary ministrligi men Qytay últtyq múnay-gaz korporasiyasy arasynda ekijaqty kelisimshart jasaldy. Sol kelisimning negizinde Qytay kompaniyalary elimizdegi múnay óndiru oryndarynyng aksiyalaryn iyemdene bastaghan.

Qazaqstandaghy múnay oryndaryn negizinen Qytaydyng eki iri kompaniyasy: CNPC (Qytay últtyq  múnay-gaz  korporasiyasy) men CITIC (halyqaralyq qytay sauda-investisiyalyq kompaniyasy) iyelengen.

Býginde múnayly óniregi “PetroKazakhstan” kompaniyasynyng - 67%-y,  “Manghystaumúnaygazdyn” – 50%-y, “Qarajambasmúnaydyn” – 50%%-y, "Buzachi Operating Ltd" Soltýstik Búzashy, Manghystau obl. – 75 %%-y Qytaygha tiyesili eken.

Odan bólek,  “Aqtóbemúnaygaz” múnay kompaniyasynyng  - 94,47%-y, AO “Lankaster Petroleum” kompaniyasynyng – 87,96 payyzyn Qytaylar iyemdengen.

Al, JShS “EmirOyl”, AO “Ay-DanMúnay”, JShS SP  “QuatAmlonMúnay”, JShS “Sazanqúraq” syndy segiz kәsiporyn týgel Qytay kompaniyalarynyng iyeligine ótken. Biz aityp otyrghan búl derekter internettegi ashyq derek kózderindegi aqparattar. Anyq-qanyghyn qúzyrly organdar aita jatar... Al әzirge aitpaghymyz mynau:

Týiin. Qytay - Qazaqstangha eng kóp investisiya qúyatyn - tórtinshi, eng kóp qaryz beretin ýshinshi el. Qytay Qazaqstandy shiykizat kózi, sauda naryghy jәne tranzit aimaghy retinde paydalanady. Byltyr Qytay Qazaqstangha eki milliard 62 million yuani kóleminde kredit bergen. Núr-Súltannyng Qytaygha qaryzy 12 milliard dollardan asady.

Biylik tarapynan jasalyp jatqan osynday qadamdardy eskersek, Janaózen halqynyng alandauyna negiz bar.

Al, kýni keshe Preziydent Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan Halqyna Joldauyn jariyalady. "Syndarly qoghamdyq dialog - Qazaqstannyng túraqtylyghy men órkendeuining negizi" dep atalghan ýndeu  - biylikting qoghammen dialog qúrugha mýddeli ekenin anghartqanday boldy.

Dese de, kókeyde súraq bar. Toqaev biyligi kesheli beri narazylyq tanytyp jatqan Janaózen halqynyn, Janaózen ghana emes býkil halyqtyng talap tilegin eskere me? Ótkende Arysta adamy faktordan bolghan apat aghayyn-júrtty әbigerge salghanda, týndeletip jýrip Arysqa barghan Qasym-Jomart Kemelúlyn júrt jyly qabyldaghan edi. Búl joly qaytpek? Janaózen júrtymen kezdesuge preziydent Toqaevtyng ózi bara ma?

Núrbiyke Beksúltanqyzy

Abai.kz

16 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1576
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2272
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3590