Býgin Núr-Súltanda (Astanada) búrynghy preziydent Núrsúltan Nazarbaev  «Nazarbaevtyng yadrolyq qarusyz әlem ýshin syilyghyn»  tapsyrdy.

«Nazarbaev syilyghyn» tabystau rәsimine eks-preziydent Núrsúltan Nazarbaevtyng ózi bastap, Qazaqstannyng qazirgi preziydenti Qasym-Jomart Toqaev pen Ýkimet basshysy Asqar Maminder qoshtap, birqatar sheteldik dipmissiya ókilderi kelip qatysty.

2016 jyldyng sәuirinde Vashingtonda ýlken jiyn ótken. Ol – Yadrolyq qauipsizdik sammiyti edi. Sol bir alqa-qotan jiynda Núrsúltan Nazarbaev sóz sóilegen. Ol kezde Nazarbaev Qazaqstannyng preziydenti edi. «Álem. XXI ghasyr» deytúghyn maniyfest jariyalaghan. Sol maniyfesting mazmúnyna say janaghy «Nazarbaev syilyghy» taghayyndalghan.

Syilyq kimderge beriledi? Syilyq – ónirlik túraqtylyqty, әlemdik qauipsizdikti kýsheytuge ýles qosqan, soghysqa, terrorizmge, jappay qyryp-joy qarularyn taratugha qarsy jәne kedeyshilikti joygha әjeptәuir enbek sinirgen adamdargha beriledi.

(Surette Qazaqstannyng eks-preziydenti N. Nazarbaev pen Iordaniya korolii Abdalla ekinshi)

Al «Nazarbaev syilyghynyn» alghashqy iyegeri – Iordaniya koroli ekinshi Abdalla bolghan edi. Syilyq 2016 jyly qarashada, Astanada tabystalghan.

Iordaniya koroline búl syilyq 1,5 million siriyalyq bosqyndy qabyldaghany ýshin, Tayau Shyghysta túraqtylyq pen beybitshilik ornatu jolyndaghy jigeri ýshin, batyldyghy men kýreskerligi ýshin, әlemdik beybitshilikke qosqan ýlesi ýshin berilgen.

Al biyl «Nazarbaev syilyghy» eki adamgha berilipti. Onyng birinshisi – Yukiya Amono bolsa, ekinshisi – Lassina Zerbo.

(Surette Yukiya Amono)

ikiya Amono MAGATE-ning bas diyrektory bolghan. Japon diplomaty biyl 72 jasyna qaraghan shaghynda dýnie salypty. Ol yadrolyq qarudy taratpaugha, kerisinshe yadrolyq atom energiyasyn beybit maqsatta paydalanu, az bayytylghan uran bankin qúru iydeyalaryna edәuir ýles qosqan, Irannyng yadrolyq problemasyn sheshu isine belsendi aralasqan adam eken. Sol enbegi ýshin oghan «Nazarbaev syilyghy» berilgen.

(Surette Lassina Zerbo)

Al Lassina Zerbogha yadrolyq synaqtar jýrgizude jalpygha birdey tyiym salu turaly shartty monitoring jasau, sol boyynsha halyqaralyq jelini qúru isine, osy baghytta jastar tobyn qúru isine bastamashy bolyp, ýles qosqany ýshin berilgen eken.

Sol ýshin Astanagha Lassina Zerbo men marqúm Yukiya Amononyng júbayy kelipti. Búl eki adamgha syilyqty býgin Núrsúltan Nazarbaev tapsyrdy.

(Surette syilyq alyp túrghan Yukiya Amononyng júbayy men bauyry)

(Surette syilyq alyp túrghan Lassina Zerbo)

Ayta keteyik, 29 tamyz - Halyqaralyq yadrolyq synaqtargha qarsy kýn. «Nazarbaev syilyghyn» tabystau rәsimi de osy bir datagha dóp kelipti. Tipti Birikken Últtar Úiymynyng Bas hatshysy Antoniu Gutterish te beyne ýndeu joldap, yadrosyz әlem iydeyasy jolyndaghy Nazarbaevtyng enbegine erekshe toqtalypty.

(Surette BÚÚ Bas hatshysy Antoniu Gutteriysh)

«Halyqaralyq yadrolyq synaqtargha qarsy kýnge oray ótkizilip otyrghan osynau saltanatty sharada sóz sóileu men ýshin zor mәrtebe. Yadrolyq synaqtardy qosa alghanda yadrolyq qarudan azat әlem BÚÚ-nyng qarusyzdanu salasyndaghy joghary basymdyghy bolyp qalmaq. Qazaqstan osynau úmtylysta bizding senimdi әriptesimiz boldy jәne bolyp qala da beredi. Búrynghy Preziydent Núrsúltan Nazarbaevty osy istegi tabandylyghy jәne atalghan syilyqty bekitkeni ýshin alghysymdy bildiremin», depti BÚÚ Bas hatshysy.

Al, QR Preziydentining teleradio kesheni osy kýnge arnalghan beynerolik jariyalady.  Onda «Yadrolyq qarusyz әlemning besigi» derekti filimining ýzindisi kórsetilgen.

«Qazaqstan әlemdegi tórtinshi yadrolyq arsenaldan óz erkimen bas tartyp, yadrolyq qarusyz әlemning jaqtaushysy boldy. Múny býgin biz maqtanyshpen aita alamyz. Búl antiyadrolyq merekeni BÚÚ bizding elding bastamasymen bekitti. Bizding múraghattalghan viydeoda «Yadrolyq qarusyz әlemning besigi» derekti filimining ýzindisi kórsetilgen», deydi atalghan beynerolikte.

Osy tústa aita keteyik, eks-preziydent Núrsúltan Nazarbaevtyng ózi әlemde beybitshilik ornatu jolyndaghy enbegi ýshin birneshe mәrte Nobeli syilyghyna úsynylghan bolatyn.

Núrsúltan Nazarbaev Nobelige jeti mәrte úsynylghan

2006 jyl. Qazaqstannyng halyqtar Assambleyasy, Pәkistan teologtary men AQSh kongressmeni Núrsúltan Nazarbaevty «Beybitshilik pen halyqtar dostyghyn nyghaytugha qosqan ýlesi ýshin» Nobelige úsynghan. Ol jyly syilyqty kedeylerge arnalghan bank ashyp, myndaghan adamdy ashtyqtan aman alyp qalghany ýshin Bangladesh ekonomiysi Múhammed Yunus alghan.

Onan song 2008 jyl. Búl joly AQSh-tyng eki birdey kongressmeni dәl osy yadrolyq qarudy taratpau jolyndaghy iydeyasy men júmysy ýshin Nazarbaevty Nazarbaevty Nobeli syilyghyna úsynghan. Biraq, syilyq fin diplomaty Martty Ahtisaariyge búiyrghan.

2009 jyly sheshen balalar ýii Nobelige úsynghan. Al syilyqty AQSh-tyng alghashqy qara nәsildi preziydenti Barak Obama alghan.

2010 jyly Halyqaralyq týrki elderi Assambleyasy men týrik jurnaliysi Nazarbaevty qaytadan Nobelige úsynypty. Semey yadrolyq poligonyn japqany ýshin. Alayda Nobeli syilyghyn qytay dissiydenti Lu Syaobo alghan.

2011 jyl. Búl joly Núrsúltan Nazarbaevty Nobelige úsynghandar kóp bolghan. Norvegiyanyng Nobeli syilyghy jónindegi ókili, qyrghyz parlamenti, sheshen-ingush mәdeny ortalyghy men «Aq Orda» qozghalysy «yadrolyq qarudan bastaru men beybitshilik ornatu jolyndaghy enbegi ýshin» әlgi bir әidik marapatqa qayta úsynghan. Búl joly syilyqty demokratiyalyq jolmen, elde ýlken ózgeris jasau arqyly Liyberiya preziydenti atanghan Ellen Jonson-Serliyf, sol elding qogham qayratkeri Leyma Gboviy men Yemenning oppozisiya liyderi Tavakul Karman deytin ýsh әiel ózara bóliske salghan.

2012 jyl. Astanada ótken «Yadrolyq qarusyzdandyru» turaly halyqaralyq konferensiyada Kanadanyng BÚÚ-daghy ókili Duglas Rosh, AQSh kongressmeni Eny Faleomavaega men Japoniya parlamentining deputaty Hiroiky Moriyama úsynghan. Alayda Nobeli syilyghy Euroodaqqa berilgen.

2017 jyl. Bazeli beybitshilik kenesi, Beybitshilik ghylymiy-zertteu institutynyng diyrektory Alin Vare Núrsúltan Nazarbaev pen «ATOM» jobasynyng qúrmetti elshisi, suretshi Kәripbek Kýiikovti Nobeli syilyghyna úsynghan. Búl joly syilyqty Jenevadaghy halyqaralyq yadrolyq qarugha qarsy kompaniya aldy.

Taqyrypqa túzdyq retinde aita keteyik, qazirgi kýnge deyin Beybitshilik jónindegi Nobeli syilyghy 26 memleketting basshysyna ghana berilipti. Olardyng qatarynda AQSh preziydentteri Teodor Ruzvelit, Vudro Vilison, Djimmy Karter, Barak Obama, KSRO preziydenti Mihail Gorbochev, Izrail preziydenti Shimon Peres, Polisha preziydenti Leh Valensa, OAR preziydenti Nelson Mandela, Germaniya kansleri Villy Brandt,  Miyanma kósemi Aun San Su Chji, Palestinany azat etu qozghalysynyng liyderi Yasyr Arafat t.b. bar.

Abai.kz