Júma, 29 Nauryz 2024
El ishi... 5131 18 pikir 2 Shilde, 2019 saghat 13:31

Sheruletip ótkizgen jarty jyl (ShOLU)

Biylik beybit miting ótkizuge rúqsat berdi. Múnday da bolady eken-au, degen júrt әuelde sener-senbesin bilmedi. Ádette bizdegi kez kelgen miting rúqsatsyz úiymdasady. Jo-joq, rúqsat súraydy ghoy. Tek biylik oghan rúqsat bermeydi. Aqyry jinalghan júrtty betperde kiygen úrda-jyq jendetter kýshpen taratatyn. Qualaspaq oinaydy. Arty sottau, әkimshilik jazagha kesu, qudalaumen ayaqtalady. Qazaqstandaghy beybit mitingterding ortaq sipaty osy.

Bú joly olay bolmady. Biylik ózi rúqsat berdi. Almaty men Astana (Núr-Súltan) qalalarynda mausymnyng 30-y kýni beybit mitingter ótti.

Almatyda «Saryarqa» kinoteatrynyng artynda ornalasqan sayasiy-qoqys alany bar. Ol jer biz ýshin sayasy «svalka» bolghanymen, Kommunisterding kiyeli orny. Qyzyl jalaulylar jyl sayyn jiylyp, kósemderine (Leninge) qúlshylyq qylady. Bir jyldary Múhtar Shahanov ta, memlekettik til aksiyalaryn sol alanda ótkizdi. Oppozisiya serkeleri de sol jaqqa jinalatyn. Basqa jaqqa biylik jolatpaytyn. Qysqasy, әlgi sayasy «svalka» Almatydaghy sayasy aksiyalar poligonyna ainalghan. Keshegi rúqsat etilgen miting te sol alanda ótti. Oghan 1,5 mynnan asa adam qatysty.

Al Elordadaghy mitingti ótkizuge ótinish jazyp, rúqsat alghan «Baytaq-Bolashaq» ekologiyalyq aliyansynyng jetekshisi Azamathan Ámirtay boldy. Bas qaladaghy júrt bile bermeytin «Jerúiyq» deytin sayabaqqa da shamamen 1000-1500 adam jiyldy.

Basqasyn aitpaghanda, Mәjilistegi qaharmandar men qayratkerler de alangha shyqty. Ótkende ghana «qay el mitingke shyghyp, múratyna jetipti» dep sóilegen Bekenning (Bekbolat Tileuhan) ózi de "mitingiletip" ketti. Biylik partiyasynyng ókilderi mitingke shyqty degendi búryn estip pe edinizder? Áy, qaydam... Olar ne dedi, kimge qayrylyp sóiledi, ol turaly egjey-tegjeyli jazdyq... Qaytalap jatpayyq...

Jә, 2019-dyng jarty jylyn ótkerdik. Osy jarty jyl qazaq ýshin, Qazaqstan ýshin sayasy prosessterge toly ótti. Qazaqstandy kezeksiz 30 jyl basqarghan Núrsúltan Nazarbaev otstavkagha ketti. Kezekten tys preziydent saylauyn ótkizdik. Qazaqstan Tәuelsizdik tarihyndaghy ekinshi preziydenin saylady. Astanadaghy shetin oqigha men Arystaghy apat el-halyqtyng sanasyn silkip oyatty. Ókinishke oray, jyl basy qazamen bastaldy. Qantarda Qaraghandydaghy janjaldan bastalghan tolqulardyng sony keshegi Tenizdegi sheruge deyin úlasty. Qarap otyrsaq, jyl basynan beri 100-ge juyq miting ótipti. Myndaghan adamdy polisiya tútqyndaghan. Jýzdegen adamgha әkimshilik jaza kesilgen. Ondaghan adam qamalghan. Sózimiz súiyq shyqpas ýshin, sol mitingterdi hronologiyalyq reti boyynsha eske týsirip kóreyikshi...

Qantardan mausymgha deyingi mitingter hronologiyasy

Qantar aiy. Qaraghandy oqighasy

01.01.2019 jyl. Qaraghandy qalasyndaghy «Drevniy Riym» meyramhanasynda janjal shyghyp, arty jappay tóbeleske úlasty. 3 adam jaraqat alyp, 1 adam qaza tapty. 23 jastaghy qazaq jigiti kisi qolynan qaza tapty.

02.01.2019 jyl. Tóbeles bolghan jerge ondaghan adam jinaldy.

03.01.2019 jyl. Halyq mitingige shyqty.Ádil tergeudi talap etti.

06.01.2019 jyl. Jýzdegen adam Qaraghandy ortalyghyna jinaldy. Miting úiymdastyrdy. Narazy halyqqa oblysy әkimi Erlan Qoshanov shyghyp, әkim retinde, preziydentting ókili retinde isti sonyna deyin jetkizetinine uәde berdi.

Aqpan aiy. Bes sәbiyding qazasy

04.02.2019 jyl. Aqpannyng 4-ine qaraghan týni Astananyng Saryarqa audanyndaghy Kóktal-2 dep atalatyn bóligindegi jeke menshik ýiding aulasynda baspana órtengen. Bir ýiding bes balasy qaza tapty.

05.02.2019 jyl. Órtten qaza tapqan bes sәbiydi jerleu rәsimi ótti. Qaraly jiyngha jýzdegen adam jiyldy.

05.02.2019 jyl. Aqtóbede ondaghan adam jiylyp, qaraly jiyn ótkizdi.

05.02.2019 jyl. Almatyda ondaghan adam jiylyp, qaraly jiyn ótkizdi.

Kóp balaly analar mitingi

06.02.2019 jyl. Kóp balaly analar Astanada miting ótkizdi. Ondaghan adam jinaldy. Preziydent Nazarbaevtyng atyna kóp balaly analar atynan hat jazyldy. Olar Qazaqstan preziydenti Núrsúltan Nazarbaevqa kópbalaly otbasylaryn baspanamen qamtamasyz etudi, balagha memleketten tólenetin jәrdemaqyny kóbeytudi, túrmys jaghdaylaryn jaqsartudy talap etti. Jinalghan júrtpen kezdesuge Astana әkimining orynbasary Ermek Amanshaev shyqty.

06.02.2019 jyl. Almatyda bir top kóp balaly ana jinaldy.

07.02.2019 jyl. Aqtóbe oblysynyng Bershýgip auylynda júmysshylar mitingke shyqty. Oblys әkimdigine barghandar biylikke 200-ge juyq adamnyng atynan aryz-shaghym ótkizdi.

07.02.2019 jyl. Aqtóbe oblystyng әkimdigine kóp balaly analar jinaldy.

08.02.2019 jyl. Aqtóbe, Almaty men Qyzylorda qalalarynda ondaghan adam jinalyp miting ótkizdi.

09.02.2019 jyl. Astanada ondaghan ana «Astana» kәnsert zalynyng aldyna jinalyp, әkimdikke talaptaryn jetkizbek boldy. Narazy analargha әkimning orynbasary Ermek Amanshaev keldi.

10.02.2019 jyl. Shymkentte kóp balaly analar jinalyp, әkimdikke bardy.

11.02.2019 jyl. Almatyda  Ashat Bersalimov deytin belsendi azamat sayasy tútqyndar men kóp balaly analardy qoldap jalghyzilikti piyket ótkizdi.

15.02.2019 jyl. Astana qalasyndaghy konsert zalyna jýzdegen adam jinaldy. Olap kóp balaly analar edi. Áleumettik mәselelerin aityp, qala әkimimen kezdesudi talap etti.

15.02.2019 jyl. Shymkenttegi «Týrkistan» sarayyna mynnan astam adam jinaldy. Ákimmen kezdesuge keldi.

16.02.2019 jyl. Shymkentte 300-ge juyq ana kezdesuge әkimning keluin talap etti.

18.02.2019 jyl. Almatyda kóp balaly analar jinaldy.

20.02.2019jyl. Almaty әkimining esep beru jiynyna barmaq bolghan belsendilerdi polisiya tútqyndady.Olar "Kókjaylaudy qorghayyq!" qozghalysynyng ónilderi edi.

20.02.2019 jyl. Kentaulyq kóp balaly analar әkimnen әleumettik problemalardy sheshudi súrady.

20.02.2019 jyl. Astana qalasyndaghy «Qazmedia ortalyghy» aldynda er adam ýkimet mýshelerining keluin talap etti.

25.02.2019 jyl. Shymkentte de kóp balaly analar jinalyp, qala әkimimen kezdesudi talap etti.

25.02.2019 jyl. Janaózende ondaghan júmyssyz azamat miting ótkizdi. Polisiya 16 azamaty әkimshilik jazagha tartty.

27.02.2019 jyl. Almatydaghy «Núr Otan» partiyasy aldyna bir top belsendi jinaldy. Olardy polisiya ústady.

28.02.2019 jyl. Aqordanyng aldyna birneshe adam jinaldy. Olar kóp balaly analar edi.

Nauryz aiy. Astana atauyn ótgertuge qarsy aksiyalar

04.03.2019 jyl. Kóp balaly analar narazylyq bildirdi.

06.03.2019 jyl. Aqtóbelik analar biylikten baspana mәselesin sheshudi talap etti.

11.03.2019 jyl. Janaózende 100-ge juyq júmyssyz adam әkimdik aldynda narazylyq bildirdi.

12.03.2019 jyl. Shymkentte kóp balaly analar narazylyqqa shyqty.

14.03.2019 jyl. Europarlament Qazaqstandaghy adam qúqyqtary mәselesi turaly rezolusiya qabyldady. Europarlament Qazaqstan biyligin «adam qúqyqtaryn qúrmettep, halyqaralyq talaptardy oryndaugha, sayasy qudalaulardy toqtatugha» shaqyrdy.

18.03.2019 jyl. Astanada ondaghan kóp balaly ana Ministrler ýiine kelip, enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministri Berdibek Saparbaevpen kezdesudi talap etti.

21.03.2019 jyl. Astana qalasynda bir top azamat qala atauyn ózgertuge qarsy mitingke shyqty.

22.03.2019 jyl. Astanada miting ótti. Polisiya ondaghan adamdy ústady.

22.03.2019 jyl. Shymkentte polisiya birneshe adamdy ústady. Olar miting ótkizbek boldy degen kýdikke ilikken.

22.03.2019 jyl. Almatydaghy Gogoli men Panfilov kóshelerining qiylysynda ondaghan adam jinalyp, narazylyq aksiyasyn ótkizdi.

Sәuir aiy

02.04.2019 jyl. Aqtóbede әleumettik mәselelerdi kótergen bir top ana әkimdikke bardy.

11.04.2019 jyl. Núr-Súltanda ondaghan kóp balaly ana narazylyq tanytty.

12.04.2019 jyl. Shymkentte kóp balaly analar әkimmen kezdesuge taghy jinaldy.

16.04.2019 jyl. Núr-Súltanda ondaghan kóp balaly ana narazylyq bildirdi.

Ot pravdy ne ubejishi aksiyalary

21.04.2019 jyl. Belsendiler saylaugha qarsy «Ot pravdy ne ubejishi» degen aksiya úiymdastyrdy. Sot Ásiya Tólesova men Beybarys Tolymbekovti kinәli dep tauyp, 15 kýnge qamady. Belsendiler marafon kezinde «Ot pravdy ne ubejishi» dege jazuy bar plakat ústap túrghan.

22.04.2019 jyl. Almatyda bir top belsendi Ásiya Tólesova men Beybarys Tolymbekovting qamaluyna qarsy qalalyq sot aldynda jinaldy.

24.04.2019 jyl. Qaraghandy túrghyny Tólesova men Tolymbekovti qoldap, fleshmob ótkizdi.

25.04.2019 jyl. Parijde bir top azamat Almatyda qamalghan belsendilerdi qoldap, aksiya ótkizdi.

25.04.2019 jyl. Freedom House úiymy Qazaqstan biyligin Almatyda ústalghan belsendilerdi bosatugha shaqyrdy.

25.04.2019 jyl. Pragada bir top azamat Almatyda qamalghan belsendilerdi qoldap, aksiya ótkizdi.

25.04.2019 jyl. Amnesty International  úiymy Tólesova men Tolymbekovti qoldap, «ar-ojdan tútqyny» dep tanydy.

26.04.2019 jyl. Londonda bir top azamat Almatyda qamalghan belsendilerdi qoldap, aksiya ótkizdi.

27.04.2019 jyl. Milanda bir top azamat Almatyda qamalghan belsendilerdi qoldap, aksiya ótkizdi.

29.04.2019 jyl. Núr-Súltanda bir top azamat Almatyda qamalghan belsendilerdi qoldap, aksiya ótkizdi.

29.04.2019 jyl. London marafonynda «Shyndyqtan qashyp qútylmaysyn» banneri ilindi.

29.04.2019 jyl. Almatyda sot «Konstitusiya» sózi jazylghan banner ilgen azamatty 5 tәulikke qamady.

30.04.2019 jyl. Budapesht pen Torontoda bir top azamat Almatyda qamalghan belsendilerdi qoldap, aksiya ótkizdi.

Mamyr aiy. Saylaugha senimsizdik mitingileri

01.05.2019 jyl. Núr-Súltanda jýzdegen (mynnan asady) adam mitingke shyqty.

01.05.2019 jyl. Almatyda jýzdegen adam mitingke shyqty.

01.05.2019 jyl. Shymkentte ondaghan adam mitingke shyqty.

01.05.2019 jyl. Aqtóbede ondaghan adam mitingke shyqty.

01.05.2019 jyl. Qaraghandyda ondaghan adam mitingke shyqty.

02.05.2019 jyl. Shymkentte jәrdemaqy talap etken ana ekinshi qabattan sekirmek boldy.

09.05.2019 jyl. Almatyda polisiya birneshe adamdy ústady. Olar rúqsat etilmegen miting ótkizui mýmkin degen kýdikke ilikti. Múnday sharalar Núr-Súltanda, Atyrauda, Aqtóbede de oryn aldy.

15.05.2019 jyl. Petropavlda 300-ge tarta júmysshy narazylyqqa shyqty. Ýsh aidan beri jalaqylaryn almaghan azamattar zauyt әkimshiligining aldyna jinaldy.

16.05.2016 jyl. Ondaghan kóp balaly ana mitingke shyqty.

21.05.2019 jyl. Shymkentte jýzge juyq adam «әdiletsiz» sot ýkimeni narazylyq bildirip, aksiya ótkizdi.

21.05.2019 jyl. Almatyda ondaghan narazy azamat ipotekasyn keshirudi talap etip, «Núr Otan» kensesining aldyna jinaldy.

23.05.2019 jyl. Núr-Súltanda 30-gha juyq ana baspana mәselesin sheshudi talap etti.

Mausym aiy

01.06.2019 jyl. Núr-Súltanda «Halyq qúryltayy» ótti. Oghan jýzdegen adam qatysty.

03.06.2019 jyl. Kóp balaly analar Aqordanyng aldyna bardy.

04.06.2019 jyl. Enbek jәne halyqty әleumettik korghau ministrligine jýzge juyq kóp balaly ana keldi.

05.06.2019 jyl. Almatylyq belsendiler «Oyan, Qazaqstan» qozghalysyn qúrdy.

09.06.2019 jyl. Almaty men Núr-Súltanda mitingke jýzdegen adam shyqty. Polisiya 500-she juyq adamdy qamaugha aldy. Búdan bólek, mitingter basqa qalalarda da ótti. Shymkentte polisiya ondaghan adamdy ústady. Aqtóbede de ondaghan adam ústaldy. Almaty men Núr-Súltanda ústalghandardyng arasynda BAQ ókilderi men Halyqaralyq baqylaushylar da bolghan.

10.06.2019 jyl. Almatyda saylau nәtiyjesin jaramsyz dep tanudy talap etken belsendiler miting ótkizdi. Polisiya 50-60 adamdy ústady. Sol kýni Shymkentte de narazylyqtar bolyp, onshaqty adam ústalghan.

10.06.2019 jyl. Almatydaghy kýndizgi bolghan mitingte polisiya tútqyndaghan aqyn Rinat Zaitovty bosatudy talap etkender keshkisin mitingke qayta shyqty. Mitigke jinalghandardy polisiya kýshpen taratty. Ondaghan adam ústaldy. Búl kýni mitigter qalanyng birneshe jerinde ótti.

11.06.2019 jyl. Almatyda polisiya birneshe adamdy ústady.

12.06.2019 jyl. Núr-Súltanda polisiya birneshe adamdy ústap әketti.

12.06.2019 jyl. Almatyda belsendi jastar «Oyan, Qazaqstan» aksiyasyn úiymdastyrdy.

15.06.2019 jyl.  Seulde bir top azamat Almatyda qamalghan belsendilerdi qoldap, aksiya ótkizdi.

25.06.2019 jyl. Almaty әkimdigi belsendilerge miting ótkizuge rúqsat berdi.

26.06.2019 jyl. Núr-Súltan әkimdigi ekologiyalyq úiymgha beybit miting ótkizuge rúqsat berdi.

27.06.2019 jyl. Arystyng narazy azamattary Shymkentte miting ótkizdi.

29.06.2019 jyl. Atyrau oblysy, Jylyoy audany, Teniz júmysshylar auylynda júmysshylar arasynda jappay tóbeles boldy. 30-gha juyq adam jaraqat aldy. Ózge memleket azamatynyng qazaq qyzymen týske nanayy sureti әleumettik jelige jariyalanghan. Arty narazylyqqa úlasyp, tóbelespen ayaqtaldy.

30.06.2019 jyl. Almaty men Núr-Súltan qalalarynda jýzdegen adam qatysqan beybit miting ótti.

30.06.2019 jyl. Almatydaghy «Saryarqa» kinoteatrynyng artyndaghy alanda ótken mitingke myngha juyq adam qatysty.

30.06.2019 jyl. Al Núr-Súltandaghy «Jerúiyq» sayabaghynda «Baytaq-Bolashaq» ekologiyalyq qozghalysy ótkizgen mitingke jýzden astam adam qatysty.

Osy kýni «Núr Otan» partiyasy ókilderi de el arasyna iritki salushylargha qarsy miting ótkizdi.

Qosh! Byltyrghy joldauynda eks-preziydent Nazarbaev 2019 jyldy – «Jastar jyly» dep jariyalaudy úsynghan edi. Al biyl qantarda «Jastar jyly» bolyp resmy bekitildi. Qúzyrly organdargha birqatar tapsyrmalar jýkteldi. Ol ýshin arnayy budjet te qarastyrylghan boldy. Jastargha kónil bólindi. Biraz mýmkindikter jasalatyn boldy dep quandyq. Ýkimet jyrtyghymyzdy jamamasa da, әiteuir kónilde barmyz dedik. Týk bitirmedi deuden jәne aulaqpyz. Azdy-kem qolgha alynghan sharualar da joq emes. Dese de, osy bir atauly jyl sol jyl basynan beri ýzdiksiz ótip jatqan sayasy prosessterding tasasynda qalghany jәne shyndyq. Ásili biyl, «Jastar jyly» emes, «mitingter jylyna» ainalyp bara jatyr...

Týiin

Jarty jyl ishinde memleketimizde ótken mitingilerding qysqasha hronikasy osynday. Bizdi qazir basty ýsh saual mazalaydy. Jogharyda atap kórsetken jýzge juyq tolqulardan ne ózgerdi? Búl narazylyq sharalary qashangha deyin jalghasady? Elde qoy ýstinde boztorghay júmyrtqalaghan zaman tuuy ýshin Toqaev biyligi qanday qadamdar jasaghany dúrys?

Búl saualdargha Siz jauap berip kórinizshi, qúrmetti Oqyrman!

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

18 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1567
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2261
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3552