Júma, 29 Nauryz 2024
«Soqyr» Femida 5944 5 pikir 20 Aqpan, 2019 saghat 16:41

Tótenshe jaghdaylar Komiyteti - ómirge qauipti mekeme!

Ishki Ister ministrligi men onyng tótenshe jaghdaylar jónindeg Komiytetining esebine qúlaq salsanyz, maydan shebinen týsip jatqan aqparatty tyndap otyrghanday әserde qalasyz.

«Tek biylghy qantar aiynda ghana elde órtten 116 adam qaza tauyp, 129 adam jaraqat alghan», deydi Ishki ister ministrining orynbasary Yuriy Iliin ózi ótkizgen brifingte.

Órt saldarynan kóz júmghandardyng sany byltyr, ótken jylgha qaraghanda, 19 payyzgha ósken. Onyng pikirinshe, kinәli bayaghy qarapayym halyqtyng ózi. Peshti dúrys ornatpaydy, otty oryndy jaqpaydy. «Búl әn búrynghy әnnen ózgeshe» emes, jyl sayyn qaytalanyp, elding qúlaghy da ýirenip qalghanday. Sonda, tótenshe jaghdaymen kýresetin organ ne bitirip otyr? «Apat aityp kelmeydi», biraq, «qúday saqtansan, saqtarmyn degendi» búl myrzalar qaperine de almaytyn synayly. Jәraydy, halyqty jappay gazben qamtu búl mekemening moynyndaghy jýk emes. Alayda, júrttyng negizi kómir jaghyp otyrghan kezde, odan keler qauip-qaterding aldyn alu osylardyng mindeti emes pe edi? Álde, tek statistikany tirkep, beybit kýni qansha jannan aiyrylghanymyzdy jariyalap otyrugha ghana qauqary bar ma? Otynnyng sapasy, paydalanugha bolatyn peshting standarttary jayly qújattar, erejeler nege qabyldanbaghan? Basqa da qauipsizdik sharalary nege jýrgizilmegen? Ózi aitqan, ys tiuding aldyn alatyn, gaz analizatorlary nege jappay ornatylmaghan? Búl kóp «negege?» túshymdy jauap bolmaytyny anyq, әiteuir.

Astanadaghy әigili apattyng saldarynan tughan qysym ba, Premier ministr Preziydent әkimshiligine ministrding orynbasary Yuriy Iliinnge sógis jariyalau turaly úsynys jiberip, Komiytet tóraghasy Vladimir Bekkerge ózi qatang sógis jariyalapty. Ekeuin de qyzmetten qusa, artyq bolmas edi. Biraq, «qoly qysqa» bolar, al, ana ekeuding «panasy» pәrmendirek shyghar... Áytpese, qyzmet tarihynda eki ret sotqa tartylghan adam búlaysha biyik «úshpas» edi ghoy. Iliindi aitam. 2009 jyly jol erejesin búzyp, basqa kólikti soqqany ýshin jәne 2012 jyly zangha «tompaq» búiryqtar shygharyp, eki ret jazagha tartylghan. Eki rette de azyn-aulaq aiyppúl tólep qútylghan. Aldynghysyn «mәshiyneni kim aidamaydy, erejeni kim búzbaydygha» saysaq ta bolady. Kim bilgen, mýmkin, azdap «úrtap» ta qoyghan shyghar. Bolmasa, bildey bir chinovnik ol isti sotqa jetkizbes te edi ghoy. Ol jaghy bizge beymәlim.

Al, ekinshi is qyzyghyraq. 2012 jyly Almaty qalasy boyynsha jedel dayyndyq, azamattyq qorghanys, tabighy apattardy eskertu jәne saldaryn joy jónindegi Basqarmagha jetekshilik etip otyrghan Iliin myrzanyng mekemesinde tekseru júmystaryn jýrgizgen әdilet departamenti zannyng birneshe ret búzylghanyn anyqtaghan. Osy is boyynsha shaqyrylghan sot otyrysyna Yuriy Viktorovich kelmey qoyady. Lauazymy sonsha biyik bolmasa da, «zannan joghary túrmyn» degen emeuirini bolar. Áytse de, nәtiyjesinde, Iliin myrza jauapqa tartylyp, bar joghy 16 mynnan sәl asatyn somadaghy aiyppúl tólep, aman-esen ketedi. Búl sot onyng qyzmet satysy ýshin «barier» emes, «trampliyn» bolghan siyaqty. Kóp úzamay, Almaty qalasy әkimining orynbasary qyzmetine, preziydent әkimshiligine, odan Ishki Ister ministrligine biraq «sekiredi». Onyng ereje búzuyn «erkelikke» balady ma, joq «erkektikke» balady ma, biyik lauazymgha shaqyrghanda, qyzmetining búl «qyzyqtary» eskerilmey qalghany anyq.

Bir jaghynan alsaq, qay shendi zang búzbay jatyr? Bastysy, «toqpaghyn» myqty shyqsyn, qansha «kiyiz» bolsang da, kirmeytin jerge de kirgizip jiberedi. Áytpese, Resey әskerining búrynghy ofiyseri, 1996 jylgha deyin tәuelsiz Ukrainanyng bir oblysyndaghy azamattyq qorghanys salasynda jýrgen beymәlim chinovnikti, ayaq astynan, Almatygha alyp kelip, jyl sanap satylap ósire me (ol turaly biografiyasynan tanysugha bolady)? Bәlkim, keremet maman retinde tandaghan shyghar. Biraq, nәtiyjesi qaysy? Bizding eldi, jerdi, tildi bilmeytin adam ne tyndyrdy?

Al, tótenshe jaghdaylar Komiytetining basshysy Vladimir Bekker bekerge otyr ma? Nemese, ózi taqqa qonghan songhy ýsh jylda ne bitirdi? Onyng júmysynyng mardymsyz ekenin byltyrghy kóktem (aldynghy jylghy, onyng arghy jylghy) kórsetip bergen bolatyn. Qarapayym qútqarushylargha taghar minimiz, aitar synymyz joq. Olar óz mindetterin oryndap, elmen birge su da keship, batpaqqa da batyp jýrdi. Suyqqa da, ystyqqa da qaramastan, apatqa úshyraghan elge arqasyn tosty, kómek qoldaryn sozdy. Dittep qarasaq, olardyng da jaghdayy jetisip túrghan joq. Kóbining әleumettik mәselesi sheshilmegen. Alatyn ailyqtary shәi-suynan artpaydy. Birshamasy «vremyanka» panalap jýrgenine kýmәnim joq. Qajet tehnikamen, basqa da qúral-jabdyqpen tolyq qamtylmaghan. Al, búl ýshin budjetten kәdimgidey qarjy bólinip otyrghany belgili. Sondyqtan da bolar, apattan qútqarushy mekemede kadrlar tapshylyghy bar, al ol týitkildi sheshetin talpynys joq. Sonda kiltiipannyng kilti basshylyq qyzmet senip tapsyrylghan kisilerde bolyp shyqpay ma? Áriyne.

Senator Darigha Nazarbaeva aitpaqshy, «jylda eriytin qardyng suy ylghy alapat apatqa ainalyp shygha keledi». Senator, juyrda ghana, senat komiytetining ózi ótkizgen otyrysynda tótenshe jaghdaylardyng aldyn alugha tiyisti shendilerding birqatar jýielik qatelikter jiberip otyrghanyna toqtaldy: «Qúzyrly mekeme qyzmetkerlerining sany az jәne kadrlar jetispeydi, gidrometeorologiyalyq qyzmet kem qarjylandyrylady, gidrotehnikalyq qúrylystar qate josparlanady, su jayyluy mýmkin aimaqtargha ýy salugha rúqsat beriledi. Gidrotehnikalyq qúrylymdardy paydalanu barysynda, qauipsizdik mәselesi, boyynsha týrli mekemeler arasyndaghy qúqyqtyq kelispeushilik әli kýnge sheshimin tappay otyr».

Senator tizip ótken kemshilikterge kóz salsanyz, kópe-kórneu nәrsege mekeme basshylarynyng ózderi әdeyi jol berip otyr ma dep qalasyz. Demek, ne tikeley mindetterin oryndaghylary joq, ya qoldarynan kelmeydi, ne bolmasa, búl jaghday olargha tiyimdi. Nazarbaeva ótkizgen senat komiyteti ótken jyly da ózderining memlekettik organgha birshama eskertu jasaghanyn, biraq olar ony oryndamaghanyn da aityp ótti. Yaghni, apatqa qasaqana jol bergen bolyp shyqpay ma?

Bir qyzyghy, búl ýshin eshkim jauap berip te jatqan joq. Mysaly, jauap berui tiyis, bes býldirshin qyrshyn ketken song ghana, premier ministrden qatang sógis alghan Vladimir Bekker myrzanyng ýstinen búghan deyin de QR QK-ning 15-shi tarauyna (Memlekettik qyzmet pen memlekettik basqaru mýddelerine qarsy sybaylas jemqorlyq jәne ózge de qylmystyq qúqyq búzushylyq ) jatatyn, 361-shi baby (Kәsipkerlik qyzmetke zansyz qatysu) boyynsha is qozghalyp, ol is Astana qalasynyng prokuraturasyna, odan әri Memlekettik qyzymet jәne jemqorlyqqa qarsy kýres Agenttigine tapsyrylghan eken. Biraq, Bekkerding «múrtyn balta da shappaghanyn» kórip otyrmyz. Al mening bayghús kәllәmdi «qútqarushy Bekker qanday kәsipkerlikke zansyz aralasyuy mýmkin» degen dýdamal oy mazalaydy. «Qús fabrikasy bar» degen ósekti estip qalyp em. Bәlkim... Qoy qúrysyn, deregim joq, ótirik bolar...

Arqada qys úzaq, sondyqtan, órt qaupi әli de seyilgen joq. Órtenip ketetin de, órt shyqqany ýshin jauapty bolatyn da ózderiniz ekenin úmytpanyzdar. Al, Arqanyng qary sógilip, jylghagha jylgha qosylyp, su jayylatyn kez de alys emes. Sugha ketsenizder, «tal qarmaysyzdar». Óitkeni, Iliin men Bekkerding «kýiseui» bólek, senuge bolmaydy. Búl myrzalar «qylyshyn su ketken song ghana sermeydi», yaghni, shyghyndy eseptep, aqsha bólumen ghana ainalysqandy jón sanaydy.

Apattan aman bolynyzdar!

Ashat Asan

Abai.kz

5 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1579
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2280
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3606