Júma, 29 Nauryz 2024
Bizding sheneunik 6084 15 pikir 29 Qarasha, 2018 saghat 07:07

Elbasynyng tapsyrmasynan keyin Sýleymenov kәsipkerlerge jalynyp jýr

Elbasymyz óz Joldauynda kelesi jyldan bastap eng tómengi jalaqyny bir jarym ese kóbeytip, ony 42 myng tengege jetkizu qajettigin aitqanda ailyghy shaylyghy jetpey jýrgen jandardyng ensesi bir kóterilip qalghandyghy haq. Alayda tauarlarynyng qúnyn tek  kóterudi ghana biletin, júmyrtqadan jýn qyryqqan qular búl iygi bastamanyng ayaghyna túsau salatyn týri bar. Búlargha endi týkirigi jerge týspeytin, «aq degeni alghys, qara degeni qarghys»  iri monopolisterdi qosynyz. Keyingilerine eshkimning de sózi ótpeydi. Al ýkimetimiz tym sypayy, olargha qatty aitugha batyly bara bermeydi. Osynday erkindikti sezgen olar tipti esirip ketti. Sosyn, amal joq, búghan Elbasymyzdyng ózi aralasugha mәjbýr boldy.

Monopolisterding betimen ketken is-әreketine toqtau salyp, halyqtyng qatty qinalatyn jandy jeri - jylu tarifterining eshbir negizsiz ósuin toqtatu kerektigin qatang da qatty aitty. Sodan song ghana respublika dengeyindi ghana emes, oblystarda da jylu baghasynyng tómendeytiniy aityp, jantalasyp baghuda. Sonda deymiz-au, Elbasy aitpasa, ol eske salmasa, biylik basyndaghylar jylu men gazdy, ystyq su men suyq sudyng baghasynyng jyldan-jalgha emes-au, kýnnen kýnge sharyqtap bara jatqanyn sezbedi me? Álde qarapayym halyqtyng tirshiligi bir bólek te, júmsaq kresloda shalqayyp otyryp, sylandaghan kólikti shirenip mingenderding ómiri bir basqa ma? Áriyne, bir milliongha juyq jalaqy alatyn miynbstrlerimizding eng tómengi ailyq - 28 myng tenge alatyn jandardyng jaghdayyn qaydan týsinsin.

Jә, biz olardyng joghary jalaqy alyp, dәmdi tamaq iship, tәtti týs kóruine qarsy emespiz. Tek óz mindetin adal  atqarsa, Elbasymyz eske salmay-aq qolynan keletin isin iskerlikpen tyndyrsa degen tilek qana. Alayda, olardyng osynau qarapayym ghana qaghidany esterinen shygharyp alatynyn qaytersin. Endi ózgesin bylay qoyghanda, jyl basynan bergi sharyqtaghan bagha jaghyna qayta oralayyqshy. Ekonomika ministrligining aituyna qaraghanda elimizde halyq tútynatyn tauarlardyng qymbattamaghany neken-sayaq. Ózgesin bylay qoyghanda, qanttyn, irimshik pen sýttin, may men jylqy etinin, siyr eti men qoy etining baghasy sharyqtap túrghan kórinedi. Tipti medisinalyq pen bala baqshalyq qyzmet kórsetu de qymbattaghanyn estigende halyqtyng «búl dýnie ne bolyp barady?» dep saly sugha ketkenin jasyrugha bolmas.

Al endi búghan biylik basyndaghylar ne istedi deysiz ghoy? Eshtene de. Búrau basyn da syndyrghan joq. Ony aitasyz, bizding últtyq ekonomika ministrimiz Timur Sýleymenov óz salasy boyynsha pәrmendi sharalar qoldanudyng ornyna tauar óndirushelerden óz ónimderining baghasyn kótermeudi «óte ótinip» súrapty. Sonda býkil ekonomika tizgigin ústap túrghan myqtymyz ne deysiz ghoy? «Aytqanymdy búrmalady» dep kinә taqpas ýshin onyng sózin sol qalpynda berelik. "Hotel by obratitisya k nashim biznesmenam, k krupnym, melkim torgovym setyam. My ne doljny podnimati seny vsled za ponyatiyem zarplat. Eta gonka - ona vechnaya. My doljny rasschityvati na to, chto zarplaty podnimaitsya ishodya iz togo, chto ony otstavaly v techenie predydushih pary let - realinye dohody u nas otstavali. To esti ekonomika rosla v selom, no dohody na dushu naseleniya ne rosli. Potomu seychas my ih privodim v sootvetstviye. Delaem tak, chtoby realinye dohody naseleniya sootvetstvovaly realinomu rostu samoy ekonomikiy", - degen Sýleymenov myrza óz oiyn:  "Prosiba ko vsem nashim predprinimatelyam podoyty k etomu otvetstvenno, razdeliyte etot pravilinyi, horoshiy posyl vmeste s gosudarstvom. (…) Ne nado povyshati seny, esly mojno bez etogo oboytisi",- dep týiindeydi.

Mine halyq bir ýmit kýtken, qolynda pәrmendi biyligi bar ministrimiz kәsipkerlerge osylaysha jalynsa, ózgelerge ne joryq? Múndayda atamyz qazaqtyn: «Sengen serkem sen bolcan..», - dep qatty aitylsa da, oryndy aitylghan mәteli oigha oralady.

Al jalpy, qazir biz onsha baghalay bermeytin Marks shaldyng «Kapitalist  ózine keletin payda ýshin qanday da qúityrqy da zansyz әreketke barady» degen sózin eshkim de joqqa shygharghan emes. Endeshe olardan birdeneni ótinip súrau nemese aqylgha shaqyru - ónbeytin is desek, artyq aitqandyq bolmas. Tek bizding ekonomikalyq zandylyqtardy shemishkedey shaghugha tiyisti ministrimizding osynau qarapayym ghana qaghidany týsinbeytinine tang qaldyq.

Aytpaqshy, osy maqalany jazu barysynda osy taqyrypqa baylanysty taghy da qolaysyz habar estidik. Elimizde qústyng eti ayaq astynan asa qat dýniyege ainalyp, baghasy eki esege shyghandap ketipti. Sóitsek, Resey jaghy qústyng etin bizge jiberudi jappay toqtatqannan keyin, ózimizding osy tauardy óndirushiler de búl ónimdi shygharudy kýrt azaytypty.

«Qús eti men júmyrtqanyng ózindik qúnynyng 70 payyzy oyng jemining ýlesine tiyedi, - deydi Qazaqstan qús ósirushiler odaghynyng preziydenti Ruslan Sharipov myrza. - Ol qazirding ózinde 15 payyzgha qymbattap ketti. Qalghan 30 payyzy әrtýrli salyqqa ketedi. Búghan endi tasymaldau shyghynyn qosynyz. Qazir bәri de qymbattap jatyr. Jaghday mýldem auyr. Búdan shyghatyn jalghyz ghana jol bar. Ol memleket búl salagha arnayy qarjy bólip, subsidiyalauy qajet. Sonda ghana dýken sórelerinde arzan et payda bolady.

Mine, qala túrghyndarynyng negizgi asyna ainalghan taghamnyng qol jetpeytin dýniyege ainaluy kim-kimdi de mazalamay qoymaydy. Osyghan layyqty shara qoldanyp, jaghdaydy týzeuding ornyna bizding ministr әrkimge jalynyp jýr.

Taghy da qolaysyzdau  habar. Jaman habarmen oqyrmandardy ýrkitip alamyz  ba dep qoryqsaq ta búl «janalyqty» aitpaudan basqa sharamyz qalmady. «Qukyrdaqtyng kókesin týie soyghanda kóresin» degendey ministrding «múnysy nesi?» dep  an-tang qalyp jýrgenimizde bildey bir premier-ministrimiz Saghyntaev myrza odan tipti de asyp ketipti. Ol jaqynda oblys әkimderin baghany pәrmendi baqylaudy, әsirese Jana jyl qarsanyndaghy qymbatshylyqty qatang qadaghalaudy qatty tapsyrypty. Sonda deymiz-au ózgelerge qaraghanda Jana jyl aldyndaghy qymbattaushylyq nesimen erekshe bolady? Álde biylik basyndaghylargha tól merekelerimizden góri Jana jyl meyramy manyzdyraq pa? Diny sipaty bar búl kýnning qarsanyndaghy baghanyng ósip ketui jyldaghy «dәstýr» emes pe? Bagha nege sharyqtamaydy, eger bizding osynday «toyqúmarlarymyz» búl mereke aldynda búryn toyyp tamaq iship kórmegendey, dýken sóreleri men bazaralardy jylan jalaghanday etpese? Qymbat dese, osynshama shashylmasyn. Qarapayymdau ótkizsin. Olay istese Jana jyl kelmey qoya ma? Halyq sonda qalay, ózimizding tól merekelerimizde aqshalaryn ayamay shashady da, Jana jyl kelerde tiyn sanap, alaqan jayyp jýre me? Búl ne degen qisyn? Tipti Jana jyldy merekesin osynday teristik jaqtaghy tym erte keletin qaqaghan suyqta atap ótpeytin ana Vietnam men alyp Qytay sekildi elder qay kóshten qalyp otyr?

Búl mәselening ekinshi qyry bar. Búryn da Jana jyl dese erekshe qúlshynyp túratyn bizding Qostanayjyng Arhiymed sekildi ónir basshylarynyng endi Saghyntaevtyng sózinen son, tipti de qúdayy berip qaldy. Túnghysh Preziydent kýni men Tәuelsizdik merekesin ótkizbedi dep kinәlamasy ýshin jedel bas qosyp, salatantty jinalys ótkizgen bolady da Jana jyl merekesine qúlshyna kirisip ketedi. Budjetten ondaghan million tenge qarajat bólinedi, ormannan súlu da symbatty shyrsha әkelinip, qala ortalyghyna ornalastyryp, ony barynsha әsemdeydi. Sosyn әkimimiz kýn qansha suyq bolsa da júrtty jinap, oiyn-sauyq ótkizip, ony mindetti týrde saltanatpen ashady. Qarapayym halyqty qúttyqtaydy. Sosyn Jana jyl qarsanynda Elbasydan song ile-shala teledidar arqyly taghy da Jana jyl jayly ystyq tilegin bildirudi de úmytpaydy.

Ishimi uday ashidy. Múnday bir ay boyy dayyndalyp, budjet qarjysyn ondy-soldy shashyp, osynsha múqiyat dayyndyqpen әri barynsha sәn-saltanatymen toylanuy bizding eshbir tól merekemizding mandayyna búiyrmaghan, baghyna bitpegen, taghdyryna jazbaghan. Bizdi alandatyp, qabyrghamyzgha ayazday batyp otyrghan mәselening osy jaghy.

Jaybergen Bolatov, Qostanay

Abai.kz

 

15 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1582
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2282
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3618