«Ánning de estisi bar, eseri bar». Býgingi tanda estrada әnshileri tyndarman qauymdy esti әnimen sýisindirip te, batystyng eser әnderimen «jelpindirip» te jýr. Al dәstýrli әnshiler she? Ýkili Ybyray, Aqan seri, Birjan saldy aitpaghanda, qazaq әnining qúdiretine ózge elding kónilin iydirgen keshegi Ámire Qashaubaevtyng izbasarlary qayda? Ata-baba qadirlegen dәstýrli әn býgin nege estradanyng kólenkesinde jýr? Osynday oidyng jetegimen belgili әnshi, termeshi Ómirqúl Ayniyazovpen «Sәrsenbilik súhbatta» oy bólistik.

- «Áu» degenning bәri әnshi emes degendey, solardyng kópshiligi Almatygha ornyghyp qalsam deydi. Al siz, kerisinshe, Taldyqorghangha tartyp kettiniz bir kezde. Nege?

- Oblys ortalyghy Taldyqorghan qalasyna auysatyn kezde, bizge tiyimdi bolghan bir mәsele - kimning barghysy kelse, soghan pәter kilti beriletin edi. Ol kezde tabysymyz da mardymsyz boldy. Ónerge barymdy saldym, alayda jaldamaly pәter, kóshpeli tirlik әbden qajytty. Sol kezderde sanany biylegen túrmystyng qiyndyghyna nalyp, kiltin qolyma alghan Taldyqorghan qalasyndaghy pәterime bir-aq týnde kóship barghan edim. Ol jaqta segiz jylday túraqtap qyz­met etsem de, Almatydaghy is-sharalargha ýzdiksiz atsalystym. Qazir múnda birjolata kóship keldim.

- Endeshe býginde sizding túrmys jaghdayynyz týzelgen ghoy?..

«Ánning de estisi bar, eseri bar». Býgingi tanda estrada әnshileri tyndarman qauymdy esti әnimen sýisindirip te, batystyng eser әnderimen «jelpindirip» te jýr. Al dәstýrli әnshiler she? Ýkili Ybyray, Aqan seri, Birjan saldy aitpaghanda, qazaq әnining qúdiretine ózge elding kónilin iydirgen keshegi Ámire Qashaubaevtyng izbasarlary qayda? Ata-baba qadirlegen dәstýrli әn býgin nege estradanyng kólenkesinde jýr? Osynday oidyng jetegimen belgili әnshi, termeshi Ómirqúl Ayniyazovpen «Sәrsenbilik súhbatta» oy bólistik.

- «Áu» degenning bәri әnshi emes degendey, solardyng kópshiligi Almatygha ornyghyp qalsam deydi. Al siz, kerisinshe, Taldyqorghangha tartyp kettiniz bir kezde. Nege?

- Oblys ortalyghy Taldyqorghan qalasyna auysatyn kezde, bizge tiyimdi bolghan bir mәsele - kimning barghysy kelse, soghan pәter kilti beriletin edi. Ol kezde tabysymyz da mardymsyz boldy. Ónerge barymdy saldym, alayda jaldamaly pәter, kóshpeli tirlik әbden qajytty. Sol kezderde sanany biylegen túrmystyng qiyndyghyna nalyp, kiltin qolyma alghan Taldyqorghan qalasyndaghy pәterime bir-aq týnde kóship barghan edim. Ol jaqta segiz jylday túraqtap qyz­met etsem de, Almatydaghy is-sharalargha ýzdiksiz atsalystym. Qazir múnda birjolata kóship keldim.

- Endeshe býginde sizding túrmys jaghdayynyz týzelgen ghoy?..

- Týzelip ketken eshtene joq. Biraq ýkimetting shygharmashylyghyma demeu jasap otyrghanyn jasyra almaymyn. Al Almaty oblystyq Sýiinbay atyndaghy filarmoniyagha rizamyn: kostumimdi janalap, klipterimdi týsirip berdi.

- Enbeginiz de eleusiz emes siyaqty, «Serper» jastar syi­lyghyn, «Mәdeniyet qayratkeri» degen ataq alypsyz...

- «Serper» syilyghy der kezinde be­rilgenine quanyshtymyn, әriyne. Al «Mә­deniyet qayratkeri» atanamyn dep oila­maghan edim. Búl ataqty menimen qatar­lar da, jastary kishi jigitter de alyp jatyr ghoy. Degenmen, búl men ýshin kýt­pe­gen marapat boldy. Búryn kóbi­nese 40-tan, 50-den asqanda beriletin. Qazir­gi tanda 30-dyng ar jaq ber jaghyndaghy ónerpazdargha da tabystaluda. Men solardyng biri ghanamyn...

- Al endi aitynyzshy, sol alghan ataqtary jastardyng shyghar­mashylyghyna qanshalyqty shabyt qosuda? Bireuleri sol ataqty darynymen alsa, endi bireuleri «qarymymen» alady degendi estiymiz...

- Ataghyng bolsa, sahnagha shyqqanda nemese qonaqqa barghanda esiming erekshe mәnerge ie bolady. «Bәlen syi­lyqtyng iyegeri» deydi seni. Demek ataqty eshkim jek kórmese kerek. Al endi ony kimder alyp jatyr degeninizge kelsek, ynghaysyzdau әngimelerding bary ras. Atyn atamay-aq qoyayyn, mәselen, bir jigitterge salmaghy bar, darday ataqty tughan kýnderine tartu etti. Múnday paryqsyzdyqqa kýlmeske lajyng joq. Taghy bireuding «aghalarym ataq alyp bergeli jatyr» degenin de qúlaghym shalghan. Týsinem, kókeyinizde siz qalay aldynyz, degen saual túr. Óz basym mekteptegi tórtinshi synyptan bastap óner jolyna týstim. Jәne sol ba­ghytymnan tayghan kezim joq. Maghan berse, boydaghy darynymdy, atqarghan sharualarymdy elep-eskergenderi shyghar. Eshkimdi «aghalap-jaghalaghan» emespin. Sondyqtan meni «qarymdylardyn» qatarynda joq deseniz, qatelespeysiz.

- Shygharmashylyghynyzda ne janalyq bar?

- Aldaghy sәuirding 22-sinde Jambyl atyn­daghy filarmoniyada jeke konser­timdi ótkizudi josparlap otyrmyn. Osy kýnge deyingi enbegimning nәtiyjesin kórsetu maqsatynda, halyq aldyna shyghyp, esep bersem deymin. Búl - әr әnshining armany. Osy orayda konser­timdi ótkizuge qarjylay kómek kórsetip otyrghan Almaty oblysynyng әkimi Serik Ýmbetovke, Sýiinbay atyndaghy Almaty oblystyq filarmoniya әkimshiligine alghys aitamyn. Ánderime kelsem, Túrmaghambet Iztileuovting «El ýshin tughan er bolsan» әnin, halyq әni «Yapuraydy» dayyndap jatyrmyn. Sonday-aq, Medeu Arynbaevpen duet jazdyrudy qolgha aldym. Medeu agha konsertime qatysugha kelisimin berdi.

- Osynday konsertten tabys tabu mýmkin be?

- Joq, mýmkin emes. Mәselen, men konsertime 3 millionnan artyq qarjy júmsasam, ózime onyng jartysy da týs­peydi. Sondyqtan toy-tomalaqqa jýgi­ne­miz. Qazir әnshiler ýshin qarjynyng kó­zi - toyda.

- IYә, әnshi men biyshi toyda jýr. Biraq osynyng ózi ónerding órge basuyna keri әser etetin sekil­di...

- Toylarda әn salyp jýr dep, әnshi­lerge kinә artugha bolmaydy. Óitkeni әnshiler gastrolidik saparlarda da bar shyghyndaryn ózderi kóteredi. Poezben barugha eshkimde artyq uaqyt joq, sondyqtan úshaqpen jýruge tura keledi. Jatar oryn, ondaghy as-auqattyng bәri qaltagha jýk. Sondyqtan әnshilerding tek sahnadan ghana óner kórsetui ýshin memleketting әl-auqaty jaqsaruy kerek.

- Repertuarynyzdan dәstýrli әnderding qatary kemip, ornyn estradalyq әnder basyp bara jatqan joq pa?

- Dәstýrli әnderding ýlken audito­riyagha shygha almay jatqany jasyryn emes. Búl әnder belgili bir ýlken kon­sertterding ashylu sәtterinde nemese bir belgili sharalarda ghana aitylatyn boldy. Óz basym dәstýrli әnderdi estradalyq baghytqa salyp oryndasam, tyndarmannyng kóbeyetinin týsindim. Degenmen, dәstýrli әnder baghalanbaydy dep otyra bermey, qolynan keletin adamdar búl salagha eleuli ýles qosyp jatsa, halyq qoshemetine bólenedi, dep oilaymyn.

- Bir әriptesiniz: «Dәstýrli әndi 50 jastan keyin aitamyn, qazir óz jasyma say estrada baghytyn ústanyp jýrmin», - degen edi bir súhbatynda. Ókinishtisi, búl tek jalghyz onyng ghana pikiri emes siyaqty...

- Estrada salasynyng tyndarman­dary dәstýrli muzykagha qaraghanda әldeqayda kóp. Sondyqtan osy baghyt ar­qyly jastardyng sanasyna dәstýrli әndi qalay da siniruimiz kerek. Sodan keyin jastar aitylghan әnning týbirin, negizin izdep, dәstýrli әnderge ózderi-aq jol tartady. Mәselen, óz basym dәstýrli әndi de, halyq әnin de, estrada baghytyndaghy әndi de aitamyn. Yaghny tyndaushym 50 de 50. Búl degenimiz - jastar da, ýlkender de qalaghanyn mening repertuarymnan taba alady degen sóz.

Bir aita keterligi - býgingi tanda «óner adamdary auqatty túrady, el aldynda ylghy jarqyrap jýredi» dep týsinetinder óner jolyna jónsiz úmtyluda. Nәtiy­je­sinde balalaryn da sol saladan kóru­ge kýsh salady. Al múnday әreketter óner sapasynyng tómendeuine әser etude.

- Qazir óner salasynda әues­qoylar men kәsibiyler bir-birining enbegin joqqa shygharatynday. Yaghni, biri «әuesqoylar qaptap ketti» dep qynjylsa, ekinshisi «kәsiby mamandar týk bitirmey jatqan son, amalsyz ónerge aralastyq» deydi. Búl pikirge ne aitasyz?

- Jenil әnderding tez tarauy - ha­lyqtyng ónerdi sol әuesqoylyqpen qa­byl­dauynan dep bilem. Halyq onday je­nil әndi ilip әketken son, әuesqoylar qan­day dýniyesine de «meniki dúrys» dep qarap, kәsibiylerden ózderin artyq sanap jatady. Yaghny jenil-jelpi әuen de, әn de, әnshi de óner әlemin lastap jatyr. Keybir әriptester «Aygólekti» aitatyn dengeyine mәz bolyp jýr.

- «Biz dombyramyzdy qansha nasihattasaq ta, balalarymyz­dyng erkin Maykl Djekson búryp әkete beredi», - depti bir ústaz. Búghan qosyp-alarynyz bar ma?

- «Mayklizasiyadan» qorqudyng kere­gi joq. Tek últtyq muzykanyng ónin óz­gertip almay, jana janrgha beyimdey beruimiz kerek. Álemde sәn әlemin Ita­liya, muzyka yrghaghyn Amerika biylep otyrghany belgili. Eger de bizding mem­leketimiz baquatty bolsa, bilimi kósh bas­tap túrsa, әlemdik muzykanyng basynda Ámirening әnderi jýrer me edi, kim bilsin? Bizde kóbinese «jastar sheteldik ónerge yntyq» degen úghym qalyptasqan. Sondyqtan telearna basshylary ózge elding ónerin dәripteuge kóshti. Bizding әnderimizdi telearnalarda ainaldyru ýshin qomaqty qarjy súraydy. Onday qarjy bizding ónimiz týgili, týsimizge kir­me­­gen. Dәstýrli әnderding nasiha­tynyng tómendigin osymen de týsindiruge bolady.

By bolmas belin jalpaq bughanmenen,

Agharmas asyly aram jughanmenen.

Oylansan, aqyl basqa, ajar basqa,

Payda joq qúr әdemi tughanmenen, -

degen Núrtughan jyraudyng ónegesine qúlaq týrip, el ertenining gýldenuine «bir jaghadan bas, bir jennen qol shygharyp» ýles qosqanymyz dúrys...

Ángimelesken - Ardaq Imanbekqyzy,

«Obshestvennaya pozisiya»

(proekt «DAT» № 08 (91)  02 nauryz 2011 jyl