Qazaqstandyqtar jylma-jyl bir problemamen jii kezdesedi:jazghy mezgilde biylet jetispeushiligi. Osyghan baylanysty BAQ jýieli týrde biylet alypsatarlyghy turaly mәsele qozghaydy. Búl problemany qalay sheshuge bolady? Búl turaly Nur.kz sayty jazdy.

Anyghynda, jazghy mausymda jolaushylar legi tasqyndaydy.

Biyletting erkin saudada bolmauyna baylanysty alypsatar «jәrdemshiler» vokzaldarda tezirek jolgha shyqqysy kelgen jolaushylargha biylet úsynady. Azamattar ýsteme baghamen biylet satyp alugha mәjbýr bolady. Birqatar biyletter satylmay qalady. Biyletting erkin saudada bolmauyna qaramastan poyyzdar bos oryndarmen ketedi.

Búghan qalay jol berildi?

Barlyq temirjol biyletin satatyn kassalar, sayttar men terminaldar «ASU- Ekspress» jýiesine qosylghan. Búl reseylik servis (Baghdarlama Kenes Odaghy kezinde jasalghan) arqyly kenes kenistigindegi  elderde biylet alu satu jýzege asyrylady.Biyletti qaytarghan kezde bos oryngha «ASU –Ekspress» jýiesimen biylet satyp alugha mýmkindik ashylady. Alypsatarlar osy sәtti tiyimdi paydalanady. Olar aldyn-ala bir topqa nemese jolaushygha biylet satyp alady. «Jәrdemshiler» vokzalda kliyentter izdep, olarmen baghasyn (tiyisti baghadan jogharygha) kelisedi. Sóitip, aldyn ala satyp alghan biyletin qaytaryp, biylet naqty jolaushygha resimdeledi. Ol ýshin eki kassir úiymdasady. Birinshisi, biyletti qaytarghan boyda ekinshi kassir qaghyp alyp, bosaghan oryngha jana jolaushyny resimdeydi. Múny barlyq kassada jasaugha bolady. Kóptegen adamdar barlyq temirjol kassalary «Jolaushylar tasymaly» AQ qaramaghynda dep esepteydi. Búghan deyin «Jolaushylar tasymaly» AQ ókilining aituynsha, Qazaqstanda 4,5 myng temirjol kassalary bar. Olardyng tek 208-i ghana «Jolaushylar tasymaly» AQ qaramaghynda. Mәselen, Astana-1 vokzalyndaghy 29 kassanyng 7-eui «Jolaushylar tasymaly» AQ qarauynda bolsa, qalghan 22-si jeke kompaniyalardyng menshigi bolyp tabylady. Jolaushylar agenti bolyp qyzmet atqaru ýshin temirjol biyletin satugha kez-kelgen zandy túlgha qarapayym talaptardy oryndasa jetkilikti. Múnday jolaushylar agenttikteri (Jolaushylar tasymaly» AQ, «Týrksiyb-Astana» JShS, «Jolaushylar tasymaly» «Túran Ekspress» JShS, «Maral Núr» JShS, «Arlan Trans» JShS, «Súnqar-1» JShS, «"Nomads" JShS) tasymaldaushy kompaniyalarmen olardyng biyletin vokzal aumaghyndaghy óz kassalary arqyly nemese vokzal aumaghynan tys jerde sayt arqyly satugha kelisim jasasady. Qazirgi kezde tasymaldaushylar ózderining problemalaryn óz kýshterimen sheshuge yntaly. Mәselen, biylet qaytaru komissiyasy 1000 tengege ósti. Biyletti alyp satudan «jәrdemshiler» arqyly oryndalghan biylet aqysy múny tolyghymen jabady. Búl óte joghary ýsteme aqy. Yaghni, alypsatarlar tasymaldaushy kompaniyagha biyletting komissiyasyn da jauyp biyletpen qamtamasyz etedi. Sonynda tasymaldaushynyng birqatar biyletteri satylmay qalyp, poyyz vagondary  bos oryndarymen ketedi. Búdan tasymaldaushy kompaniya zardap shegedi.

«Jolaushylar tasymaly» AQ últtyq tasymaldaushy retinde jylda jazda qosymsha jazghy mausymgha qatysty qosymsha baghdarlar shygharady. Soghan qaramastan, últtyq tasymaldaushynyng shúghyl izdestiru júmystaryn jýrgizuge qúzyry joq. Onyng tarapynan jasalatyn bir ghana amal – kassirmen enbek shartyn birjaqty búzu. Sonyng ózinde «Jolaushylar tasymaly» AQ-gha qatysty kassalar jalpy kassalardyng 4,6 payyzy ghana. Alayda, әrbir vokzalda jelilik ishki ister bólimderi bar. Sonymen qatar Qazaqstanda kólik salasyndaghy arnayy mamandandyrylghan organ kólik prokuraturasy bar. «Jәrdemshiler» qyzmetin Qazaqstan Respublikasynyng әkimshilik kodeksining 449 baby boyynsha qoghamdyq oryndaghy adamgha tiyisu retinde ghana qarastyrady.

1. Qoghamdyq orynda kәsipkerlik nysany bolmaghanyna qaramastan, basqa adamnyng mazasyn alyp, biylet satyp alugha mәjbýrleu, bolashaghyna boljam jasau, qaryz súrau, seksualdyq qyzmet kórsetuge mәjbýrleu anyqtalghan jaghdayda – jeke túlghalardan bes ailyq eseptik kórsetkish dengeyinde aiyppúl talap etiledi.

2. Osy әreketin jyl ishinde ekinshi mәrte qaytalaghan jeke túlghagha - on ailyq eseptik kórsetkish kóleminde aiyppúl salynyp nemese bes tәulikke abaqtygha jabylady.

Áriyne, múnday az mólsherdegi aiyppúl (5ETK -12025 tenge) alypsatarlardy toqtata almaydy. Alayda, temirjol biyletterin qúqyq qorghaushylardyng «jәrdemshilerden» baqylau jýrgizu ýshin satyp aluyn úiymdastyrugha zang kedergi keltirmeydi. Búl óz kezeginde alypsatarlyq operasiyasyna qatysushylardyng barlyghyn әshkereleuge mýmkindik әperedi. Ol ýshin alayaqtyq ýshin bas bostandyghynan aiyrugha bolady. Sol arqyly alypsatarlyqty tyigha mýmkindik ashylady. Basy ashyq nәrse, nelikten qúqyq qorghau organdary «jәrdemshilerge» dúrys nazar audarmaydy. NUR.KZ redaksiyasy IIM, әdilet organy men prokuraturagha hat joldap, temirjol kóligindegi biyletting alypsatarlyghyn jong ýshin qanday zang normalary qoldanylatyndyghyn biluge úsynym jasady. Jauap týsken kezde biz qazaqstandyqtardy alypstarlyqpen kýrestegi jasalyp jatqan sharalarmen tanystyramyz.

Abai.kz