Beysenbi, 28 Nauryz 2024
46 - sóz 5499 1 pikir 27 Shilde, 2018 saghat 10:13

Keybir qazaqtardyng ózbektenui naqshbandiya tariqatyn engizuimen tikeley baylanysty

Úly jýz taypalary Esim han men búrynnan Úly jýzge pir bolghan, keyinnen naqshbandiya tariqatyna ótip, solardyng soyylyn soqqan qoja әuletterining aldauyna týsip, naqshbandiya tariqatyn jartylay moyyndady. Olay deytinimiz, qazaqtyng kóshpeli ómir salty naqshbandiya ókilderining yqpalynan saqtap qalghan basty quat boly ghoy deymin.

Qazaqtyng kóshpeli ómirine daghdylanbaghan naqshbandiya shayqtary qazaq halqymen etene aralasyp, birge bola alghan joq. Tek , jylyna bir ret kelip, zeketin jinap ketumen ghana shekteldi. Búl kópshilik jaghdayda dәstýrli qazaq qoghamynyng saqtalyp qaluyna paydasyn tiygizdi. Al, otyryqshy ómirge daghdylanghan Qazaq jerining Ontýstigindegi qalalar men olardyng ainalasyndaghy halyqtar ózining dәstýrli mәdeniyetinen ajyrap, soghdy, tәjik mәdeniyetin qabyldadady. Al Túrsyn Múhammedti qoldaghan yasauiya tariqatyndaghy qataghandardyng besiktegi balasyna deyin qyryluy, Úly jýz qúramyndaghy yasauiya tariqatyndaghy keybir taypalardy Orta jýz qúramyna ótuge mәjbýr etti. Mysaly, «Ózbek shejiresi» / XIV-XV ghgh./ atty shejirede Úly jýz qúramynda bolghan Qúlshyghash ruynyng qazirgi shejirelerde Orta jýz Qonyrat qúramynda jýruining basty sebebi de osy bolsa kerek. Sonday-aq, qataghan, shanyshqyly rularynyng keybir atalary da qashyp, Orta jýz qúramyna ótip ketedi.

Esim han ózining qazaq arasyna endirgen naqshbandiya tariqatynyng jolyn birjola ashu maqsatynda ózining әigili, qazaq arasynda «Esim hannyng eski joly» atalghan zang jobasyn qabyldatty. «Eski jol» atalu sebebi, Týrkistan jerinde Qoja Ahmet Yasauiyge deyingi qoghamdyq qatynastardy retteytin sharighat ýkimderi qayta qalpyna keltirildi. Sóitip, búl zang qazaq qoghamyn artqa sýireytin, qazaq halqynyng dәstýrli mәdeniyeti men әdet-ghúryp, salt-dәstýrine qarsy jasalynghan zang jobasy retinde qazaq tarihyna endi. Ókinishke oray, zandar tarihyna qatysty zertteulerde qazaq qoghamyndaghy dini-iydeologiyalyq prosester eskerilmegendikten qazaq tarihynda belgili bolghan «Qasym hannyng qasqa joly», «Esim hannyng eski joly», «Tәuke hannyng Jeti Jarghysy» aralaryndaghy aiyrmashylyqtar saralap kórsetilmey keledi. Mysaly, «Esim hannyng eski joly» men naqshbandiya tariqatynnyng yqpalyn tolyq moyyndaghan, naqshbandiya tariqatynyng salt-dәstýri men әdet-ghúrpyn tolyq qabyldaghan qazaq rulary jýzder qúramynan shygharylyp tastaldy.

Qazir qazaq jýzderi qúramyna kirmeytin sunaq, shalaqazaq, Týrkistan, Shymkent, Taraz manyndaghy ózbekterding payda boluy Esim hannyng qazaq arasyna naqshbandiya tariqatyn engizuimen tikeley baylanysty. Búlardyng arghy tegin zerttey kelgende olardyng kópshiligi keshegi qazaq rularyna baratynyn osy mәselege qatysty jýrgizgen zertteu júmystarymyz dәleldedi. Mysaly, qazir Týrkistan manyndaghy Qarnaq qystaghynda 100% ózbek túrady Shyqqan tegi jaghynan solardyng 95% qazaq ekendigi anyqtaldy. Al, Qarashyq qystaghyn mekendep otyrghan halyq ta solay. Ol jerge Qypshaq taypasynyng Kókmúryn tarmaghynan ýsh jýz ýidi otyrghyzyp, 200 qos jerdi handar arnayy bólip bergendigin aitady. Al, sunaqtar qúramyndaghy atalargha qaraytyn bolsaq, onda olardyng ýsh jýz qúramyndaghy rulardan qúralghanyn bayqaugha bolady.

Zikiriya Jandarbekting Facebook-tegi paraqshasynan

Abai.kz

1 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1559
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2250
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3502