Sәrsenbi, 24 Sәuir 2024
Dat 6304 8 pikir 3 Shilde, 2018 saghat 15:32

Ayttap kelgen qonaqqa esigindi tars japqanyng qalay, Berdi-agha?

Asa Qadirli qúrdasym Berdibek Mәshbekúly myrza!

Assalaumaghaleykum! Ótken Ramazan aiyndaghy tilekterindi, qúlshylyqtaryndy Allam qabyl etsin! Ayt merekesi qútty bolghay! «Múnysy nesi? Ramazan aiy ótkeli qashan! Týsten keyin manyraghany qay sasqany?» — dep Berdi-agha uәj aituyng әbden mýmkin. Men búl iygi tilekti ózing basqaryp otyrghan ónirde, kabiynetinde aituym tiyis edi. Alla taghalam bizdi kezdesuge búiyrtpapty. Áriyne, búghan seni kinalaugha aulaqpyn. Biraq, iә biraq ózinning qaramaghyndaghy baghynyshtylarynnyng ózderine jýktelgen mindetter men paryzdaryn, tipten qazaqtyng qarapayym salt-dәstýrlerinen mýldem beyhabar ekendikterine bizding kózimiz jetip, qatty qapalandyq.
Biz dep otyrghanym Berdi-agha belgili sayasatker, bauyryng Dos Kóshimdi jaqsy bilesin. Dos ekeumiz Manghystau oblysynda ýsh-tórt kýn issaparda boldyq. Ákim Eraly Toghjanovtyng jigitterining iltipatyna, niyetterine qatty riza boldyq. Myna zamanda eshkim eshkimnen de qoryqpaydy ghoy. Alayda qazaqtyng ejelden kele jatqan salt-dәstýrleri, qonaqjaylylyghyn qalaysha joqqa shyghara alarsyn? Áuejaydan qarsy alyp, ornalasuymyzgha ýlken kómek jasady. Ertengi kýngi josparlarymyzdy súrap, qysqasy bar jaghdayymyzdy jasady. Mineki, jón biletin azamattar! Ózimiz oraza bolghan song biz de Manghystaulyq azamattardy kóp әurege salghymyz kelmedi. Eng bastysy olardyng niyetterine, azamattyqtaryna, ýlkendi, qonaqty syilay biletin tamasha qasiyetterine, joghary adamy mәdeniyetterine riza bolyp qayta-qayta batamyzdy berip kettik. Ózing jaqsy bilesing Alla taghalam jolaushynyng tilegin, dúghasyn qabyl etetindigin. Ol jaghynan Berdi-agha halyqtyng akademiygisin. Ózinning kishipeyildiliginnen, qarapayymdylyghynnan ýnemi ýlgi alamyz. Ókinishke oray, sol ghajayyp qasiyetterindi úly ústaz retinde qaramaghyndaghy «lәbbay» desetin qyzmetkerlerine daryta, ýirete almapsyn, mening qúrdasym. Faktige jýgineyin.
Biz Manghystaudaghy dittegen isterimizdi kónildegi-dey bitirgen song Aqtóbege bet aldyq. Áriyne, bәri de qazaqtyng jeri bolghanmen, rúqsat súrap kiru әrbir qonaqtyng paryzy ghoy. «Qazaqstan Zamany» JShS-ning bas diyrektory, «ElAna» saytynyng bas redaktory, belgili qogham qayratkeri Sәule Meshitbayqyzy apandy bilesin. Talay mәrte qabyldauynda bolghan, ózine batasyn bergen apamyz. Sol kisi biz kelmesten búryn oblystaghy Baspasózge baylanysty mәselege jauap beretin Qanat myrzagha, ózinning kómekshing Arhat myrzagha qonyrau shalyp bizding keletinimiz jayly, eger mýmkindik bolsa «aghalaryna qamqor bolularyna, búl jóninde Berdibek myrzagha qúlaqqaghys etuge, eger ol inimning uaqyty bolsa bes-on minutqa bauyrlaryng qabyldasa» degen analyq ótinishin de jetkizgeninen habardarmyz. Ol kisining «bauyrlarym» dep qadap aitqanynda mәn bar ghoy, Berdi-agha. Dos ta, men de Syr elining topyraghynan jaraldyq. Biz úshaqqa ayaq artqanda bauyr basqarghan ónirge kele jatqannan ba kónilimiz kóterinki edi. Bir jaghynan dosqa, qúrdasqa degen saghynysh sezimi, ekinshi jaghynan qasiyetti Ramazan aiynda otyz kýn orazany bitirip, Ayt merekesi kýnine saparymyzdyng dóp kelui de bәri de qabattasyp kónilimizge shuaq shashqany ras.
Úshaqtan týsip jatqanda Sәule tәteyimiz qonyrau shalyp, jogharyda aitqan inilerimizge bizding keletinimizdi aitqanyn quana jetkizdi. Bizdi biraq eshkim qarsy alghan joq. Dos ta, men de onday qúrmetting bolmaghanyna esh qynjylmay, qonaqýige ornalastyq. Jayghasqan song inilerim Arhat pen Qanatqa telefon soghyp, ait merekelerimen qúttyqtap, kelgenimizdi bayandadyq. Sharuamyzdyng shet jaghasyn da aityp, qonaqýide jatqanymyzdy aitudy da úmytqan joqpyz. Eki jigitting peyili, niyeti de jaman emes. Arhat oblys әkimining әrbir minuty qymbat ekenin, biraq bir sanylau bolsa qabyldap qalatyn bolar dep bizdi quantyp tastady. Sonau Tarazda jatyp Elanamyz Sәule Meshitbayqyzy Arhatqa, Qanatqa habarlama jiberip alandap jatyr. Habarlamalardyng ishinde: «Aghalaryng anau-mynau emes ýlken alyp túlghalar. Sәlem berip baryp, jaghdaylaryn súrandar. «Alystan alty jasar bala kelse, alpystaghy shal kelip sәlem bergen», — dep jón-jobany kórsetip jatty. Týske deyin eshkim tyrs etip habarlasqan joq. Jergilikti azamattardyng kómegimen óz sharualarymyzdy shetinen bitirip jattyq. Arasynda júma namaz oqugha Alla ýiine bardyq. Sol kýni ait merekesi bolghandyqtan ba imam qonaqty qalay qabyldaudyng jónin, onyng keremet sauaby baryn, jolaushynyng syrtqa shyqqan song mýsәpir bolatynyna, kim bolsa da oghan iygi qamqorlyq jasaghan abzal ekenin jinalghan jamighatqa әdemilep, terendep jetkizdi.
Biz Berdi-agha sen basqarghan ónirde eki kýndey boldyq. Túlgha bolarmyz, basqa bolarmyz әiteuir el nazaryndaghy azamattarmyz ghoy. Ásirese eldin, últtyng sózin aityp jýrgen Dos Kóshimning jóni bólek. Dosekeng inim, (ol da payghambar jasynda qazir) ózing turaly jyly pikirler aitty. Bir jaghynan ol ynghaysyzdanyp ta jatty. «Men keyde qattyraq aityp jiberetinim bar. Sirә, Berdi-aghang ózi qabyldamaq týgili qaramaghyndaghylargha basqasha tapsyrma bergen shyghar», — dep qatty ynghaysyzdandy. «Mening qúrdasym qúdaydan ghana qorqady. Qoldary tiymey jatqan bolar», — dep men juyp-shaydym.
Biraq qansha juyp-shaysam da «Aghalar, kelip qapsyzdar. Qosh keldinizder!» — dep inilik tanytyp, ózderi qoly tiymese de bireulerge tapsyrma berip, sәlem bermegenine, jón súrap azamattyq tanytpaghandaryna qarnymnyng ashqany ras. Áytpese bireui ónirdegi «aq degeni alghys, qara degeni qarghys» derliktey kýshi, quaty bar oblys әkimining bildey kómekshisi, ekinshisi býkil baspasózding qúlaghyn ústaghan azamat emes pe? Áytpese bizding osy ómirde jýrgenimizdi estip, biraz azamattar keldi. Jәy kelmedi, ómirdegi jaqsylyqtardy, tipten kemshilikterdi jetkizdi. Biz olardyng jaqsylyghyna quandyq, kemshilikterin qal qadarymyzsha jóndeuding joldaryn aittyq.
Berdi-agha, ózinmen kezdespey jýrgenimiz joq. Qarapayym, elpildek minezinmen kabiynetinnen jýgire shyghyp qabyldap, shýiirkelesip otyryp әngimeleskenbiz. Ekeumiz negizinen baqytty jandarmyz. Alpys besting qyrqasyna shyqsaq ta birimiz oblys әkimi, birimiz halyqaralyq basylymnyng basshysymyz. Halyq shynyn aitsaq el ýshin jan ayamay qyzmet istep jýrgen әkimderdi ishtarta ózimsine aityp, olargha rizashylyghyn bildirip jatady. Ol tizimde ózing de barsyn. Til, dil, ruh maydanynda jasaghan erlikterindi de qolymyzdan kelgenshe aqparat betinde jarqyrata kórsetip jýrmiz. Ol jaghympazdyq emes. Ol jýrekten shyqqan ózine degen shyn peyilimiz, yqylasymyz, rizashylyghymyz. Shyghys Qazaqstannan, Aqtóbeden gazetimiz memlekettik tapsyrys almasa da, oblystyng iygi isteri gazet betinen týsken emes. Áli de solay jalghasa bermek… Ózinning niyeting tauday. Meninshe artyn súiyltyp jiberer qaramaghyndaghylardyng kinәsi. Men jalpy búl maqalany, hatty elge dabyra qylyp jazbay-aq qoyayyn degenmin. Dos ta: «Ne qylasyng jazyp. Ol kisimen әli de kezdesemiz ghoy», — dep toqtau saldy. Al ózim oilana, tolghana kelip ózim jaqsy kóretin qúrdasyma hat jazayyn dep sheshtim. Búl hatymdy búlay poshtamen jibersem oqymas, onan da gazet arqyly joldayyn. «Dos jylatyp aitady, dúshpan kýldirip aitady» degendey búghan renjimes dep oiladym. Sen óte bilgir, danyshpan basshysyn, qúrdasym. Búl hatyma jauap berseng gazetimizge sóz joq jariyalaymyz. IYә, negizgi mening aitayyn degenim oblys әkimshiligining basty kemshiligi halyqpen baylanysty, kelgen qonaqtardy syilau dәrejelerin, adamy qatynastardy, ýlkendi qúrmetteudi, jalpy imany mәselelerdi tereng bilmeytindigi. Bilse de qasaqana onday mәselelerdi ekinshi qatargha ysyryp, nemqúrayly qaraytyny. Senen ótinishim olardy júma kýni uaghyz aitqan imammen kezdestiru kerek siyaqty. Jogharyda aitqan qasiyetterdi bilmegen sheneunik halyqty syilamaydy, al ózindi ýnemi úyatqa qaldyrady dep oilaymyn. Elbasymyz ruhany janghyru bastamasyn aldymen el basqaryp otyrghan sheneunikter jýrekterimen sezinui tiyis.
Berdi-agha, azyn-aulaq aitqan sózimde kemshilikter ketse aldyn ala keshirim ótinemin. Hatty qúrdas retinde «sen» degen rәuishte jazdym. «Siz» dep syzylghym kelgen joq. Kóriskenshe kýn jaqsy bolsyn. Júmys «taghy» mәngilik emes. Al adamy «taqtan» Allam aiyrmasyn. Sebebi erteng bәrimiz de ahiyrette esep beremiz ghoy. Hattyng sonynda ózine birneshe súraq qoyghym keledi. Uaqytyng bolsa jauap berersin. Ony patsha kóniling biler.

1-saual:
Qazir halyq pen biylikting arasy alshaqtap barady. Ony qalay jaqyndatugha bolady?
2-saual:
Til — últymyzdyng jany. Ázirge bizding qazaq tilining haly mýshkil. Qytaydy da, orysty da búl jóninde yqtyryp aityp jónge týsirgim keldi. Biraq memlekettik til — memlekettik dengeyde emes. Ony qalay jóndeuge bolady?
3-saual:
Shyndyqty moyynda-saq ta, moyyndamasaq ta, qazaq — Qazaq-stannyng bayyrghy túrghyny. Alayda ekonomikalyq, әleumettik jaghynan eng nashary qazaqtyng jaghdayy. Múny qalay retteuge bolady?

Zor qúrmetpen, qúrdasyn

Ertay Ayghaliyúly

Derekkózi:elana.kz

Abai.kz

8 pikir