Sәrsenbi, 24 Sәuir 2024
4360 2 pikir 1 Mausym, 2018 saghat 11:20

Áytimova. Mektep ashanalarynda mәzir әrdayym talaptargha jauap bere bermeydi

Bala edik. Mektepke әkelip jegen tamaq tәtti siyaqty kórinetin. Dәl mektepting aldynda kishkentay bufet-dýken bar edi. Ýziliste býkil bala soghan jýgiretinbiz. Ýlgergenimiz tәtti-tәmelek alyp jýrek jalghaytynbyz. Alty sabaq bolghan kýnderi qarnymyz arqamyzgha jabysyp, ashyghyp qalushy edik. Keyin mektepte tamaq beretin boldy. Keremet. Sol bәlishterding dәmin әli úmytqan joqpyz. Sabaqty jartylay bastaghanda qaryn asha bastaytyn. Tamaqty shala púla ishe salyp, mektepke asyghatyn balalyghymyzdan shyghar deytinbiz. Sóitsek, ol janadan jetilip kele jatqan balanyng aghzasynyng qalypty súranysy eken ghoy.

Býgingi Senat otyrysynda senator Birghanym Áytimova Ýkimet basshysy B.Saghyntaevtyng atyna deputattyq saual joldap, tura sol mәseleni, yaghny mektep jasyndaghy balalardyng qalypty fizikalyq jәne aqyl-oy damuy ýshin olardyng enbek qabilettiligi men tózimdiligin jogharylatu ýshin, aurulardyng birqatar týrlerine jaqsy qarsylyq kórsetu ýshin negizgi qorektik zattardy kýndelikti tútynu jәne olardyng taghamdyq rasiondaghy tengerimdiligi arqasynda jaghdaylar jasaluy qajettigin kóterdi. «Mektep oqushysynyng tamaqtanuy rasionaldy jәne salauatty boluy qajet, sebebi búl uaqytta aghzanyng qalyptasuy jýzege asady» ,- dedi deputat.

Elimizding zannamasynda belgilengen tәrtippen bilim alushylar men tәrbiyelenushilerding jekelegen sanattaryn tegin jәne jenildikpen tamaqtandyrudy úiymdastyratyny turaly aita kelip, keybir týitkildi mәselelerge Ýkimet basshysynyng kónilin audartqan senator B. Áytimovanyng deputattyq saualynyng qysqasha mәtini tómendegidey:

– Qazirgi uaqytta elde jergilikti budjetter men demeushilik qarajat esebinen tegin ystyq tamaqpen 442 263 nemese 17,6%  (salystyrmaly týrde 2016-2017 oqu jylynda – 477 112 nemese 18%) oqushy jәne 2 042-si – tegin bufettik tamaqpen, onyng ishinde әleumettik qorghalmaghan otbasylardan shyqqan balalar jәne bastauysh synyptardyng oqushylary qamtylghan.

Qalghan oqushylargha jergilikti atqarushy organdar mekteptegi tamaqtanudy ata-analar esebinen úiymdastyrady.

Respublikanyng 3 ónirinde әkimderding bastamasy boyynsha tegin ystyq tamaq bastauysh synyptardyng barlyq oqushylary ýshin úiymdastyrylghan (Astana qalasy, Atyrau jәne Batys Qazaqstan oblystary).

Ókinishke qaray, songhy uaqytta jeke kәsipkerler qyzmet kórsetetin birqatar birqatar mektep ashanalarynda mәzir әrdayym talaptargha jauap bere bermeydi, taghamdardy óreskel búzushylyqtarmen, onyng ishinde, tehnologiyadan auytqyp әzirleydi, esepten aldau jәne kem ólsheu faktileri oryn alady. Jyl sayyn osy salada júmys tәjiriybesin jinaqtap ýlgermesten mekteptegi tamaqtanudy úiymdastyrushy auysyp túrady. Nәtiyjesinde oqushylardyng respublika boyynsha mektep ashanalaryndaghy sapasyz tamaqpen ulanuynyng jaghdaylary jii kezdesude.

Jogharyda bayandalghannyng negizinde, mektepke deyingi bilim beru úiymdarynda, jetim balalar men ata-analarynyng qamqorlyghynsyz qalghan balalargha arnalghan bilim beru úiymdarynda oqityn jәne tәrbiyelenetin balalardy tamaqtandyrudy jappay jәne sapaly qamtamasyz etu ýshin respublika boyynsha jalpy bilim beretin mektepterde kelesi sharalardy qabyldau qajet dep esepteymiz:

  • balalardy densaulyqty qoldaugha jәne semiruding aldyn alu, oquda sәtti júmysqa qabilettilik ýshin qajetti paydaly, ýilestirilgen tamaqtanudy tandaugha yntalandyratyn tetikterdi kózdeu;
  • oqyp jýrgen kezde tamaqtanu mәdeniyetine daghdylandyru, oqushylardyng mektepte de, ýide de tiyimdi jәne ýilestirilgen tamaqtanugha yqpal etetin jaghdaylar jasau;
  • uәkiletti memlekettik organdarmen birlese otyryp barlyq jerdegi, onyng ishinde auyldyq jerlerdegi bastauysh synyp oqushylaryn ystyq tamaqpen qamtamasyz etu boyynsha is-sharalar keshenin әzirleu jәne iske asyru;

- bilim beru úiymdarynda tamaqtandyrudy úiymdastyru boyynsha qyzmet kórsetu turaly sharttyng qoldanylu merzimin 1 jyldan úzartu (mysaly, 3 jyl). Osylaysha, qazirgi uaqytta kelisim-shart tiyisti qarjy jylyna mindettemeleri boyynsha bólingen qarajat sheginde bekitilgen jeke qarjylandyru josparyna sәikes jasalady jәne jetkizushi tarapynan búzushylyqtar bolmaghan jaghdayda shart merzimining ayaqtaluy boyynsha eki retten artyq emes úzartylady;

- mektep ashanasynda joq jabdyqty satyp alu jәne (nemese) tozghan jabdyqty jana jabdyqqa auystyru qajettiligi bar mektepterde - tamaqtandyrudy úiymdastyru memlekettik-jekeshelik әriptestik shartyn jasau arqyly jýzege asyrugha bolatynday normany engizu;

- jergilikti atqarushy organdargha tamaqtandyrudy úiymdastyru boyynsha qyzmetter, tauarlar jetkizushini tandaudy jýzege asyratyn organdy anyqtau qúqyghy berilsin. Yaghni, konkursty úiymdastyrushy (tapsyrys berushi):

1) orta bilim beru úiymy, orta bilim beru úiymy óz betinshe buhgalterlik esep jýrgizbeytin jaghdayda bilim beru organy bolady;

2) orta bilim beru úiymdarynda bilim alushylardy tamaqtandyrudy úiymdastyru «Memlekettik-jekeshelik әriptestik turaly» Qazaqstan Respublikasynyng Zanyna sәikes memlekettik-jekeshelik әriptestik shartyn jasau arqyly jýzege asyrylatyn jaghdayda oblystyn, respublikalyq manyzy bar qalanyng jәne astananyng jergilikti atqarushy organy bolady;

- Mәskeu qalasynda (Resey Federasiyasy) mekteptik tamaqtandyru kombinattarynyng ong júmys tәjiriybesin eskere otyryp, jergilikti atqarushy organdardyng óz qúzyreti sheginde, memlekettik-jekeshelik әriptestik shenberinde mekteptik tamaqtandyru kombinattarynyng qúru mýmkindigin qarastyru;

- jalpy bilim beretin mektepterde oqushylardyng densaulyghyn saqtau jәne nyghaytu ýshin jaghday jasau maqsatynda, mektep qoghamdastyghynyn, ata-analardyn, jergilikti atqarushy organdardyn, ÝEÚ-ng nazaryn mektepte tamaqtanudy úiymdastyrugha, onyng ishinde tamaqtanudyng sapasy men qauipsizdigine audaru.

Jalpy alghanda, mekteptegi tamaqtanudyng keshendi mәselelerin sheshu býkil qoghamnyn, memlekettik jәne ýkimettik emes úiymdardyn, mamandardyn, ghalymdar men praktikterding respublikalyq jәne jergilikti dengeylerde kýsh-jigerin shoghyrlandyrudy talap etedi. Osy mәseleni mekteptik tamaqtandyrudyng ortalyqtandyrylghan basqarmasy sekildi jana institut engizu túrghysynan qarastyru qajet.

Senator Ýkimet basshysyna mәselening mәn-manyzyn jetkize otyryp, onyng sheshiluin jeke baqylaugha aluyn jәne tútastay alghanda elimizding barlyq mektepterinde balalardy sapaly tamaqpen qamtamasyz etu boyynsha jaghdaylar jasau ýshin pәrmendi sharalar qabyldau turaly talap qoydy.

Ádilbek Qaba

Abai.kz

 

2 pikir