Qazaqtyng syrtqy qaryzy 14,8 trillion tenge
Qazaq elining syrtqy qaryzy 2018 jyldyng nauryz aiynda 14,8 trillion tengege jetken, - dep habarlaydy Abay-aqparat.
Áriyne, 14,8 trillion az aqsha emes. Ony erte me, kesh pe, qazaq tóleydi. Qalay? Qaytip?
Qaryz alushy memleketting tólem qabileti myqty bolugha tiyis. Biz Euraziyalyq hәm Kedendik Odaqqa mýshe bolyp, әlemning sansyz sanksiyalarynyng qysymynda qalghan elmiz. Endi búl qaryzdan qalay qútylmaqpyz?
Ekonomister syrtqy qaryzy kóp elderding reytingining kóshbasynda damyghan memleketter túrghanyn, syrtqy qaryz elding kedey ne bay ekendigin kórsetpeytinin aitady.
Osy orayda Gresiyany eske alugha tura keledi. Olar shetten Olimpiada ótkizemiz dep 10 mlrd $ aldy da qaytara almay әbden qinaldy. Biz she? Týrli halyqaralyq sayasy sharalar ótkizip shabyldyq. Býkil memleketting iydeologiyasyn EKSPO sekildi әlemdik oqighalargha baylap, eldi biraz jyl aldausyratyp keldik. Endi sonyng bәrining óteui jaqyndap keledi.
Qazaqstan syrtqy qaryzy el ekonomikasynyng múnay-gaz salasyna tәueldi ekeni aidan-anyq dýniye. Erteng múnay tiyn bolyp qalsa, kórer kýnimiz ne bolmaq?
Resmy derekter memlekettik qaryzdyng 20,9 payyzgha (12,3 trillion tenge bolatyn) óskenin aitady.
Elding memlekettik qaryzynyng jiyntyghy — memlekettik qaryz — 14,3 trillion tenge (bir jylda 20,1 payyzgha artqan), kepildendirilgen memlekettik qaryz — 428,5 milliard tenge (59,4 payyzgha ósken) jәne memleket kepildigimen alynghan qaryz — 37,8 milliard tenge.
Sonymen qatar, memlekettik qaryzdyng ósuine negizgi sebep — QR ýkimetining ishki qaryzy (salystyrmaly ýlesi — 39,5 payyz). Bir jylda ol 30,9 payyzgha ósken — 4,4-ten 5,7 trillion tengege deyin. Al syrtqy qaryz aitarlyqtay ózgermegen — 0,1 payyz nemese 5 milliard tenge. Songhy bes jylda memlekettik qaryz 3,7 ese (10,8 trillion tenge) artqan — 4-ten 14,8 trillion tengege deyin.
Qaryzgha qyzmet kórsetuge 2018 jyldyng alghashqy toqsanynda 156,7 milliard tenge bólindi, búl byltyr kórsetkishpen salystyrghanda 21 payyzgha artyq (129,5 milliard tenge bolghan).
Sonymen qatar, memlekettik budjetting jalpy shyghyny — 2,4 trillion tengen (bir jylda13,5 payyzgha artqan). Qaryzgha qyzmet kórsetu shyghyny 6,5 payyz (byltyr 6,1 payyz bolatyn).
Songhy bes jylda memlekettik qaryzgha qyzmet kórsetu 3,5 ese (328,4 milliard tenge) arqan, 130,5-ten 458,9 milliard tengege deyin.
Búl sandar tek ýkimetke ghana tiyesili emes. Ózin osy elding azamaty sanaytyn bәrimizding qaryzymyz. 2018 jyldyng 1 qantarynan memlekettik borysh 13,5 trln tengeni (40,6 mlrd AQSh dollary) nemese jalpy ishki ónimning 26 payyzyn qúraghan. Aragha eki ay salyp, ol somma 14,8 trillion tengege jetken. Osydan-aq, bereshegimizding Tolaghayday kýn sanap ósip jatqanyn kóruge bolady.
Shәriphan Qaysar
Abai.kz
