Ádette teledidardan kórsetilip jýrgen shou-baghdarlamalardy jay oiyn-sauyq retinde, tek bir kónil kóteretin dýnie dep qaraugha bolmaydy. Olardyng keybireuleri adamnyng dýniyetanymyn keneytuge, tez oilay biluge, әsirese, ótken tarih pen mәdeniyetten mol maghlúmat alugha mýmkindik beredi. Mәselen, osylardyng qataryna jaqynda «Habar» arnasynda qayta ashylghan «Kto vozimet million?» degen baghdarlamany jatqyzugha әbden bolady. Bәri de jaqsy-au, degenmen ózekti órteytin bir «әttegen-ayy» oiymyzdy san-saqqa jýgirtip, maza bermey túrghany. Búl baghdarlamagha múqiyat qaraghan adamgha birneshe kemshilik kózge úryp túr. Birinshiden, onyng jalghyz ghana demeushisi bar. Ol Reseyding «Sberbank» degen myqtysy. Ekinshiden, onyng tek qana orys tilinde jýrgiziletini. Al keletinderding barlyghy derlik ózimizding qarakózderimiz.

Búdan qanday qorytyndy shyghady? Aldymen, "osynday taghylym beretin baghdarlamany ózimizding qaptaghan bankilerding biri nege qoldau jasay almaydy?" degen saual ózinen-ózi súranyp túr. Olardyng iyelerining kim ekenin jәne búlardyng qalay bayyghanyn júrttyng bәri de biledi. Qaltylardyng múnday dәrejege qalay jetkeni memleketting bir kezdegi kómegining arqasy ekenin kezinde Elbasymyz da san mәrte aitqan. Endi olardyng halqyna da qyzmet etu kerektigin de eske salghan. Alayda, búlardyng sarandyghy men tek óz qaltasyn ghana oilaytyny onday-onday «úsaq mәselelerdi» onsha elemeytin sekildi. Onyng esesine, olar jyl sayyn budjetke alaqan jayyp, kómek súraudan jalyqqan emes. Súranshaq tilekteri oryndalyp ta jatady. Jyl sayyn ondaghan million dollar audarylyp túrady. Jaqynda tipti qarapayym jandardyng nәpaqasy deytin zeynetaqy qoryna da qoldy mol salyp, sózge kelmesten birden 200 milliard tengeni de ústata saldyq. Ne degen myrzalyq desenshi. Al olar bolsa janaghyday baghdarlamagha bes-on million tenge bóluge jaramay otyr. Jәne ol tegin de emes qoy. Sol shougha qarasan, әlgi «Sberbanktin» jarnamasy ýnemi ekrannan týspeydi. Sonda bizding bankilerge jarnamanyng qajeti joq pa? Ol da  kliyentterdi tartudyng ontayly bir joly emes pe? Demek, búl qosymsha tabys kózi. Al endi jarnamanyng qajeti joq bolsa, olardyng qarny toq, jegeni aldynda, jemegeni artynda ghoy. Endeshe búlardyng «memleketten kómek bolmasa, qúrdymgha ketemiz» degeni de ótirik bolghany ma?

Shyndyghynda kelgende, ózge elding bankisining bizge jәrdemdeskeni namysymyzgha tiyip, janymyzgha batpay ma? Olar osylay ete túra, ózderining sayasatyn jýrgizbeytinine kim kuә. Ózgesin bylay qoyghanda olar orys tilining damuyna qyzmet etip jatyr emes pe? Áytpese, nege әli de ómirden óz ornyn taba almay jýrgen ana tilimizge qol úshyn bermeske? Bermeydi, әriyne. Kórip túr emes pe, baylyghymyzdyng qayda shashylyp jatqanyn. Sondyqtan da «búl beyshalarrgha bir sýiek-sayaq tastay salayyq» dep mysqyldap ishtey kýlip túrmasyna kim kepil? Áytpese súraqtarynyng kópshiligi elimizge esh qatysy joq «Bólmedegi dauys» nemis tilinde qalay aitylady?» nemese «Qay elding tuynyng týsi ýnemi ózgerip túrady?» deytin eshbir maghynasy joq dýniyeler bolyp keletini qalay?

Al biz jogharyda aitqanday búl shou - oiynshyq emes. Mәselen, ony ózimizding bir bank demeushilik kórsetip ashyp berse, ýlken sauapqa qalar edi. Óitkeni sol arqyly olar elimizding tarihyn, әdebiyeti men mәdeniyetin kóbirek biluge jәrdemdesedi. Al búl degeniniz patriottyq tәrbie beruding taptyrmas qúraly. Óitkeni shynyn aitqanda bizde óz elining ótkeni týgili, býgingisin, onyn  tipti jaghrapiyalyq jaghdayyn da bilmeytinder tolyp jatyr. Sonyn  bir kórinisin dәl osy mereke aldyndaghy sol shoudan bayqap qaldyq. Oghan qatysqan bir kórermen (ózi tym jas ta emes, jigit aghasy atanyp qalghan) Kaspiy tenizine qanday ózen qúyatynynan mýldem habarsyz bolyp shyqty. Aqyry oghan Syrdariya ózeni qúyatyn shyghar degen oigha keldi. Osynyng ózi-aq kóp nәrseni anghartyp túr emes pe?

Al eger ózimiz ashqan baghdarlamada  súraqtardy negizinen elimizding tarihy men әdebiyetinen, mәdeniyeti men óneri túrghysynan qamtysaq, biraz adamgha oy salyp, olardy kóbirek biluge yntalandyrmas pa edi? Al әzirge jalghyz ózenimizding qayda baryp qúyatyndyghyn bilmesek te, esh qysylmaytyn dәrejege jetkenimizdi maqtan tútyp jýre beretin shygharmyz. Óte ókinishiti-aq. Qazaqta osyndayda «Qarghayyn desem, jalghyzymsyn, qarmaghayyn deseng jalmauyzymsyn» degen qattylau aitylsa da shyndyqtan alys ketpeytin maqaly oigha týsedi. Bóten ne aitayyq endi. Jetken jerimiz osy bolsa.

Jaybergen Bolatov, Qostanay

Abai.kz aqparattyq portalynda jariyalanghan maqalagha pikir aityp, oiynyzdy bildirginiz kelse, myna paraqshagha jazyp qaldyrynyz!

Abai.kz