Sәrsenbi, 24 Sәuir 2024
Janalyqtar 4873 0 pikir 9 Mamyr, 2009 saghat 08:58

Áleumettik nysandar salugha jer jetpey jatyr

 

Almaty oblysynda qalalar men iri eldimekenderding bas josparlaryn jasaugha qyruar qarajat bólingenimen is jýzinde ondaghylar oryndalmay qalypty. Bas josparlardy eleng qylmaghan әkimderding jerdi kim kóringenge qalay bolsa solay taratuynyng nәtiyjesinde býginde keybir qalalar men audan ortalyqtarynda mektepter men auruhanalar jәne taghy basqa da әleumettik nysandar salugha qajetti jer telimderi tabylmay qalatyn bolypty.

 

Almaty oblysynda qalalar men iri eldimekenderding bas josparlaryn jasaugha qyruar qarajat bólingenimen is jýzinde ondaghylar oryndalmay qalypty. Bas josparlardy eleng qylmaghan әkimderding jerdi kim kóringenge qalay bolsa solay taratuynyng nәtiyjesinde býginde keybir qalalar men audan ortalyqtarynda mektepter men auruhanalar jәne taghy basqa da әleumettik nysandar salugha qajetti jer telimderi tabylmay qalatyn bolypty.

Basqany aitpaghanda, Jetisuding bas qalasy bolyp sanalatyn Taldyqorghanda qala qúrylysy men bas josparynyng normalaryn búzu ýirenshikti nәrsege ainalghan. Mәselen, songhy jyldary kórikti ýiler kóptep salynyp jatqan «Qaratal» shaghyn audanynda budjet qarajatyna túrghyn ýy jәne әleumettik sala nysandary qúrylysy ýshin injenerlik-kommunikasiyalyq infraqúrylymdy damytu júmystaryn jýzege asyru barysynda kóptegen qiyndyqtar aldydan shyqqan. Nysandardy ornalastyru barysynda olardy túrghyzugha nemese tóseuge qolayly jerlerding jekemenshikke ótip ketkeni anyqtalyp, týsinbestikter etekten tartady. Jekmenshikike jer bergende әkimder paydany ghana oilaghandyqtan, halyqqa qyzmet etetin nysan túrghyzyluy kerektigin de ysyryp qoyady. Osy shaghyn audanda futbol alanyn salu ýshin jer izdegende birde-bir telimning bos emestigi anyqtalghan. Al 280 oryndyq balabaqsha qúrylysy ýshin eski irgetasty búzugha qosymsha qarjy bólingen. 900 oryndyq ziyatkerlik mektepting irgetasyn qúng barysynda injenerlik jelilerding oryndaryn auystyrugha tura kelgen. «Mýsheltoy» shaghyn audanynyng ong jaghyndaghy aumaqta salynyp jatqan sport kesheni manynan 320 oryndyq balabaqshagha oryn bólingende, jerding barlyghy jekemenshikke satylyp ketkeni aldan shyqqan. Múnda da algha jyljyghan uaqytpen birge qanatyn kenge jayyp kele jatqan qalanyng bas sәuletshisi men oblystyq basqarmanyng bastyqtary, qala әkimi memlekettik jәne halyqtyq mýddeni qalaysha qarausyz qaldyrghan degen saual payda bolady.

Qalalar men audandar әkimderi túrghyn ýi, әleumettik sala jәne injenerlik-kommunikasiyalyq infraqúrylym qúrylystary ýshin qajetti jer telimderin saqtap qalu men tiyisti qorgha aludy jýzege asyrmaghan, qorlandyrmaghan. Sonyng kesirinen nysandardy jobalau kezinde smetalyq esepterge aumaqty damytu ýshin qosymsha qarajattar engzilip, budjet artyq shyghyndargha úshyrauda. Byltyr jyldyng sonyna taman Boraldayda qazaq tilinde oqytatyn 1200 oryndyq gimnaziya ashyldy dep sýiinshilettik. Osynau el-júrt jyldap kýtken bilim oshaghynyng qúrylysyna bólingen jerdi qayta josparlau ýshin jerglikti budjetten qosymsha 165 mln. tenge qarastyrylypty. Osylaysha, kentting kóshelerin jaryqtandyru men abattandyrugha, túrmysy tómenderdi qoldaugha jәne taghy da basqa birinshi kezektegi qajettilikti qanaghattandyrugha júmsalugha tiyisti jergilikti qazyna milliondaghan tenge shyghyngha úshyraghan. Al Esik qalasynda mektepti salu kezinde eski irgetasty búzu ýshin ghana qazynadan qosymsha 165 mln. tenge júmsalypty. Qaskeleng qalasynda túrghyzylatyn 320 oryndyq balabaqsha salugha berilgen jerding baghasyn qosa eseptegende nysannyng qúny birden sharyqtap 1 mlrd. 80 mln. tengege jetipti. Múnday nysandardyng basqa audandaghy qúrylysy 580 mln. tengening ainalasynda bolghanyn eskersek, qaskelendik әkimqaralardyng da memlekettik mýddesi degende arany ashylyp ketetinin anghara alamyz. Oblystyq әkimdik aralasqannan keyin baryp, balabaqshagha budjet qaltasyna layyqty jer telimi berilipti. Osy Qarasay audanyndaghy Irgeli , Rayymbek, Jandosov auyldaryn taza sumen qamtamasyz etu jýiesin salu barysynda qúrylys jýretin jerding negizgi bólikteri jekemenshikke berilip ketkeni anyqtalyp, eki jaqtaghy týsinbestikterdi sheshuge biraz uaqyt pen shyghyn ketken.

Talgharda túrghyzylatyn audandyq auruhana salynatyn jerding aumaghy jetpeytindikten qúrylys túrghyzylatyn jer telimin birneshe ret ózgertuge tura kelgen. Osynda 320 oryndyq balabaqsha salugha jer mýlde tabylmay otyrghan kórinedi. Jambyl audanynyng ortalyghy Úzynaghash jәne Qarghaly selolarynda túrghyndardy taza auyz sumen qamtamasyz etuge baghyttalghan júmystar qúrylys jýrgiziletin jerlerding jekmenshikte ekendigine baylanysty toqtap túr. Ákimqaralardyng jer satugha qúnnyqqany sonshalyq, Qarasay jәne Talghar audandary әkimdikteri Ýlken jәne Kishi Almaty ózenderining aumaghyndaghy su qorghalatyn aimaqtardy da pyshaq ýstinde bólip, taratyp jiberipti. Jerge qatysty búdan basqa da bylyq-shylyq jeterlik. Qasiyetti qara jerdi satuda halyqtyng qamyn emes, qaraqan bastarynyng paydasyn oilaghandar, auyldar men qalalarda mektepter men auruhanalar, balabaqshalar men taghy basqa da әleumettik nysandar salu, su jәne jylu qúbyrlaryn tartu qajettigin mýlde esten shygharghan. Sonyng kesirinen daghdarys qay jaghymyzdan kelip qalady dep alandap otyrghan әleumettik nysandar salugha dep әreng tabylghan jaramsyz jerlerdi qúrylysqa dayyndaugha, olarda ornalasqan eski ghimarattar men irgetastardy búzugha shaqta halyq qazynasynan milliondaghan tenge qosymsha shyghyndar júmsauda. Osy tústa jogharyda atalghan Taldyqorghan, Qaskelen, Esik, Talghar qalalary men Boralday kentinde qorghalatany, qorghalmaytyny bar aumaqtardan gektarlaghan jerlerdi menshiktep alyp, biyik dualdarmen qorshap, zәulim ýilerdi salyp tastaghandardyng әreketi qanshalyqty zandy degen súraq eriksiz kónildi mazalaydy. Jekelegen qaltalylylar atshaptyrym aumaqtardy ózine qaratyp alghanda, mektep pen balabaqsha, auruhana salugha jer tabylmay jatyr deu tipten aqylgha syimaydy.

Otyrysqa jinalghandar aldynda jariya bolghan jónsizdikterge oray sóz alghan Almaty oblysynyng әkimi Serik Ýmbetov birqatar audandardyng әkimderi men Taldyqorghan qalasynyng basshylyghyn qatang syngha aldy. Olar da, oblystyng bas sәuletshisi de ózderining әreketterin aqtap alar sóz tappady. Serik Ábikenúly barlyq әkimder men tiyisti qyzmet salalary basshylaryna jerge jәne qúrylys pen sәuletke qatysty kemshilikterdi tez arada qalpyna keltirudi tapsyra kele, oblystyq sәulet jәne qala qúrylysy basqarmasynyng bastyghy Alik Temirbaevtyn júmysyna «qanaghattanghysyz» degen bagha berip, onyng kelesi esebin alty aidan song tyndap, sol kezde qyzmette qalatyn nemese qalmaytynyn sheshetinin aitty. Qalay bolghanda da, bolashaqta damuy asa ýlken dep boljanyp otyrghan eldimekender men qalalarda býginde basqana aitpaghanda әleumettik nysandar salatyn últaraqtay jer qalmaghan synayly. Qadam bassan, aldynnan jekemenshik jer telimi shyghady.

Bolat Abaghan, Almaty oblysy.

 

0 pikir