Senbi, 20 Sәuir 2024
Bilgenge marjan 8015 6 pikir 4 Sәuir, 2018 saghat 15:24

 Qapaldyng tatarlary

 

Múhamedjan Tynyshbaev: «Qapal ónirin Tәneke batyr 1835 jyly basyp aldy», - dep jazghany shyndyq. Sóitip, Matay eli shyghystaghy Syrtqy Ayakóz okrugine qarasty Qapal ónirine kelip qonys tepken. Qapaldyng manayyn negizinen Qaptaghay-Qydyraly eli jaylaghan. 1840 - 1850 jyldar aralyghynda Qapal ónirine patsha әskerining 25 jyldyq qyzmetinen qashqan tatarlar kelip jayghasqan. Solardyng biri Ufa guberniyasy, Qarakýshik auyly, Beleebeev kantonynyng tatary Muhamadiyarov Muhamaddjan. Familiyasy men esimin Muhamediyev Múhamedjan dep ózgertken. Múhamedjandy әskery bastyq auyr sózdermen tildeydi. Múhamedjan ony shapalaqpen bir tartqany ýshin Sibirge aidalady. Múhamedjan Aq ózeninen jýzip ótip, qazaq eline qashyp, Qapal ónirine jetip túraqtaghan. Ol jayynda 1926 jyly Ziya Kamaly men Rizoy Fahrutdinov Ufa qalasynda shyqqan «Islam» jurnalynan alyp, onyng úlynyng súranysyna kóshirmesin jiberipti. «Ystyq kól saparlary» esteliginde (5 tomdyq, Almaty, 1961 jyl, 284 bet) Shoqan Uәlihanov: «Muhamediyev Múhamedjan – Jetisudaghy Tәneke batyr auylynyng túrghylyqty túrghyny. Nayman-Qydyraly elining moldasy. Qosymsha balalardy da oqytady», - dep jazghan. Sóitip, Múhamedjan Qydyraly elining imam-moldasy jәne Dosetúly Tәneke (1807-1884 j.j.) batyrdyng qaramaghynda ekeni anyqtaldy.

Jetisulyq ólketanushy Andrey Bereziyn: «Aqsu audany, Qapal mekeninde aq patshanyng № 10-shy orys-kazak Sibir polkining búrynghy emhanasy ornyqqan. Polk komandiyri S.M.Abakumov. Emhanada 1857 jyly Shoqan Uәlihanov ózining densaulyghyn týzetken. Emdelip bolghan son, sol emhananyng aulasyna «jóke (vyaz)» aghashyn otyrghyzghan. Ol әli jayqalyp ósip túr», - dep jazady.  Emhana ghimaratynda qazir Aqyn Sara memorialdyq muzeyi ornalasqan. Shoqan Uәlihanov otyrghyzghan aghashty bireu otamay, әli ósip túrsa jaqsylyq qoy. Jóke (vyaz) aghashy san týrli әmbe 400 jyl ghúmyrly bolady eken.

Jóke (vyaz) aghashy men Shoqan em alghan emhana

 Múhamedjan Husnitdin esimdi tatardyng qyzyna ýilenipti. Husnitdinning әieli – Hadisha. Nәsili qazaq eken. Qapalda tatar men qazaqtar osylay qúdandaly, aralasyp ta ketipti.

Múhamedjan jazba jazudan ozyq bolypty. Jaza bilmeytinderge hat jazyp berip, tabys tauypty. Eki qyzyna әrip pen jazudy ózi ýiretipti.

Múhamedjannyng ýlken úly Hadjiahmad (Qojahmet) - 1862 jyly, Qapalda tughan. Qapalda sol kezde eki meshit bolyp, meshit ishinde balalardy oqytatyn medreseler de bolypty. Hadjiahmet Qapaldaghy meshit-medreseden bastapqy bilim alypty.

Qapal Ýlken Orda (Úly jýz) bekinisi bolyp 1847 jyly salynghan. Bastaghan S.M.Abakumov. Ornyn kórsetken Dosetúly Tәneke batyr. «Gorod Kopal s ego okrugom», 1862 g, Sankt-Peterburg, 280 bet, zertteu enbeginde  etnograf, zertteushi N.A.Abramov: «Batys Sibir general-gubernatory knyazi P.D.Gorchakovtyng tyrysuymen Qapal bekinisi ornaghan. Atauy «Qopaly shatqaly» degennen alynghan», - dep jazghan.

Qapal                                                            Knyazi P.D.Gorchakov  

Kýrenbel jaylauynan nemese jazyghynan, yaghny búrynghy Jóke (Jiyke) alqabynan,  Qapaldaghy doktor Grasinskiyge em alyp, qaralugha qazaqtar jii baryp túrypty. Sonymen Qapalda qazaqtardy alghash emdegen doktor Grasinskiy degen boldy.

****

Qapalda 1875-1877 jyldarda uezd basshysy Nabokin qazaq jәne orys tilinde oqytatyn «Tuzemnaya shkola» ashady. Oghan Týrkistan general-gubernatorstvosynyng barlyq týkpirinen oqushylar qabyldanady. «Tuzemnaya shkolada» sabaqty ótkizu eki kezennen túrady. Eki saghat sabaq orys tilinde: jazu, oqu, esep ótkizilse, odan keyin moldalar sharighat dәristerin oqypty.

«Tuzemnaya shkolada»» Hadjiahmet tórt jyl oqyp, bilim alady. Odan әkesi Múhamedjan balasy Hadjiahmetti Abay Qúnanbaev oqyghan Semeydegi Ahmad Myrza mediresesine oqugha jiberedi. Onda eki jyl oqyghan úlyn Múhamedjan shaqyrtyp alyp, ary qarata oqyttyrmay, Qapaldaghy bastapqy medresege múghalim qylyp ornalastyrmaq bolady.

Qapaldaghy «Tuzemnaya shkola» ornyqqan ghimarat

Ákesining әreketine Hadjiahmet kónbey, Qazan qalasyna tayyp túrady. Balasyna әkesi: «Menen kómek kýtpe!» - dep kijinipti.

Hadjiahmet Qazanda Apanaev medresesine oqugha alynady. Qaytys bolghandargha qúran oqyp, súraghandargha hat jazyp berip, kýn kóris qamyn qylady. Ákesining qaharymen artynan kómek kelmepti. Tek, Dosetúly Tәneke batyr qaytys bolar aldynda: «Hadjiahmedke 25 som qarjy jiberinder», - dep aitqany oryndalyp, sol qomaqty sommanyng kómegi molynan tiyipti. Óitkeni, Qazanda etting fudy ýsh tiyn, kartoshka men jemis-jiydekting kilosy bir tiyn bolghan kez eken.

«Tómengi jaq» meshiti 

Qazirgi meshit

Hadjiahmet Qazandaghy medreseni oidaghyday bitirip, Qapalgha oralady. Ol kezde Qapalda «Jogharghy jaq» jәne «Tómengi jaq» degen eki meshit bolypty. «Jogharghy jaq» meshitining imamy Sayd molda Tayypov degen Zәkir qaridyng әkesi eken. Zәkir qary әkesining qasynda halif qyzmetin atqarypty. Zәkir qaridyng әieli Múhamedjannyng әpkesi eken. Zәkir qary ghúlama molda, baldama, júldyznama ashatyn balger de bolypty.  «Tómengi jaq» meshit imamy Hadjiahmetting әkesi Múhamedjan eken. Búl eki meshitting ishinde balalardy oqytatyn medreseler bolypty. Hadjiahmet balalardy oqytugha kirisedi. Bara әkesining ornyn basady. Qapalda taghy bir meshit túrghyzylyp, «Sarttar meshiti» dep atalady. Imamy tatar nәsili bolghanymen, meshitke baratyndar saudager sarttar (ózbek, úighyrlar) bolghandyqtan solay atalypty. Qapal manayyndaghy qazaqtar kóbine «Tómengi jaq» meshitke barypty.

Hadjiahmet 1885 jyly Qapaldyng eng iri mesenat baylarynyng biri, saudager kupes-prikazchik Absalyam Muhsinovtyng qyzy Magiynúrgha ýilenedi. Qapal túrghyny Absalyam Muhsinov Peterburg, Mәskeumen qatynasy jaqsy bolyp, eng qymbat әshekey búiymdardy ylghy sodan әkepti. Bәdigýl hanymnan tughan Absalyamnyng úly Husayyn otyz jyl bank basqarmasynyng mýshesi bolghan. Muhsinovtardyng ýiinen Tashkent, Semey men Qyzyljardyng beldi adamdary ýzilmepti. Hadjiahmetting әieli Magiynúrdyng tuysy Galiakpar Mulukov turaly Shoqan Uәlihanovtyng «Kýndizgi jurnal.1955 jyl» múraghat jazbasynda: «Absalyamnyng qazynasy mol. Tamyz aiynyng tórtinde Absalyam saudager-prikazchikting atynan óz kapitalymen Galiakpar men Nadjmiddin sauda jasauda. Galiakpar Absalyamnyng kýieu balasy. Qazyna baylyghy barshylyq. Ol Qapaldy jaylaghan tatarlardyng alghashqylarynyng biri. Mekkede Galiakpar Mulukovtyng qarajatymen «Keruen-sarayy» salynghan. Onyng tórt: Súltan, Sydyq, Lúqpan, Hakim esimdi úly bar», - dep jazghan. Nadjmiddin Bekbolatov 1890 jyly 11 jasar úly Sýleymendi ertip, Mekkege qajylyqqa da barypty.

Hadjiahmet 1888 jyly Valiahmad (Valiy), al 1890 jyly Núrahmad (Núri) esimdi eki úldy bolady. Úldary 8 ben 10 jasqa tolghandarynda Jarkenttegi jadid mektebine aparyp, oqugha beredi. Eki jyldan song Qazangha oqugha aparmaq bolady. Biraq, Jarkenttegi balalardy oqytqan múghalim Seyjaq degen ekeuin Stambulgha aparudy әkesinen ótinipti.

Semeyding kópes millioneri Musin men Múhamedghaly Muhtisinovtyng qarajat kómegimen Valy men Núry 1900 jyly Stambulgha oqugha barady. Stambulda búlargha aghartushy Ahmet-Mithat pasha kez bolyp, kómegin tiygizedi. Emtihandy «ýshke» tapsyrsa da, ekeui de «Igdadiya» medresesine oqugha týsedi. Valy 12, Núry 10 jasta eken. Ákesi Stambuldan ary Mekkege qajylyq jasap barady. Jyl sayyn әkesi balalaryna 300 som aqsha jiberip túrady. Balalary Stambulda oqyp jýrgenderinde Hadjiahmed 1902 jyly arttarynan baryp, odan Mekkege taghy qajylyq jasaydy. Búl jolghy qarajatty Býien–Qoyandy bolysynyng qazaghy, 71 jastaghy Bylshyq Edilov berip, ózi de qosa Mekkege qajylyq etipti.

Mekkege baru Qapal uezi adamdaryna onay tiymegen. Qapaldan Ayakózge, odan Semeyge, odan Ombygha, odan Orynborgha, odan Feodosiyagha, odan Stambulgha, odan Mekkege, sodan song týiemen Medinagha barghan. Onymen qoymay ortaq til bilmesen, azaptyng sory sol bolghan.

Qauken bәibishe 1920 jyly Qojahmetke (Hadjiahmetke) sәlem bere Qapalgha barady. Qauken Mamannyng úly Túrysbekting bәibishesi. 1902 jyly kýieuine erip, Qojahmetpen birlesip, Mekkege qajylyqqa barghan. Qojahmetke sәlem bere kelgen Qauken bәibishe aldymen әieldermen amandasyp, sosong týpki bólmedegi Qojahmetke kirip amandasady. Ekeui Arabiya eline, Mekkege qalay sapar shekkenderi jayynda kóp әngimelesip, esterine alady. Qojahmet týielermen qúmnan qalay ótkenderi turaly esinen ketirmepti. Isher susyn tapshylyghyn kórgenderin esterine týsiredi. Qauken bәibishe ýnemi susyny bar torsyqty ylghal kiyizben qaptap ústapty. Shólirkegenderinde sol torsyqtaghy susyn sebezgi bolypty. Qojahmet iyghynan ýnemi ýlken oramaldy tastamapty. Shay ishken kesesin údayy sol oramaldyng bir shetimen eshkimge sezdirmey,  tazartyp qoyady eken. Sodan saparlastary ony qasiyetti sanapty. Óitkeni, «shay ishken kesesi esh qaraymay, taza túrady» desipti. Olar sol saparlarynda Beyrutti de kóruge barmaqshy eken. Biraq, karantinnen barugha rúqsat etilmepti.

****

Qapalda 1905 jyly er balalargha arnalghan jana әdistegi mektep ashylady. Onday mektepti ashugha úsynys etkender Qapaldaghy eki meshitting imamdary Zәkir qary Tayypov pen Hadjiahmad (Qojahmet) Muhamediyev (1862—1931 j.j.) eken. Jadidshe oqylatyn alty synyptyq jana mektepke múghalimderdi arnayy Qazan, Orynbor, Ufadan aldyrtypty. Jadid – arabsha «jana» degen maghyna beredi. Jadidting taghy bir týsinigi tatar tilinde «múghalim» degendik.

Sonda kelgen múghalimderding ekeui Qapal-Aqsu ónirine týbegeyli ornyghyp qalghan. Olar - Qazan qalasynan kelgen Tahauy Toybahtin men Orynbor qalasynan kelgen Fatih Sadyqov. Ekeuining Qapal men Aqsu óniri qazaqtaryna aghartu salasynda sinirgen enbekteri úlanghayyr.

Jana mektep kópten týsken zeket qarajatymen de saqtalghan. Ámbe bay mesenattar da aqshalay qarjylarynyng ¼ bóligin ayamapty. Jana mektepting esep-qisabyn Hadjiahmad jýrgizipti. Jana mektepke Qapaldyng eng bay kópesi Shayahmet Absattarov 2 (eki) myng som qarjy, ortasha kópester sanalghan Kayypov, Begiyshev, Kubasovtardyng әr qaysysy 500 somnan aqsha beripti. Shayahmet Absattarov әrbir oraza men qúrman ait sayyn 100 somdy «mýsәpir jandargha» dep aqshalay tarattyryp otyrypty.

Valy men Núry Stambuldaghy oqularyn tamamdap Qapalgha oralady. Valy Samarqanda bir jyl әskery qyzmette bolady. Odan Stambuldaghy «Gusmaniya» uniyversiytetining matematika fakulitetine oqugha týsedi. Núry oryssha ýirenbekke Mәskeuge ketip, Mәskeu uniyversiytetine oqugha týspek bolady. Biraq ótpey, Múghalimder intitutynyng tarih fakulitetine oqugha alynady. Ony tamamdap, Qapalgha oralyp, jana mektepte sabaq beredi. Núry jana mektepte dәris bergen kezderinde Qapaldyng halqy jinalyp kelip, aitqandaryna qyzyghyp, tyndap otyrypty.

Jana mektepting eng alghashqy bitirgen alty týlekteri kópes Shayahmet Absattarovtyng qarajat kómegimen jogharghy Qazan, Orynbor, Ufa medreselerinde oqidy. Olardyng oqulary bitkeninshe Shayahmet Absattarov pen Qadyr Kubasov qajetinshe qarjylandyryp túrypty. Altaudyng taghdyry әrtýrli bolghan synayly. Jetkeni ýsheuiniki ghana. Nigmatulla Múrtazin studentter ereuiline qatysqany ýshin aiyptalyp, Qapalgha oralmaghan. Ghibadulla Múrtazin 1914 jyly Germaniya soghysyna qatysyp, «tútqyngha (plenge)» týsip, odan Finlyandiyada qalyp, sonda múghalimdik qyzmet istepti. Ýshinshisi – 1892 jyly Qapalda tughan, jetim ósken bala Ghabidulla Hamitov «Ghaliya» medresesin jaqsy tamamdap, elge oralyp, Taldyqorghanda múghalimdik qyzmet atqarady. Ónerli bolyp, әsem dauysymen ólenderdi sheber oryndapty. 1937 jyly tatar halqynyng «Qara orman» degen azattyq turaly ólenin oryndaghany ýshin bireuler ýstinen jetkizip, RSFSR zanynyng 58-10, 58-11 babtarymen, 22 tamyz, 1937 jyly on jylgha sottalady. Odan 1947 jyly qayta ústalyp, Qyr Sibirdegi Krasnoyarsk ólkesine bes jylgha aidalady. Odan da aman-esen oralyp, 90 (toqsan) jas ghúmyr sýrip, óz ajalymen ómirden ótipti.

****

1905 jylghy Peterburgtegi Revolusiya kóterilisining ekpini Qapalgha da jetedi. Qapalda ýlken miting ótedi. Onda jana jadid mektebining múghalimderi ortagha shyghyp, revolusiya turaly týsinik berip, kópke kóterilisti qoldaudy úsynady. Jadid jana mektebining múghalimderi Núrahmad Hadjiahmadov, Ghabidulla Sarqúlovtar revolusiyany qoldap, jiynnyng bastamashylary bolady. Jana mektepting oqushylary, múghalimderi jәne jiyngha jinalghandar birigip «Hurriyat (Bostandyq)» ólenin oryndapty.

Kapalda 1912 jyly qyz balalargha arnalghan jana әdisti mektep ashylady. Jana mektepke múghalimderdi ataghy keng jayylghan Ijbubin mektebinen aldyrtypty. Jana mektepte: jazu, oqu, imanshart, әptiyek, muhamadiyamen qatar ólkege tanylmaghan shygharmalardy jatqa aitu oqytylypty.

****

1906 jyly Fatih Sadykov Qapaldaghy ataqty bay, mal saudageri, kópes Engalychevtyng qyzyna ýilenedi. Sol jyly Fatih Sadykov Orynborgha barghan saparynan sýt tartatyn seperator satyp әkepti. Sol jyldan bastap Qapalda eng alghashqy sýt tarttyru bastau alypty.

Hadjiahmad pen Núry Mәskeuden Musin kópesting senimdi saudager adamy arqyly may oraytyn pergamen qaghazdary men mór jasattyryp әkep, may men sýt ónimin óndirip, sata bastapty. Qaghaz syrtyna: «Qapal. Muhamediyevter óndirgen sýt ónimderi», - dep jazdyrypty.

1914 jyly imperialistik soghys bastalghanynda Qapalda qughyn-sýrginmen kelgen nemister payda bolady. Muhamediyevter sharuashylyghy olardy dereu sýtten irimshik pen syr ónimin shygharu isine paydalanady. Olar syrdyng әr sortty nebir týrlerin shygharady. Sóitip, Muhamediyevter sharuashylyghy keneyip, óresi artypty.

****

Valy 1909 jyly Stambuldaghy uniyversiytetti tamadap elge oralady. Bir jyl Qapaldaghy mektepte júmys istep, odan 1910 jyly Orynbordaghy «Husayyniya», sosong Ufadaghy «Ghaliya» mediresesinde qyzmet isteydi. Validyng eng jaqyn dostary tatar halqynyng belgili azamattary Madjit Ghafuri, Ghalimdjan Ibragimov, tarihshy Zaky Validy bolypty.

1913 jyly Valy aghasynyng artynan Ufadaghy «Ghaliya» medresesine tarih pәninen sabaq beruge ketedi. Ol tatar halqynyng beldi adamy Sәlimgerey Janturinmen dostasyp, jaqsy qatynastar ornatady. Sәlimgerey aq patsha orys knyazidary qataryna jatyp, nebir dvoryandarmen aralasypty. Sol ortagha Núriydi de tartypty.

****

Qapalda 1910 jyldan bastap orys kiyim ýlgileri «moda» bola bastapty. Qala halqy oryssha kiyim ýlgisin kiige qúlshynypty. Qapal qalalyq ofiyserler klubynda jii sharyqty keshter ótip túrypty. Sonday bir keshterde tatar halqynyng tanymal aqyny Zarif Bashiry Ufadan kelip, kezdesu ótkizedi. Shygharghan ólenderin oqyp, jinalghandardy tamsandyrady. Sol keshte Zarif Bashari: «Jasasyn Shayahmet Absattarov! Jasasyn Qadyr Kubasov! Mektepke kóp kómek jasap, qarjylandyratyn!» - dep úrandaydy. «Osy mektepti ashudy úsynghan Hadjiahmad qaziret pen Zәkir qary jasasyn!» - dep rahmetin bildiredi. Jazushy, aqyn, jurnalist, pedagog Zarif Bashary 1915-1917 jyldarda Qapal jana jadid mektebinde múghalimdik qyzmet te istepti.

Hadjiahmad imam ýshinshi ret qajylyqqa kópes Syidyq Súqsyrovtyng qarajatymen baryp, kishi úly Fedaahmadty Medinanyng diny uchiliyshesine aparyp ornalastyryp, ózi Qapalgha aman-esen oralypty.

****

Oktyabri revolusiyasynan keyin 1918 jyly Valy men Núry qazaq jerine oralyp, Valy Vernyidaghy Gasprinskiy mektebine, Núry Vernyidaghy uaqytsha ókimet basqarmasynyng oblystyq komissary bolyp qyzmetke túrady.  Valy 1918 jyly demalys alyp, Qapalgha keledi. Núry telegramma jiberip, Validyng Vernyigha oraluy qauipti ekenin eskertedi. Sol jyly qyzyldar esh teperishsiz Ukraindyqtar túratyn Gavrilovkany (Taldyqorghan) alady. Kelesi kezek Qapal bolady. Qyzyldar Qapal garnizonyna «qaru-jaraqty erikti tapsyryndar» degen úsynys jasaydy. Qarudy Qapal men Gavrilovka aralyghynda qabyldap alu úigharylady. Biraq, olay jasaugha qapaldyqtardan eshkimning batyly jetpepti.

Mekkedegi oquyn tastap, elge oralghan Fedahmad 1914 jyly imperiyalyq soghysta bolyp, polktyng pisary qyzmetin atqarady. Shen de iyelenedi. Qyzyldar Gavrilovkany alghannan keyin, bir kýnnen song Qapaldy basyp alady. Qyzyldar Gavrilovka men Qapal aralyghyndaghy orys-kazaktardyng barlyghynyng meken jayyn órtke orap, qyzdaryn әketip, qarsylyq jasaghandardy dereu atady. Qapalda qyzyl armiya oiyna kelgenin jasap tayrandaghan. Qapalgha kirgen bette Kuznesov degen vetvrachty atyp óltiredi. Múghalim Suhanov pen shirkeuding basshysy Dmitriyevskiy de Kuznesovtyng kebin kiyedi. Dmitriyevskiydi alty ret atyp zorgha jan tәsilim etedi. Shirkeuding qyzmetkerleri Ignatiev pen Kotlovty, on balasy bar Qapal qalasynyng azamaty Rohindi de atyp tastaydy. Qyzyldar Fedahmadty Qapaldyng komissary jәne milisiya bastyghy etip taghayyndaydy. Komissar Fedahmadtyng arqasynda eki atalas qaryndastary aman-esen Gavrilovkagha jiberiledi. Qapalgha ekeui qyzyl armiya Lepsige bet alghanda ghana qaytady. Lepsiden keyin qyzyldar Qapalgha qayta soghady. Qyzyldarmen atysa jýrip, Qapal túrghyndarynyng bәri jan-jaqqa bytyrap qashady. Qazaqtardyng kóbisi Qytaygha asady. Fedahmad Semeyge tartady. Bara Qapaldy aqtar basady. Qapal ýshin eki jyl ýrdisti soghys jýredi. Birese aqtar, birese qyzyldar alady. Aqyry Qapaldaghy baylardyng bәri Qytaydaghy Kúljagha asyp tynady.

Hadjiahmed pen Núry qazaq baylarymen birge 1918 jyly Qúljagha ketedi. Almatydaghy Núrmúhamed Qúljagha 1919 jyly barady. 1920 jyly Valy de Qúljagha ketip, 1921 jyly sýzekten Qytayda qaytys bolady. 1922 jyly Hadjiahmad, Núri, Núrmúhamed Qytaydan qazaq jerine qayta oralady. 1930 -1932 jyldardaghy asharshylyqta olar Shugha asady. 1931 jyly Shu aimaghynda ýsh mәrte qajy bolghan Hadjiahmad (Qojahmet) auyr nauqastan ómirden ótedi. Hadjiahmetti sonda birge barghan Qapal-Taldyqorghandyqtar jerleydi. Qalghandary tirlik ýshin Oshqa, sosong Tashkentke barady. Núrmúhamedti 1936 jyly qyzyldar tútqyndap, RSFSR zanynyng 58-10 babymen sottap, Qolymagha enbek lagerine jiberedi. Sodan oralmaghan.

****

Qapal óniri tatarlary qazaqty órkendi sivilizasiyagha úmtyldyryp, ýlgi-ónege kórsetken. Mysaly: Tәneke batyr úly Esimbek Shalipangha ýilegeninde Qapalda jana dәstýrmen toy jasaghan. Aqsu ónirindegi Qaraghashtaghy «Mamaniya» mektebi men meshitinen búryn jana әdisti mektep pen meshit-medreseler Qapalda ashylghan. Sol joldy Maman úrpaqtary jalghastyrghan. Tatar biliktileri ónir baylaryn qayyrymdylyqqa, jastar men halyqty bilimge úmsyndyrghan. Qapal meshitining bas imamdary jergilikti túrghyndargha qaltqysyz riyaly qyzmet atqarghan. Olardy qazaqtyng betke ústar azamattary Dosetúly Tәneke batyr, Edilúly Bylshyq siyaqtylar syilaghan.

Material qazirgi ózderin «bar» sanaytyndar ótken atalardyng qayyrymdy ónegelerin ýlgi tútyp, «Tughan jerge tuyng tik» atauly aksiyany qoldaugha jәne Qapalgha qatysty tarihy derekter «úrpaqqa jarar» degen ýmitpen jazyldy. Shipaly, taza radondy búlaq sularyn aitpaghanda, Jetisudyng manyzdy ortalyghy bolghan Qapaldyng tarihy «Bolashaqqa baghdar: ruhany janghyru» ayasynda úrpaqqa úlaghat bolar edi.

Jemisbek Tolymbekov

Almaty oblysy

Abai.kz

6 pikir