Júma, 29 Nauryz 2024
Ádebiyet 7769 5 pikir 29 Nauryz, 2018 saghat 09:56

Júmaqtan qashqan әiel

Kolleksionerler halyqaralyq kórmege biyl  Týrkiyanyng Antaliya qalasyna jinaldy.

Maghira men Markty әuejaydan kýtip alghandar Kemer aimaghynda teniz jaghasyna ornalasqan «Rixos Beldebi» meymanhanasyna jayghastyrdy.

Maghira jayghasyp alghan son, jenil kiyinip demalys aimaghymen tanysugha shyqty. Aqteniz tolqynymen jaghany sabalap jatyr eken. Odan soqqan jyly da júmsaq lep janyndy jadyratady. Tenizding arghy jaghynan kóterilgen kýn arqan boyyna jetip qalypty. Jaghalaudaghy aq shatyrlardyng astyna tizilgen  jayma tósekterde dýniyening rahatyn sezinip demalushylar jatyr. Kelinshek jaghalaudaghy qúmdy keship keledi, tobyghynan susyghan  qúm izin jauyp barady. Tabanyna qúmnyng ystyghy ótti. Jyldamdata basyp keldi, de ayaghyn sugha saldy, teniz suy jyp-jyly, jany sýisindi. Sol sәtte aduyndy tolqyn ekpinimen soghyp, shayqap ótti. Talshybyqtay nәzik denesin әreng ústap qaldy. Jaghalaudan úzap, jýzip jýrgenderge qarady. Qyzyghyp ketip ózi de qúlashtay jóneldi. Tenizding túzdy suy denesine may jaqqanday әser etti. Jýzudi bala kezinen jaqsy kóredi. Atasy Ilening jaghasynda «Qosaghash» degen jerde jaz boyy shóp oryp, ony mayalap jinaytyn. Jan-jaqtaghy nemereleri men jiyenderin aldyryp, sugha týsirip, kýnge kýidirip, enbekke shyndap mektep bastalargha qaray qaytaratyn. Suda qúlashtap jýzudi sonda bólelerinen ýirengen.

Rahattana, ortasyna deyin jýzip qaytty da jaghagha shyqty. Basqalargha úqsap birden kýn astyna jata qalmay, manaydaghy tabighatty tamashalap biraz jýrdi. Qarsy aldynda aspanmen talasqan kózge kógildir bolyp kórinetin Kemer taulary. Bas jaghy ýshkir tastarmen kókke órlegen, ortan beli bútaqtary jan-jaghyna tarmaqtalyp, jataghan ósken shyrshaly eken. Esine ózining balalyq shaghy ótken Tyan-Shani taularynyng kókpen talasqan qaraghaylary týsti. Kónilin saghynysh sezimi terbete jóneldi.

Sol sezimning әserimen ótken-ketkendi esine alyp, basseyn jaghasyndaghy jaymatósekting birine kelip jatty. Týs әletinde arbasyna kesilgen qarbyz ben jemisting birneshe týrin tiyep alghan negr qyzy demalushylargha tabaqshagha salyp taratyp jatty. Qarbyzdar da atasynyng Ilening jaghasyna egip tastaytyn qara ala qarbyzdaryna  úqsady. Tek iyisi atasynyng baqshasyndaghy qarbyzdarday alystan janyn jadyratyp, anqymady. Ishindegi úryghy da onday qap-qara emes, úsaq qonyr bolyp keledi eken. Biraq, dәmi  sonday tәtti eken.  Qarbyzdy rahattana jep otyryp, atasy men әjesin, bólelerin saghynyshpen eske aldy. Sol kezder ómirindegi eng alansyz, eng baqytty kezderi eken ghoy. Sol ortadan alystaghannan-aq, búl ómirde ne kórmedi...

Maghira elden ketken jyldary Qazaqstan Tәuelsizdigin janadan alyp, jas memleketting hali auyr, halqy qiynshylyqta ómir sýrip jatqan bolatyn. Mektepte múghalim bolyp jýretin anasy bir kýni:

- Men mektepti tastaymyn, Kýldәri men Sәlimge erip Qytaydan tauar tasyimyn, әitpese, múghalimning kýni kýn be?! Tabysym shәy púldan aspaydy. Qyzym boyjetip keledi, qatarynan qaldyrmaymyn. Sening jýrising mynau, júmystan qysqarghaly bas jazudan bosamaysyn. Ne túrghan júmys joq, ne tapqan tabys joq.,- dep әkesin núqyrtyp, tәp-tәuir ústazdyq júmysyn tastap, bel sheship saudagha shyqty.  Sodan Qytaydan asyp, Týrkiyadan tasyp kiyim-keshekting alypsatarlyghymen alysyp ketti. Ákesine aqyry júmys tabylmady. Anasy sapargha shyghysymen auladaghy bótelkelesterine qosylyp sodan әieli keler uaqytqa qaray biraq esin jiyatyn. Sóitip jýrip bauyry shydamady ma, joq araqtan ulandy ma súmdyq qúsyp auyrdy. Auruhanagha da almady. Bir jeti qinalyp jatyp, kóz júmdy.

Múghalimning balasy bolghan song ba, sabaqqa úqypty edi. Anasy da sabaghyn qatty qadaghalaytyn. Mektepti jaqsy bitirdi. Baghy janyp pedogogikalyq institutqa oqugha týsti. Ózimen qatar boyjetkenderge úqsap sabaghyn oqyp, arasynda bozbalalargha da nazar salyp qoyyp jýretin. Sol jyldary mektepte tipti balabaqshada Qyz syny, Arular bayqauy, Jigitting súltany degen  bayqaular bastalghan bolatyn. Studentter arasynda «Kóktem aruy» bayqauy ótip, Maghira student arular arasynda bas jýlde aldy. Odan «Almaty aruy» bayqauyna talasty, onda da júldyzy jandy. Keler jyly respublikalyq bayqauda joly bolyp, sol jylghy Qazaqstan aruy atandy. Sodan keyin-aq  súlu qyzgha jana ómir bastalyp, jana jol ashylghan bolatyn.

2

Maghira alghashqy kýnderi bayqamap edi, múnda demalyp jýrgen qazaq otbasylary kóp eken. Býginde Qazaqstan Orta Aziyadaghy ghana emes, búrynghy taraghan Kenester Odaghy elderi ishindegi eng bay-quattysyna ainalghan. Álemning barlyq demalys oryndarynan bala-shaghalarymen shalqyp jýrgen qazaqtardy kóruge bolady. Kelinshekting nazaryn audarghan otbasynyng ata-anasymen jastary shamalas. Tórt úldarymen tenizge shyghady. Áyelining besinshisine ayaghy auyr ma, joq denesi tolyp ketken be, әiteuir domalanyp bes erkekting ortasynda jýredi. Otaghasy qalyng qastarynyng arasynan ot shasha qaraytyn ótkir janarly, boyy eki metrge juyq, alyp túlghaly. Tip-tik qayratty shashtary naghyz er minezdi ekenin kórsetkendey. «Elde jýrsem, osynday bir erkekke kýieuge shyghar edim ghoy, el aralap, jer aralap baqyt izdep qanghymay-aq»,- dep oilady ishi kýiip.  Izdegen baqyt degeni – jatyp isher júmaq ómir ma edi. Qatarynan búryn el kórdi, jer kórdi. Aspanda úshaqtarmen úshty. Tenizderde yahtalarmen qydyrdy. Kókpenbek әuizderde shomyldy, altyn qúmdy jaghalaularda jatyp aq mәrmәrday denesin kýnge sýidirdi. Han sarayynday júmaqta túrdy. Qane shyqqan mýiizi?! Dumandy keshterding sәni boldy. Mәrmәrdan salghan saraylarda eng dәmdi taghamdardan tatty, sharaptargha mas boldy. Qúlaqty jaratynday danghaza әuenderge talyqsyghansha biyledi. Qane shyqqan mýiizi?! On segiz jasynan-aq tósek lәzzatyn sezinip, nebir serkelerding qoyynyn jylytty. Olardyng en-tegin aqshasyn shashyp әlemdi sharlady. Tósek siqyry men lәzzatynyng nebir qiytúrqysyn ýirenip, tәtti-tәtti qylyghymen erkek ataulyny esinen tandyrdy. Qane shyqqan mýiizi?!

Sol bir tylsym týnder men otty sәtterden boyyna bir tamshy adamzatty jalghastyrar asyl nәr sinirip, bir perzent sýie almady. Zamanynda Qazaqstannyng erkekterinen keyin әlemning talay serkelerin tandandyrghan  múnyng ay jýzinen anau qisyq ayaq, shermek qaryn, qazan bas tórt úldyng anasy – domalaq әiel myng ese baqytty ghoy. Jary pen perzentterining ortasynda dәl osy súlu sayqal demalghan  Jer Orta tenizining suyna týsip jýr әnekey. Esine әjesining aitatyn:

«Jalghyz úly bardyn

 Shyghar-shyqpas jany bar,

 Eki úly bardyng ókpe-bauyr  jaly bar,  

Ýsh úly bardyng Samarqan men Búharada maly bar,

 Tórt úly bardyng aspangha salghan joly bar»,- degeni týsti.

Búl jalghyz edi atadan, sonda anasyna әjesi osy sózdi aityp otyratyn. Endi tipti sol jalghyzdyng ózi bir týiirge de zar bolyp qaldy. Ákesining iship alghanda «úrpaghymdy jalghastyrar úlym joq, qyzyng erteng ketip qalady»- dep jylaytyny bolatyn, sol qyzy endi qyzyl jýnge zar bolyp otyr.

Maghira meyramhanagha tanghy asqa kelgennen әlgi ulap-shulap jýretin alty qazaqty izdeydi. Kýieui Markke «mynalar mening qandastarym, Qazaqstannan»,- dep syrttarynan kórsetip te qoydy. Mark jany nәzik әri balajan adam. Qazaqtardyng búzyqtau, erke kenje úlyn «Bebbiy»,- dep atap jaqsy kórip ketti. Maghiragha alghashqy qosylghan jyldary «maghan kishkentay aziatik tuyp bershi, aziattardy jaqsy kórem»,- dep jýretin. Onyng búrynghy eki әielinde eki qyzy ketken. Bireui Amsterdamda, ekinshisi Kiyevte túrady analarymen. Solargha jylyna bir ret «Rojdestvo»,- degen meyramdaryna baryp keledi. Sol merekede balalargha ata-analary syilyq jasasa, jyl boyy bala baqytty bolady degen yrym bar kórinedi, sony qatty ústanady. Átten, búl da bir bala tuyp bergende ghoy...

Bólmeleri birinshi qabatta, terezeleri tura tenizge shyghady. Terassa esigi men terezelerdi jappaydy. Týnimen tenizden soghatyn qonyr salqyn leppen tynystap, teniz shuylyn estip úiyqtaydy. Mark búryn túryp syrtqa seruenge shyghyp ketedi.  Tanertengi tamaqqa baratyn uaqyt tayaghanda sol jaqtan beytanys bauyrlarynyng ulap-shulap syrtqa shyqqany jetedi qúlaghyna.

-Qanat!

-Sanat! Toqta!,- degen ana tilindegi sózder janyn jadyratyp,

tóseginen atyp túryp terassagha jýgiredi. Jaqtaugha asylyp túryp qazday tizilip bara jatqan qazaqtardy kóredi. Jýregi eljirep, jan-dýniyesi ezilip sol baqytty otbasyna erip ketkisi kelip túrady. Alqymyn saghynysh buyp, janaryna yp-ystyq jas tolady. Kózinen jyp-jyly bolyp aghyp, jýzin juady. Teniz tolqynynyng shuylymen qúlaghyna alystan-alystan tughan jerining jelining yzyly keledi. Tughan jerinde jynghyl degen basy qyzghylt bolyp gýldeytin ósimdik bolatyn. Sony otqa jaqqanda ysyldap әdemi bir dybys shygharatyny esine týsedi. Balghyn balalyghy...

Juynatyn bólmede salqyn sumen tez-tez sebezgilenip, jelenin ile sala syrtqa shyqty. Teniz jaghasynda oinap jýrgen bauyrlaryna syrtynan qyzyghyp qarap túrdy. Oghlandary suda alysyp-júlysyp, birin-biri sugha laqtyryp oinap jýr. Baqytty analary basyn kýieuining keudesine qoyyp kýnge qyzdyrynyp jatyr. Batyrlardyng әkesining bura sany jayma tósekke tastay salghan qos bórene sekildi. Ayaghynyng basy bәshpaylarymen kýrektey eken. Keudesi kóriktey bolyp, bir kóterilip, bir basylyp әielding basyn terbetip jatqanday. Basyna jauyp alghan kýnqagharynan bet-jýzi kórinbeydi. Denesi shoyynnan qúighanday. Ájesi aitatyn ertegilerdegi alyp batyrlargha  úqsaydy. Alystan qyzyqtap qarap jatsa da, kelinshekting denesi qyzyp, ana alyptyng qoynyna sýngip ketkisi keldi. «Elde jýrsem ghoy, osynday alyptyng biri maghan da búiyrar edi!»,- degen arman jýrek týpkirinen ókinishpen oyandy. Bayaghyda alghash jarq etip shyqqanda nebir azamattar kóz salghanda, sóz salghanda kónili aspandap, ózine qazaqtan jar teng emestey kórinip  edi. Ásirese, әkesimen jerles batyrdyng nemeresine qúda týspek bolyp, eki otbasy niyet bildirgende azar da bezer bolghan  aqymaq basy. Sondaghy kóksegeni – oidan jasap alghan júmaq ómir boldy ghoy. Úshaqpen úshyp, teniz jaghasynda demalyp, әdemi kiyim men jyltyraqqa әues edi. Úzyn siraqty ayaqtaryn sәnmen tastap, nәrkes janarymen kózin qadaghandardy osyp ótip kele jatatyn. Onyng jibekten toqyghanday júmsaq ta jibektey susyldaghan  denesin kózderimen suaryp qanshama erkek qala beretin jolynda. Búl solardy yntyqtyrghanyna mәz.

Elden ketkeli jiyrma jylgha juyq uaqytta Otanyn ansap, sondaghy balalyghyn ansap dәl býgingidey eshqashan kónili búzylmaghan shyghar. Markting sheksiz baylyghy men essiz mahabbatyna shomylyp jýre beripti. Ol da «Sendey súlu aziatka kórmedim!»,- dep әli kýnge tamsanumen keledi. Myna bauyrlaryn Markke «Qazaq! Mening qandastarym.»,- dep tanystyrdy syrttarynan. Ol «kazzak!»,- dep qaytalady kýlip túryp quanyshpen.

- IYә, qazaq!,- dedi ol úzaq jyldardan keyin birinshi ret ana tilinde sóilep. Kózinen jasy búrshaqtay jóneldi. Mark onyng jylap jibergenine ayanysh bildirip:

- Otanyndy saghyndyng ba? Qazaqstangha aparayyn ba, Meggiy?!,- dep qúshaqtady.

Maghira basyn iyzep, onyng bauyryna kirip, elge degen saghynyshtan solqyldap:

-Men birinshi ret ana tilimde sóileytinderding dauysyn estip jýrmin,- dep jatty.

- Onda sol tuystarynmen tanysayyq, sen sóilesesin,- dedi.

Osy úsynysy Markting ózining soryna aitylghanyn kim bilipti.

Sol sәtten-aq,  Maghira-Meggiyding ómirinde adam aitqysyz ózgerister bastaldy.

Ertesine Maghira jayma tósekte jatqan baqytty әielge jaqyn jerden oryn tandady. Balalar men әkesi tenizde shulap jýzip jýrdi. Mark te qúlashtay jýzip alys ketip qalghan edi. Maghira tanysudyng sәtin izdep, sary mysyqqa úqsap ana әieldi anduda.  Áyel kýnqagharyn basyna kiyip, ornynan túryp tenizge bettedi. «Tanysudyng sәti tudy!»,- degen Maghira da ornynan atyp túryp әielge ilesti. Tanertengi tynyshtyqta jatqan teniz suyna әiel ayaghyn sala bergende jetip kelip:

- Sәlemetsizbe?,- dedi.

Ana tilinde oqys shyqqan jinishke dauysqa jalt búrylghanda keremet kelinshekti kórip, jyldamdata ol da «Sәlem...sәlem...»,- dep til qatty.

-Sizder Qazaqstandyqsyzdar ma?,- dedi tanghajayyp súlu.

-IYә...

-Qay jerinen bolasyzdar?,- degen Maghira óz ana tilinde  mýdirmey túrghanynan, ana tilining sonday qúlaqqa jaghymdy estiletinine ishtey sýisindi.

- Aqtaudanbyz. Siz she?,- dedi әiel múny da qazaq bolghan son, sol jaqtan kelgen shyghar dep.

-Men...men...,- degen Maghira kekeshtenip, túryp qaldy. «Ne dese eken? Qaydanmyn dese eken? Qazaqstannanmyn dey me,  әlde, qanghyp jýrip Angliyagha túraqtaghanmyn dey me?! Ol Otany emes qoy. Qúday-au, qaydansyn? degende sart etkizip Otanyndy auzyna ala almaudan asqan sorlylyq bar ma eken? Qazaqstandy qalay Otanym deydi, ketkenine jiyrma jyldan asty. Azamattyghynyng ózin auystyryp jibergeli qashan... Sonda Otany joq, ony auystyryp jibergen opasyz bolghany ghoy. Ony dýnie boqqa, qiyaldan jasalghan «júmaq ómirge» almastyrdy. Bir kezde ózine júmaqtay kóringen ómir býginde Qazaqstanda da ornaghan eken. Sol júmaqtan kelgen bauyrlar әlemdi sharlap jýr»,- dep oigha batty.

Baqytty әiel salmaqty, kóp sóilemeytin, ne bolsa sony súray bermeytin jan kórindi. «Mmen...mmen...»,- dep kekeshtenip túryp qalghan kelinshekke tandana qarady da qoydy. Aragha biraz uaqyt salyp baryp Maghiranyng tili:

- Men de Qazaqstanda tuylyp, óskenmin. Qazir Angliyada túramyn,- dep sheshildi.

Eki әiel tanysyp-bilisip biraz әngimelesti. «Qúday-au, ana tilinde emin-erkin sóilegen qanday baqyt! Basqa tilde sóilegende әr sózdi ishinnen oilanyp, onyng aityluy men oqyluyn eske alyp, mәn berip baryp auyzdan shygharasyn. Al, ana tilinde esine týsken oy auzynnan josylyp shygha beredi. Ári óz qúlaghyna qanday jaghymdy estiledi. Tura jýreginnen shyghyp, auagha tarap jatqanday. Janynnan órbip, basqa qúlaqqa jetip jatqanday.»,- dep ózining baghanadan beri esh janylmay, aghylyp sóilegenine ishtey tandanyp otyrghanda janyna ayaghyn kóstendetip jiyren shaly keldi. Qúm ýstinde úzyn denesin әreng iygerip,  qoly erben-erbeng etedi.

-Meggi, otandastarynmen tanystyng ba?,- dedi de, baqytty әielge aghylshyn tilinde amandasty. Anau da zamanyna say eken, jauaptasa saulyq súrasty. Aghylshyn әielge basyn iyip:

- Mark!,- dep tanysty.

-Núrziya!,- dedi baqytty әiel.

Mark «Nur-r-z-e-e!»,- dep ejiktep esimin eske saqtaugha tyrysty.

-Kýieuing be?,- dedi Núrziya. Seldir aq shashty aghylshyngha qúrmetpen qarap.

- IYә, songhy on jylda osy kisimen túryp kelemin. Kartina jinaumen ainalysady. Sonyng kórmeleri boyynsha әlemdi sharlap jýremiz. Biylghy basqosu Týrik elinde, Stambulda ótip jatyr. Ol júmysymen sonda baryp-kelip jýr. Men osynda demalyp jatyrmyn. Salqyn, tauly jer dep osy Kemerdi tandadyq,- dedi Maghira óz ómirinen habar berip.

Núrziyamen tildeskennen-aq Maghiranyng Markpen túrghaly tynyshtalghan ómirine qayta alang kirdi. Kýndiz de, týnde tóseginde jatqanda da kóz aldynan qazaqtardyng balalary ketpeydi. Ásirese, ana bir kishkentayyn Markting ózi «bebbiy-kassak»,- dep jaqsy kóre ketti. Aty – Temirlan eken. Osy bir sary bala analyq sezimin oyatyp jibergendey. «Osy meniki ne jýris? Ne ómir? Al, әlemdi sharladym. Ishkenim – aldymda, ishpegenim – artymda degenimen osy «júmaq ómir» qashangha sozylady. Myna jiyren shal qisaya qalsa, ana eki elde jýrgen eki qyzy múny altyndatqan saraydan aidap shyqpay ma?! Eng bolmasa múrageri dep betke ústar bala da joq. Qashanghy ayaqty aiqastyryp tastap, jyltyr múqabaly jurnaldardy paraqtap jayly divanda nemese jaghalaularda jata berer deysin. Búryn kýn sayyn janyn jep qyzyqtyratyn kiyimder ýlgisi men әshekeyleri de qadirsiz bolyp barady. Parij ben London qansha keremet degenmen óz tughan topyraghyma, óz Otanyma jeter me!»,- dep kýnirendi. Búryn esi ketip әlemdik, Gollivudtyq júldyzdardyng ómirin baqylap, kiygen kiyimderin saralap otyrushy edi. Solaryng myna Núrziya men Erboldyn, balalarynyng janynda eshkim de bolmay qaldy Maghira ýshin. Núrziya men Erbol turaly bile bergisi keledi bir qyzyghy. Mark ekeui oqyghan jazushylar men kórgen suretteri, suretshilerding әlemine dәl osynday qyzyqpaghan shyghar.

Endi televizor men ghalamtordan tek Qazaqstandy izdeytin boldy. Sondaghy otandastarynyng qaratory jýzinen jyly, solardyng janarynan meyirimdi eshtene joq siyaqty әlemde. Jiyren shaly qorylyna kiriskenshe qiyaldap jatady da, ol qorylyna kirisken song bala kezinde aitatyn qazaqsha әnderdi esine týsirip, ynyldap jatyp úiqygha ketedi.

Esine anasy aitatyn «Aq bantiyk»,- degen әn týsti. Óz synyptastary shyrqaytyn «Dostar, dostar jýrsing qayda?»,- degen әn qanday keremet edi. «Eligim erkem»,- degen әn bolatyn, synyptas Ómirhan gitaramen tebirente salatyn.  Qúday-au, qaydan ghana birinshi kursta sol «Kóktem aruyna» qatysyp edi, bar bәle sodan bastaldy emes pe! Ol studentter arasynda ótken túnghysh arular bayqauy bolatyn. Sol joly kózge týsken múny qalalyq bayqaugha qatystyrdy. Ana tilinde sayrap túr, salghan әni qanday, sәni qanday. Janary ottay janyp, aq mәrmәrday mýsini kózdi arbaghan arudy kórgen de armanda, kórmegen de armanda emes pa edi, dýniye-ay! Ayday jarqyrap Bas jýldeni aldy talassyz. Kelesi mәre –«Qazaqstan aruy» bolatyn. Jetekshisi Gýlden Beysenqyzy belsenip jýrip oghan dayyndady. Enbekteri aqtalyp Maghira Qazaqstan tarihyndaghy túnghysh respublikalyq arular bayqauynyng Bas jýldesine ie boldy. Anasynyng quanyshynda shek joq. «Alla jetim men jesirding kóz jasyn kórdi!»,- dep jylay beredi. Búl jaqsylaqqa emes, sorgha bastaghanyn qaydan bilsin. Átteng sonda bayghús әiel jalghyzynyng joly basqa jaqqa búrylghanyn bilmedi ghoy.

Maghira sodan keyin-aq arular bayqaulary bar, óner sayystary bar sabaqqa qatysugha da uaqyty bolmay ketti. Bara-bara oqu qaldy jayyna ózi ataqty aru bolyp qoldan-qolgha, sonynda tósekten-tósekke degendey auysyp qalay jenil ómir men jenil tabysqa әuestenip ketkenin bayqamay da qaldy. Úshaqpen úshyp, sәndi saraylar men qymbat meyramhanalar, jandy elitip, jýrekti terbeytin әuen, sol júmaqty jasap jýrgen qaltaly erkekterding ot qúshaghy jiyrmagha tolmay-aq qyzyqtyryp ala jóneldi. «Dәnikennen qúnyqqan jaman»,- degen sol eken, kórgen rahatyn qomaghaylana qarpyp, ot qúshaqtarda órtenip, bir qaladan ekinshisine, tipti bir memleketten ekinshisine úshyp jýrip anasynyng jalghyz qalghanyn da úmytty. Esine týskende ghana әr jer, әr jerden telefonmen ýnin esitip, halin súrap qoyady. Onyng túnshygha jylaghanyna jyny keletin. «Ózine ne kerek, men odan eshtene súrap jatqan joqpyn. Óz kýnimdi ózim kórudemin. Keyde kómekke qarjy jiberemin. Álemdi sharlap jýrmin. Al, menimen qatar qyzdar әli aqsha tauyp, rahat ómir sýrip, men qúsap shalqymaq týgili әli oqularyn ayaqtay almay jýr. Osy jýrisime riza bolmay ma, syqsyndap «el ne deydi, el ne deydi»,- dep jylay bergenshe»,- dep renjiytin. «Ne dese, so desin!»,- dep sheshesine zekip tastaytyny da bolatyn.

Sol jýristerinde ishine bitken túnghyshyn aldyrtty, «әli jaspyn, sәn biznesinde biyikterge shyghuym kerek»,- dep ózi kesip, ózi pishti. Ómirde bәrin ózing sheshe bermeydi ekensin, sol sheshimderine jauap beretin kezdering bolady eken. Sol kez kelip, barmaghyn shaynap, ózegi órtenip Núrziya men Erboldyng qara domalaqtaryna qyzghanyshpen, ókinishten órtene qarap, týn úiqysyn búzyp otyrysy mynau. Basynan bәshayyna deyin sýietin jiyren shaldyng yqylasynyng ózi jiyrenishti bola bastady. Onyng dýniyesi janyn kórsetpey jylanday shaghyp jatqanday esin jighyzdy. Ózegin órtep ótkenin týsirdi. Týngi tenizden soqqan jyly lepten denesi qyzudyng ornyna – tonazyp, kózi ilinse Tyani-Shaninyng bauryndaghy balalyghy ótken auyly kirip aunaqshyp shyghady. Ýstine jamylghan jibek jamylghy qara tastay bastyryp, shoshyp oyanady.

-Meggi, janym, saghan ne boldy?,- dep qoyady úiqyly-oyau sary shal. Tangha úiqy joq. Tang aldynda kózi ilingendey edi:

- Temirlan, toqta!

- Qanat, anany ústa!,- degen Erboldyng otbasynyng u-shuynan oyanyp ketti. Olar terezesining aldynan tenizge ótip bara jatyr. Maghira atyp túryp terrasagha shyqty. Altauy tizilip ketip barady. Solarmen birge Baqyt ketip bara jatqanday. «Rahat, tynysh ómir, shattyq degen óz Otanynda, óz otbasynmen birge bolu eken ghoy. Sony nege osy kýnge deyin bilmegenmin. «Sen bәrinen әdemisin!»,- dep betinen qaqpay, janyndaghy qúrbylaryn búdan tómen kórip ósirgen ata-anasyna renjidi. Nege ómirding mәni – otbasynda, ómirding nәri – balalarda, ómirding negizi – Otanda bolatynyn úqtyrmaghan. Eldi sýngdi, tughan jerdi sýngdi ýiretpegen, tek «Amerika keremet! Parij ghajap! Sheteldegi ómir erekshe!,- dep ózimen orys tilinde sóilesetin anasyna renjidi. Ana tili – ata men әjening tili siyaqty tek, auylgha barghanda sóilesetin. Nómiri on ekinshi mektepte qazaqsha oqyghanymen sabaqtan shygha bar bala oryssha sóilesetin. Mektepte qazaq tili tek ústazdarmen qarym-qatynas qúraly siyaqty.

Maghira kýnde teniz jaghalap, sugha týsip, qandastarynyng tirshiligin qyzyqtap jaqyn aralasqan sayyn elge degen tartylysy úlghayyp, Otangha degen mahabbaty arta berdi. Mark kórmelerining qorytyndy kýnderine Stambulgha ketkende týn jarymyna deyin Núrziyamen jaghada otyryp syrlasty. Bәrin...bәrin...bәrin aqtaryp saldy. Jiyrma jyldan beri tiri jangha aitpay kelgen ishtegi dertining jarasynyng auzy ashylyp ketkendey. Ne boldy, ne kórdi, nege qoly jetti, neden qúr qaldy, neden qamyqty, nege jabyqty... Jýreginen qandy iring aghyp jatqanday. Endi ishin ne órtep jatyr, endigi armany ne. Osynau «júmaqtaghy ómirinen» nege bezip otyr. Bәrin...bәrin Núrziyagha jayyp saldy. Aghyl-tegil jylady da...

Ishinen saghynyshtyng búlaghy ashylyp, kózi arqyly syrtqa shyghyp jatqanday. Núrziya da әiel emes pe: «O, sorly súlu, bútyn búldap, dýnie kóremin dep jarty ómirin ótkizip alypty-au!»,- dep múny ayap qosyla jylap qaldy. Baqytty әielding nege jylap otyrghanyn týsinbegen tas jýrek aru:

-Sen nege jylaysyn?,- dedi.

-Seni ayap ta. Osynsha súlulyqtyng saghan baqyt emes sor әkelgenin aitam da,- dep qúshaqtap, bauyryna basty.

Qazaqtyng әielining meyirimdi qúshaghy, sen qanday keng de ystyq edin! Maghira súludyng tas bolyp qalghan jýregin eritip, jan-dýniyesin eljiretip jiberdin. Ol qazaq әielin qúshaqtap alyp sýiip jatyr, sýiip jatyr.

Ertesine Erboldyng otbasy «Rixos Sungate» demalys ornyna Maghirany ala ketti. Akvaparkte bәri sugha týsip, balalar oinap, mәre-sәre boldy. Maghira Temirlandy oinatty. Qazaqtyng dalasynday darhan minez jigitten jaratylghan perzent te aqkónil, kisi jatyrqaudy bilmeydi eken. Tompighan sary balany bauyryna qysyp, eljirep ketip, sýiip-sýiip aldy. IYiskey berdi. Qazaqtyng iyisi! Sen qanday keremet edin! Maghira bala kezinde iyisshil edi. Bayqaulargha qatysyp jýrgen alghashqy jyldary janyndaghy qyzdardyng iyisin talghaytyn. Basqa dindegi, әsirese, donyz etin jeytinderding iyisinen jiyirkenetin basynda. Keyinnen beti ashyla kele solardyng qoynyna jata-jata iyisin alyp ketse kerek, ýirenip ketti ghoy. Sheteldikterding iyisi tipti basqa. «Jegen taghamdaryna qaray adamnan iyis shyghady»,- degen shyn eken. Qazaq jylqy etin jeydi kóbine. Jylqy maly shópti talghap jep, sudy tandap ishedi. Sondyqtan shyghar eti pise bastaghannan-aq manayyna hosh iyis taratyp, kýlli ýiding ishin alyp, esik ashylghanda aulagha taraydy, janyndy rahattandyrady. Atasynyng ýiinde osynday iyisten rahattanyp, et piskenshe ertegi oqyp otyratyn. Qazaqtardan da sonday hosh iyis shyghady. Myna balanyng iyisi ózi biletin nebir әtirler iyisinen ghajap. Álde bauyrgha degen saghynysh iyisi me tartyp túrghan. Álde, jasy  otyzdy ortalaghanda perzentke degen saghynysh pen ansau ma?!

Baqytty әke men sheshe anau jaqta jayma tósekte jatyr. Maghira olargha bayqatpay Temirlandy bauyryna basyp alyp óksip-óksip, úzaq jylady. Bala da bauyryna tyghyla týsip, ýndemey jabysyp otyr, jylaghanynan shoshyghan joq. Onyng kip-kishkentay jýregi myna әielding jaraly jýregining dertining emi ózi ekenin sezetindey.

-Mening elge qaytqym keledi,- dedi Maghira ertesine Núrziyagha.

-«Adasqannyng aiyby joq, qayta ýiirin tapqan son»,- degen babalaryn. Qayt! Jana ómir basta óz Otanynda.

- Azamattyghym joq. Ákemnen qalghan shanyraqty kim iyemdenip ketkenin de bilmeymin. Qayda baryp baspanalaymyn, kimdi pana tútam?

- Biz seni shaqyryp alayyq. Meyman bolyp kel de qalyp qoy. Arghy jaghyn mandayyna jazghannan kórersin,- dedi әr nәrsege bayyppen qaraytyn qazaq әieli.

-Jaraydy. Biz erteng qaytamyz. Habar ózimnen bolady,- dep qoshtasty Maghira bauyrlaryn qimay, kózi botalap.

HHH

Arada ýsh ay ótpey Maghira «júmaq ómirden» óz erkimen bezip London-Astana baghytyndaghy úshaqpen óz Otanyna oraldy.

Sәule Dosjanova

Abai.kz

5 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1569
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2264
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3558