Senbi, 20 Sәuir 2024
Bәse... 10687 23 pikir 26 Nauryz, 2018 saghat 12:10

«Jebeu» birlestigi men Qytay elshiligi ShÚAR-da shiyelenisken ahualdyng sheshimin izdep jatyr

 

Qytay Halyq Respublikasynan Babaqonysyna oralghan belsendi, oqyghan azamattar «Jebeu» Respublikalyq qoghamdyq birlestigin qúryp, oralman mәrtebesin iyelengen bauyrlarymyzgha barynsha qol úshyn sozyp, әleumettik әm zandyq, qúqyqtyq mәseleler túrghysynan jәrdem jasap kele jatqany belgili. Juyrda atalghan birlestik QHR-dyng Almatydaghy bas konsulyna hat jazyp, arghy bettegi elding basyndaghy ahualdy aqtaryp saldy. «Arghy bet» dep otyrghanymyz – QHR-dyng Shynjang Úighyr Avtonomiyaly Rayony (ShÚAR). ShÚAR-da qazir jergilikti qazaqtar ghana emes, Qazaqstan azamattyghyn alghan qandastarymyz da barys-kelis barysynda qyspaqqa týsip, sayasy ýiretulerge jiberilip jatyr. Osy jәne ózge de jayttardy tizbeley kelip  «Jebeu» Respublikalyq qoghamdyq birlestigi bylay dedi:

Qúrmetti QHR-dyng Almatydaghy bas konsuly Chjani Vey myrza!

Áueli, birlestigimiz atynan ózderiniz úiymdastyrghaly otyrghan  Nauryz merekesine arnalghan sauyq keshke shaqyrghandarynyzgha alghys aitamyn! Búl sharany úiymdastyru  konsuldyqtyng elimizge, últymyzdyng dәstýrli merekesine degen ýlken qúrmet,  shynayy tilek dep bilemiz. Sonymen birge, oquda ýzdik, otbasylyq jaghdayy tómen studentterge jәrdemaqy taghayyndap, olargha jaqynnan jәrdemshi bolghandarynyzgha barlyq qandastarymyzdyng atynan rahmetimizdi aitamyz.

Birlestigimiz qúrylghaly beri, Qazaqstan-Qytay ara búqaralyq barys-kelisting nyghangy, múghajyrlar mýddesining qorghaluy, ekijaqty baylanystyng nyghangyna paydaly júmystar atqaryp keldi, ony óz kezeginde ózderiniz de joghary baghalap, jyly lebiz bildirgensizder. Bizding birlestikting maqsatynyng ózi múghajyrlargha, óte-móte qandastargha zandyq kenes jәne gumanitarlyq kómek beru, jergilikti ortagha ýilesip ketuine dәneker bolu bolyp tabylapdy.

Bas konsuldyq oralmandardyng qazirgi jaghdaylarynan birshama habardar. 2017 jyldyng basynan bastap, ShÚAR-daghy әr dәrejeli ýkimet nemese salalyq mekemeler QHR Konstitusiyasy men qatysty zang erejelerine qayshy, tipti, Qytay ortalyq ýkimetining sayasatyna kereghar birqydyru jergilikti sayasat, erejeler shygharyp, oralmandardyng eki jaqqa qalypty baryp-kelui men kóshi-qonyna orasan qiyndyqtar tudyrdy. Ásirese, olardyng Qytaydaghy tirkeuin óshiru mәselesinde әdeyi kedergi jasap, qasaqana qinap, әure-sarsangha saldy. Qatty aitsaq aiyp etpeniz, qazir eki elding qalypty búqaralyq barys-kelisi men sauda-sattyghy osy ShÚAR-dyn  (Shynjang Úighyr Avtonomiyaly Rayony. - red) jergilikti  sayasatynyng kesirinen toqyraugha jaqyn. Qazaqstan halqy osyny týsine almay әlek: «Qazaqstan men Qytay basshylarynyng sonshama jyldardan beri aqyl-parasaty men enbegining arqasynda qalyptasa bastaghan tatu kórshilik, dostyq qatynasy men strategiyalyq әriptestigi bir sәtte ózgerip shygha keldi me? Eki el baylanysy aryqaray ne bolady?», - búl súraq barlyq dostyq niyettegi sanaly adamdardy tolghandyryp otyr.

Birlestigimiz eki el qarym-qatynasyn oidaghyday eskerip, kezinde konsuldyqtaryghyzgha, jәne sizder arqyly ShÚAR ýkimetine atalghan mәselelerge jolyqqan kisilerding aryz-shaghymdaryn naqty dәlelmen jetkizgen bolatynbyz. Alayda, ótken jyldyng songhy jarymynan beri qaray naqty nemese qanaghattanarlyq jauap ala almay otyrmyz. Jasy úlghayghan nauqas zeynetkerlerding ShÚAR-da qamqorshysyz qalyp qongy, ata-anasy kele almaghan balalardyng Qazaqstanda tiri jetimning kýiin keshui, ol az deseniz, Qazaqstan azamattyghyn alghan kisilerding eshqanday sebep-syltausyz “sayasy ýirenu ortalyqtaryna” jiberilui siyaqty adam sanasyna kirmeytin jәitter shash etekten. Biyl jyl bastalghaly búl әngime sayabyrsyghannyng ornyna, órship barady. Qystyq kanikulgha ketken oqushylar men studentterding basym kópshiligi qaytyp kele almaghandyqtan, oqularyn tastaugha mәjbýr boldy. Bizding birlestigimiz Qazaqstandaghy oralmandardyng qúqyqtyq mýddesin qorghauda ózindik oryny bar, sonday-aq, sizdermen selbesip júmys istep kele jatqan ýkimettik emes úiym. Sondyqtan da, oralman qauymy, tipti, Qazaqstan qoghamy bizge ýmit artyp otyr, sizder arqyly atalghan mәselelerdi sheship beredi, nemese súraqtarymyzgha tolyqqandy jauap beredi dep kýtedi. Sharasyzdyq bizdi yryqsyz jaghdaygha iytermelep otyr. Ótken aida sizderding bastamalarynyzgha selbesip, biraz oralman azamattardy Almatydaghy Qytaydyng eski jana jyl keshine qatysugha úiystyrghan edik. Osyghan týsinbeushilik bildirip jatqandar bar: “Sonshama qandastarymyz ShÚAR-da zansyz qyspaqqa týsip, qinalyp jatqanda, sol elding konsuldyghy úiymdastyrghan merekelik sharagha qatysu aqylgha syimaydy, tipti satqyndyq” dep baghalap, Jebeu birlestigi “konsuldyq arqyly eshteneni sheshe almasa, ne ýshin júmys isteytin úiym?” dep súraq qoida. Osylaysha bizding birlestigimizge qatysty qoghamda teris pikir qalyptasyp otyr. Birlestik jaghynan sizge jazghan hattar men aryzdarymyzgha jauap ala almay otyrmyz. Osylardy eskere otyryp, birlestik mýshelerining sauyqkeshke qatysa almaytyndyn bildiremiz. Týsinistikpen qarauynyzdy súraymyn.

Merekelik sauyqkesh sәtti ótsin!

"Jebeu" Respublikalyq qoghamdyq birlestigining tóraghasy               Omarәli Ádilbek

Hattyng hanzu tilindegi núsqasy:

Hatta bayandalghanday, nauryz aiynyng basynda QHR-dyng Almatydaghy bas konsuldyghy tarapynan sauyq keshke shaqyrtu alghan «Jebeu» Respublikalyq qoghamdyq birlestigining kenes mýsheleri aqyldasa kele búl keshke qatysudan bas tartypty. Sauyq keshi   Jambyl atyndaghy filarmoniyada ótetin bolyp belgilengen eken. Osydan keyin QHR-dyng Alsmatydaghy konsuldyq ister bólimining  basshysy Du Chjyan hanym birlestik tóraghasy Omarәli Ádilbekke telefon shalyp, bas konsuldyqtyng búl mәselege aiyryqsha nazar audaryp otyrghanyn, birlestik kenes mýshelerin 11 nauryzda bas konsuldyqqa kelip emin-erkin pikir almasugha qaytadan úsynys jasaydy. Alayda jebeulik jigitter aqyldasa kele kezdesudi «Jebeudin» kensesinde ótkizudi әri bas konsuldyng kelip qatysuyn talap etken.

Nauryzdyng 11 kýni saghat 11:00- de bas konsuldyng orynbasary Miyao Honibo myrza, konsuldyq isteri bólimining basshysy Du Chjyan hanym jәne sol bólimning qyzmetkeri Hay La hanym «Jebeu» Respublikalyq qoghamdyq birlestigining kenesesine kelip, birlestikting kenes mýshelerimen qalyptasqan mәseleler jóninde emen-jarqyn pikir almasqan kórinedi. Kezdesudi birlestik tóraghasy Omarәli Ádilbek jýrgizdi. Búl turasynda http://jebeu.kz sayty jazyp otyr.

Aldymen sóz alghan Omarәli myrza: «Úsynysymyzdy jerge tastamay, demalys uaqyttarynyzdy qiyp, pikir almasugha kelgenderinizge kóp raqmet!» - dep sóz bastady da, bylay dedi:

-ShÚAR-da qalyptasqan kýrdeli ahual barlyq azamattardy alandatyp otyr. Biz byltyr jyl basynan bastap sizderge, Astanadaghy elshilikke, Qytaydaghy qatysty mekemelerge kóptegen hat jazdyq. Key mәseleler sheshildi, key súraqtargha jauap keldi. Býgin Jebeuding kenes mýsheleri 95% tolyq jinalyp otyr. Endi emin-erkin pikir almasyp, qalyptasqan mәselelerding dúrys sheshiluine týrtki bolsaq deymin. Osydan keyin sóz alghan Miyao Honibo myrza: «Hattarynyzdy tapsyryp aldyq, bas konsul búl iske óte mәn berip otyr. Negizi jiyngha ózi kelmekshi edi, tyghyz sharualary shyghyp, oryna men keldim. Byltyr jyl basynan bastap Omarәli, Talghat, Rahym, Qúrmet myrzalarmen 5,6 ret kezdesip, birtalay mәselelerdi talqyladyq. Sizder jibergen hattardy, aryz shaghymdardy tiyisti oryndargha jiberdik. Biz tek úsynys bere alamyz, kýshtik qúrlymdar men atqarushy organnyng biyligine aralasa almayymz. Al jauap hattyng keshiguine kelsek, Pekinde eki qúryltay ashylyp, ýkimettik qúrlymdarda ózgeris bolyp jatyr. Konstitusiyagha ózgerister engizildi. Al ShÚAR-dyng jaghdayyn menen jaqsy bilesizder, memlekettik qúrlymdaghy kadrlerding 1/3-i tómenge týsip ketken. Osydan kóptegen júmystar aqsap jatyr. Sizder qoghamdyq úiym retinde qandastarynyzdyng zandy qúqyn qorghau jolynda mindetterinizdi dúrys atqardynyzdar. Biz de diplomatiyalyq júmysymyzdy tiyisinshe atqaryp jatyrmyz. Endi sabyr kerek, әr isting sheshimi bolady dep ýmittenemiz. QR azamattarynyng Qytaygha baryp ústalyp qaluy o ladam QR azamattyghyn aludan búryn QHR azamattyghynan shyqapaghandyqtan tiyisti erejelerdi búzuy mýmkin, sondyqtan osy jaytterdi anyqtau ýshin uaqytsha qaldyrylyp otyrghan boluy kerek dep oilaymyn. QHR-dyng azamattyghy turaly zanynyng 3 bap 9 tarmaghynda shetel azamattyghyn qabyldaghan kisilerding QHR azamattyghy sol sәtten bastap avtomatty týrde joyylady degenmen, osy zannyng 12 babynda  әskery adamdar men memlekettik qyzmetkerler ýkimetting rúqsatynsyz shetelding azamattyghyn alugha bolmaydy delingen. Ol azamattar osy talapty oryndamaghan bolsa kerek. QR yqtiyarhatynyng alynuyn zansyzdyq әri jergilikti atqarushy organdardyng asyra silteui dep bilem». Osy jerde Rahym Ayypúly: «Zeynetke shyqqan adamdar osy sanatqa kiredi me?»,- dep súrady. Miyao Honibo: «Búl jóninde talas bar. Bireuler kiredi deydi, bireuler kirmeydi deydi».

Raqym Ayypúly: Men ýsh nәrseni atap óteyin: birinshi, Qazaqstan pasportyn alghan azamat Qytay elshiligining rúqsatymen viza alyp, sol elge barady. Halyqaralyq zang boyynsha olardy 4 saghattan artyq ústaugha bolmaydy. Al olar ne ýshin sayasy ýirenuge jiberiledi? Qylmysy bolsa dәleldep  qytay zanymen sottasyn, sayasy ýirenuge kirgizuding eshqanday negizi joq dep bilemin. Ekinshi, tirkeuden shyghu turaly aitayyn, mening sheshem 85 jasta, ol qaytip baryp tirkeuin óshiredi? Al bizding myna kenes mýsheleri Sabyrjan Múhamethan, Jenis Ámirbekter kezinde jataqhanagha tirkelgen. Al býgin ol jataqhanalar joq. Olar tirkeuden qaytip shyghady? Yqtiyarhat jónindegi pikirinizge riza boldym. Jalpy ShÚAR-da kóshi-qon zany tolyq kemeldenbegen. Osyny bir jýiege týsirip, halyqty qiyndyqtan qútqarularynyzdy ýmit etemin.

Miyao Honibo: Qytay qos azamattyqty qoldamaydy. Áriyne, qúqyq qorghau organdary men sot jýiesining óz belgilemeleri men batuәlary boluy kerek. Sizder osy iske úshyraghan  túlghalardyng jeke pikirin qaytalap otyrsyzdar. Búl isti jan-jaqty zertteu kerek. Tirkeuden shyghudy Qytay ýkimeti búryn quzamasa, qazir quzap jatyr. Bayqaghan shygharsyzdar, QHR-da qazir kóptegen ózgeris bolyp jatyr. Keshegi ólshemder býginge jaramaydy. Búryn memlekettik qonaqasylarda araq astatók qúiylatyn, Korupsiyagha qarsy kýres bastalghannan keyin mýlde qúiylmaytyn boldy. Osyghan әu basta adamdar senbegen. Qazir bәri ýirenip ketti. Partiyalyq tәrtip te kýsheydi.

Omarәli Ádilbekúly: Byltyr jazda «Sayasy ýirenu degen ne?» dep ózinizden súraghanmyn, keyin Pekinge jiyngha barghanda QHR Múhajyrlar ministrligining departament bastyghy Shyn myrzagha osy súraqty qoydym. Áriyne, sizder atqarushy organ ne qúqyq qorghau organdary emessizder. Biraq, qalyptasqan jaghdaygha baylanysty halyqtyng aryz armanyn jetkizedi dep oilaymyn. Qos azamattyq mәselesine kelsek, Qazaqstan da sosiyalistik lagerden shyqqandyqtan tirkeuge qatty mәn beredi. Jeke túlgha azamattyq alghanda búrynghy elding pasporty men jeke kuәligin tapsyrmay jana qújat ala-almaydy. Evropa, Kanada, Singapur, Avstraliya azamattyghyn alghan qytay azamattary eki pasportty qatar qoldanatyn jaghday ishki ólkede kópten kezdesedi. Bizding qandastarymyzdy tolghandyratyn jayt –  tek tirkeuden shyghu mәselesi. Olardyng jaghdayyn qos azamattyq dep tanugha kelmeydi. Qatysty oryndarmen pikir almasyp, osy mәselelerding jenil jolyn qarastyrsanyzdar dep ótinemin. ShÚAR-daghy jergilikti kadrlardyng zang jóninde tanymy, sayasy mәdeniyet óresi, tómen bolghandyqtan kóptegen kelensizdikterge jol berip otyr.

Osy pikir almasulardan keyin Talghat Mamyrúly oralman studentter men oqushylardyng qystyq kanikulgha baryp, qayta almay otyrghanyn qytaygha baryp, qaytyp kele almay oquynan qalghan ýsh studentting basyndaghy ahualdy mysalgha ala otyryp jetkizdi. Qúrmet Qabylghazyúly tirkeuden shyghu men zeynetker mәselesinde keregharlyqtyng bolghanyn, zeynetkerlerge ne tirkeuden shyghyp zeynetaqyndy almaysyn, ne zeynetaqyndy alsang tirkeuden shyqpaysyng dep jergilikti biylik tarapynan zansyz talap qoylyp jatqanyn aitty. Serik Sәduaqas 2017 jyldan bastap eki elding arasyndaghy barys-kelisting toqyraugha úshyraghanyn, qandastarymyzdyng qújattaryn jinap alghannan keyin elge kelu mәselesi qiyndasa, múndaghy qazaqtardyng qytaygha barugha, viza alugha kedergige úshyraghanyn, vizasy bolghanymen onda barugha QR azamattarynyng ózin sayasy ýirenuge әketu isteri bolghandyqtan barugha jýrekisinetindigin, osynyng saldarynan eki el arasyndaghy sauda-sattyq, turizm jaqtarynyng da toqyraugha úshyrap kele jatqanyn aityp ótti. Ádil osyndaghy qandastarymyzdy shaqyru ýshin ol jaqtaghy bauyr tuystaryna týrli qysymdar jasalyp jatqanyn naqty faktilermen tilge tiyek etti.

Jiyn barysynda kezekti ret sóz alghan Miyao Honibo myrza búl kezdesuding óte maghynaly bolghandyghyn, osyndaghy barlyq pikirlerdi eskerip tiyisti jerlerge jetkizetinin, búdan keyin de jii kezdesip, pikir almasu kerektigin atap ótti. Ári eki el qarym-qatynasynyng joghary dengeyde damyp kele jatqanyn, ýlken baghyttyng dúrys ekenin, barlyq oralmandar aryz armany, qiynshylyghy bolsa, Almatydaghy konsulyq pen Astanadaghy elshilikke keluin, olargha esik ashyq ekenin aitty. Bógde kýshterding aralasuy, eki elge de tiyimsiz, bәrin zanmen, aqylmen shesheyik dep qortyndylady. Sonynda Du Zjyan hanym Qazaqstandaghy kәsipkerlerge Qytaydaghy әriptesteri arnauly shaqyru jiberse, bir jylgha kóp mәrte viza alugha bolatyndyghyn eskertti.

Kezdesu eki saghatqa sozylghan.

 Taqyrypqa oray:

«Jebeu» birlestigi QHR-dyng elshisimen kezdesti

2018 jyly 20 nauryz kýni  «Jebeu» Respublikalyq qoghamdyq birlestigining tóraghasy Omarәli Ádilbekúly, Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghynyng bas hatshysy, «Jebeudin» kenes mýshesi Rahym Ayypúly, kenes mýsheleri Jenis Ámirbekúly, Sәulen Toqqazyúly Astana qalasynda QHR-dyng Qazaqstandaghy tótenshe jәne ókiletti elshisi Chjang Hanihuey myrzanyn  qabyldauynda boldy. Kezdesuge elshilik konsuldyq basqarmasynyng bastyghy Gu Ming myrza, elshilik qyzmetkerleri Liu Jiangping hanym men Zhou Jianjun myrza qatysty. Elshi myrza jiyngha qatysushylardy Nauryz merekesimen qúttyqtay kele, eki el arasyndaghy ekonomikalyq-mәdeny qarym-qatynastardyng manyzy men damuyna toqtalyp ótti. Sonymen birge, ShÚAR-da qalyptasqan jaghday jóninde ashyq-jarqyn býkpesiz pikir almasu boldy. Bas elshi alda, sәuir aiynda, ShÚAR-gha elshilikting qyzmet toby baratyndyghyn aitty. ShÚAR-daghy qalyptasqan jaghday boyynsha bólinip-jarylghan otbasylardyng aryz-arman, mýn-zary bolsa, Astanadaghy elshilik pen Almatydaghy bas konsuldyqqa joldauyn eskertti.

Abai.kz

23 pikir