"Qytaylyqtar tort jeudi bilmeysinder", "men taraqandy da jep qoyamyn!" Búl Qoyandy orta mektebining jana diyrektory Baqytjan Sattarúly Satbaevting sózi.

Astananyng irgesine ornalasqan Qoyandy auylynda eki myng bala oqityn bir ghana mektep bar. Atalghan mektep ótken 3-4 jyl ishinde ataghy aspandap, jaqsy jaghynan kózge týsip kelgen edi. Songhy bir jyl ishinde búl mektepke birneshe diyrektordyng auys-kýiisi oryn aldy. Osy jyldyng sәuir aiynda kelgen diyrektor bir eki ay ghana júmys istep, «jabuly qazan jabuly kýiinde» júmysnan tayyp túrghan. Bir qyzymnan bir qyzym soraqy demekshi endigi kelgen diroktor da soraqy әreketerge baryp jatqanyn auyl túrghyndary ashyna әngimelude.

«Daudyng basy Dayrabaydyng kók siyry» degendey, búl shudyng shyghuy jana diyrektordyng ata-analarmen bolghan jinalysynda bastalghan kórinedi.

Josparly týrde ótip otyratyn ata-analar men mektep basshylarynyng jinalysynda bir ata-ana:

– Merekelerde, balalardyng tughan kýninde mektepte oqushylardyng tort jeuine bola ma? – dep súraq qoyypty.

Qoyylghan ótinishke diyrektor:

– Mektepte oqushylardyng tughan kýnin ótkizbeymiz. Qala mektebinde tughan kýndi mektepte atap ótkiziledi. Sebebi, qalanyng jaghdayy jәne sanasy bar. Qoyandyda jaghday joq, sana da joq. Sol jaghdaygha, sanagha jetu ýshin 10 jyl kerek. Sebebi, Qoyandy halqy Qytaydan, Mongholdan, Ózbekstannan, Shymkentten jan-jaqtan kelgender. Tort jeuding mәdeniyeti bolady. Qytaylyqtar tort jeudi bilmeydi, mәdeniyeti joq! – dep jauap beripti. Múnda qytaylyqtar dep otyrghany sol auylgha qytaydan kóship kelgen qandas bauyrlarymyzdy menzegeni eken.

Atalghan jinalysta mektep múghalimderining biri mektep ashanasynan iship otyrghan kampotynan taraqan shyqqanyn aityp, diyrektorgha ashana tazalyghyn qadaghalaudy aitqan eken.

Búl ótinishke diyrektor:

– Taraqan shyqsa ne bolypty. Qytaydan kelgender Qytaydyng zanyn aitpasyn maghan, bizde bylay, Sizderde múnday dep. Qytaydan kelgender Qazaqstan zandaryn bilmeydi, zandy senderge biz ýiretuimiz kerek! – dep dýrse qoya beripti.

Búl jauapqa yzalanghan bir ata-ana:

– Eger sol taraqan siz iship otyrghan astan shyqsa ne ister ediniz? – depti.

Sonda diyrektor:

–  Shaynap-shaynap júta salar edim! – degen eken.

Qarap otyrsaq, búl dialog qúrdastar arasyndaghy arzan әzil-qaljyng siyaqty. Alayda búl bildey bir mektepti basqarmaqshy bolyp kelip otyrghan diyrektordyng sózi. Sonda, jana kelgen diyrektor Qazaqstan Respublikasy әdilet ministrligine memlekettik qyzmetkerlerge arnalghan Etika kodeksin bilmey me? Joq әlde Qazaqstan Respublikasy Preziydentining qoly qoyylyp arnayy jarlyghymen jýrgizilip kele jatqan memlekettik qyzmetshilerding qyzmettik әdep qaghidalary degen zang jobasyn kózge ilmey me?

Búl –  búl ma!? Búdan da soraqysy mektep ashanasynan taraqan shyqty dep shaghymdanghan múghalimge diyrektor: «ata-analardyng aldynda mektepting ishki qúpiyasyn shashtyn. Saghan sógis jariyalaymyn» dep shýiligipti. Izinshe sógis jariyalatyp qana qoymay, ózinen keshirim súraugha mәjbýrlegen eken.

Isting ayaghy shugha ainala bastaghanda diyrektor ózining orynbasarlaryn «myna pәleden qútqarugha shaqyrghan» kórinedi. Sóitse, orynbasarlarynyng biri jazbasha týsinikteme jazyp: «setptiyikting suy ashanadan kýnde kóterilip ketetindikten ashanada dymnan bolatyn qyrqayaqtar órip jýredi», «mektepte bolghan jaghdaydy telefongha týsirip taratugha bolmaydy, eger qúpiyamyzdy ashqandar bolsa jazalanady dedi» – degen sekildi pәtuәsiz sózdermen aqtaghan eken. Mynasy «aqtady» degennen kóri «ayparaday ashty» deuge layyq siyaqty.

Ata-analar shulap, ústazdardy dýrliktirgen búl oqighany joghary-tómen kórse de kórmeske salyp, «kóz júma» qarap otyrghan synayly. Diyrektor da basqany keudesimen soghyp, «qyram-joyam» dep ústazdardyng auzyna qaqpaq qoyyp otyr eken.

«Múnday mektepke, anaday basshygha balalarymyzdy qalay senip tapsyramyz» degen ata-analar alandap, «býite berse taraqandy emes, balalarymyzdy qosa jep qoyyp jýrmesin!» deytin kýbir-sybyryn bizge jetkizdi. Arasha kimnen, әdildik kimnen? Del-sal bolghan ata-analar jogharghy jaqqa jaltaqtaydy.

Búl Aqmola oblysy Selinograd audany Qoyandy orta mektebine janadan kelgen diyrektor – Baqytjan Sattarúly Satbaevtyng alghashqy hikayasy. Jalghasyn keyin taghy da aita jatarmyz!

Jenis Rýstemúly

Abai.kz