Senbi, 20 Sәuir 2024
Qauip etkennen aitamyn 5319 17 pikir 12 Jeltoqsan, 2017 saghat 13:37

Reseyding arandatushy arnalaryna tyiym bolmay túr

Tәuelsiz Qazaqstannyng aqparat alanynda Reseylik BAQ emin-erkin aqparattyq-iydeologiyalyq sayasat jýrgizip otyrghany beseneden belgili. Búl óte qauipti ýrdis.

"Ayta, aita Altaydy..." demekshi, Kremliding tóniregine toptasqan orys aqparatyna tyiym salu kerektigin biz aityp ta, jazyp ta kelemiz. Sebebi, orys aqparaty  eng senimsiz, negizi búrmalanghan aqparat.

Onyng ýstine Kremli manayyndaghy sarjaghal sayasatkerlerding sala-qúlash sózderi men iydeologiyasyn Qazaqstan azamattaryna eriksiz tanu - qylmys.

11-jeltoqsan. Resey arnalary translyasiyasyn toqtatty

Astanadaghy aq jaghalylardan jaqsy janalyq jelip jetti. Orys telearnalarynyng birsypyrasyna Qazaqstanda aqparat taratugha tyiym salynady eken. Bәrekeldi!

Sonymen, "Qazaqtelekom" (ID TV) men "Alma TV" 11-jeltoqsannan bastap Reseydin  "NTV-Miyr", "RTR-Planeta", "Rossiya-24", "Rossiya-Kulitura" arnalarynyng aqparat taratuyn toqtatu turaly sheshimge kelgen.

Býkilreseylik memlekettik tele-radio kompaniya qaramaghyndaghy búl arnalar  "Qazaqtelekom" (ID TV) men "Alma TV" jelisinde aqparat taratu qúqy bolmasa da, translyasiya jasaghan. Sóitip, tәrtip búzghan. Anyghynda ózim bilemdikke basyp, rúqsatsyz aqpar taratqan.

Bir úqqanymyz, QR Aqparat jәne kommunikasiyalar ministrligi men RF Aqparat jәne búqaralyq kommunikasiya ministrligi arasynda kelissózder jýrip jatyr.

Demek, Reseyding arandatushy arnalary aldaghy uaqytta efirge qayta oraluy әbden mýmkin. Búl 11-jeltoqsanda jariya bolghan aqparat.

12-jeltoqsan. Resey arnalary Qazaqstan aumaghynda aqparat taratady

Býgin 12-jeltoqsan. Aytyp auyz jighansha bolmady,  "NTV-Miyr", "RTR Planeta", "Rossiya 24", "Rossiya Kulitura" arnalary Qazaqstanda retranslyasiya jasaytyn boldy degen aqparat tarady. Sóitsek, eki jaqtyng aqparat ministrligi ózara kelisipti.

Keliskende de, 2018 jyldyng 1-nauryzyna deyin jogharydaghy bir jabylyp, bir ashylghan orys  arnalary Qazaqstan aumaghynda aqparat taratugha, retranslyasiya jasaugha rúqsat alypty.

Qazaqty otqa iytergen Reseylik arna

Jә, sonymen, keshe kabelidik jýieden toqtatylghan arnalar, býgin júmystaryn qayta jalghastyryp jatyr. Búl birinshi kezekte, Tәuelsiz Qazaqstannyng biyligi orys aqparatyna  tәueldi degendi úqtyrady, әriyne. Áytpese, әlem júrty Reseylik BAQ-tyng dezinformasiyalyq sayasat ústanatynyn aityp, tipti BÚÚ Resey dezinformasiyasyn sholumen ainalysatyn arnayy agenttik ashyp jatqanda, bizdikilerding jabylghan arnalardy qayta qosyp bergenin qalay týsinuge bolady? Jasyratyny joq, múnyng artynda ýlken aqsha da bar. Resey arnalary Qazaqstan aumaghynda aqparat taratqany ýshin aqy tóleydi.

Bir ghana fakt. Pro-putindik Reseyding aqparaty dezinformasiyalyq sayasatqa әbden jattyghyp alghany jayly biz týgili Halyqaralyq úiymdar aityp jatyr.

Esterinizde bolsa, Reseyding "Euraziya" arnasy ótken jylghy Jer dauy kezinde qazaqtyng namysshyl úl-qyzdaryn naqaq qaralap, "AQSh-tyng az-maz aqshasyna Otanyn satqandar" dep aiyptaghan edi. Halyqqa dәlelsiz aqparat taratyp, eldegi narazylyqty qozdyrdy.  Álde bir 5 kalona basshylary ereuilge shyqqan әrbir adam ýshin 150 dollardan ýlestirdi dep aqpar taratty.

Aqyry ne boldy? Reseylik arna jauapqa tartyldy ma? Joq, Smyqyp pen Shәukentaeva degender qyzmetinen ketkeni bolmasa, Reseylik arna kópe-kórneu jala japqany ýshin júrttan keshirim de súraghan joq. Súramaydy, sebebi, búl orys dezinformasiyasynyng әdetki tirligi.

Nemese, kýni keshe ghana bizding biylik (QR Aqparat jәne kommunikasiya ministrligi) arnayy rúqsat berip, qayta ashqan VGTRK - Býkilreseylik memlekettik tele-radio kompaniyasynyng arnalary Qazaqstannyng Tәuelsizdigine shýilikken, Limonov, Jirinovskiy, Bogdasarov, Soloviev, Kisiylevter men keshe ghana óktem sóilep otyrghan Milionovtardyng sala-qúlash sózderin Qazaqstan aumaghynda taratyp otyr. Búghan nege tyiym salynbauy kerek?

Reseylik arnalardyng arandatushylyq әreketi

Reseylik arnalar (Qazaqstandaghy jәne ózge memleketterdegi) jalghan jәne aqparattyq negizi búrmalanghan habar taratyp, Pro-reseylik pozisiyany nyq ústanatynyn biz jaqsy bilemiz. Ásirese Reseyding Batys pen Ukrainagha jәne Ortalyq Aziya elderine jasap jatqan gibridtik soghysynynda dezinformasiyalyq sayasatty berik ústanatyny da jasyryn emes.

Putindik dezinformasiya – býginde soltýstiktegi kórshilerding aqparattyq sayasatynyng negizine ainalyp, shynayy aqparatty búrmalau arqyly, halyqqa shyn aqparattyng anologyn dayarlap kórsetedi. Onday mysaldar az emes.

Mysaly, 2005-2010 jyldardaghy Qyrghyzstandaghy jalpy halyqtyq tónkerister kezinde alangha shyqqan qyrghyzdargha AQSh aqsha berip otyr dep habar taratqan da dәl osy reseylik arnalar edi.

Nemese Resey men Ukraina janjaldary kezinde aiqyn kórinis tauyp, Ukraina qaqtyghystaryna AQSh pen Batys elderin ashyq aiyptady. Maydangha shyqqandargha Batys kýnine 100 dollardan ýlestirip jatyr degen aqparat Euraziya arnasy bastaghan birqatar Putindik BAQ-ta kýn sayyn qaytalanyp jatty.

Nemese kýni keshe Armeniya men Ázirbayjan arasyndaghy Tauly Qarabaq janjaly qayta órshigen týni qanday jolmen ekeni belgisiz reseylik BAQ Qarabaqta jýrip, aqparatty búrmalap kórsetuge kiristi.

Europa Odaghynyng syrtqy baylanys ortalyghynyng jýrgizgen zertteulerine sýiensek, reseylik BAQ-tyng jalghan aqparat taratu sayasaty múnda ashyq syngha úshyraghan.

Europa odaghy janyndaghy syrtqy baylanys ortalyghy «Dezinformasiyalargha sholu» dep atalatyn aptalyq taldaulardy jariyalaugha kóshipti. Onda reseylik «Russia Today», «Euraziya arnasy» (Vosikresnoe vremya baghdarlamasy), «Rossiya 1» telearnalary men "Komsomoliskoy pravdy", «LifeNews» gazetteri jәne «Sputnik» agenttikterindegi jalghan jәne negizi búrmalanghan aqparattargha sholu jasalghan.

Qarap otyrsanyz, reseylik arnalardyn, sonyng ishinde keshegi jalghan aqparat taratyp, halyqty arandatugha әrekettengen «Evraziya» arnasynyng ústanyp otyrghan sayasaty  tútas bir elding ruhany sanasyn, qoghamdyq bolmysyn jaulap alu, tek jaulap qana qoymay týbirimen joy bolsa kerek.

Býgingi tanda AQSh-tyng aqparattyq soghys sayasaty men әdistemesin Resey úrymtal paydalanyp, ony Qazaqstangha sәtti qoldanyp otyrghany da jasyryn emes. Múny tura maghynasynda da, beyneli maghynasynda da «postimperiyalyq» әdis deuge әbden bolady.

Reseylik aqparat qúraldary bizding elde aqparattyq monopoliya qúryp alghany da shyn. Naryqtyq ekonomikalyq qatynas pen demokratiyalyq zayyrly qoghamda ómir sýrip jatqanymyz ras bolsa, monopoliyanyng kez kelgen týrine tosqauyl qoyylugha tiyis. Tipti, ol az bolghanday telearna arqyly últtyq mýddemizge, elimiz ben jerimizding býtindigine eleuli núqsan keltiretin, arandatu maqsatyndaghy mәlimdeme jasalsa, belgili bir aqparat qúraldary oghan jol berse, ony el kóleminde taratpay tastaugha tolyqtay qúqylymyz. Búl túrghydan kelgende, reseylik «Evraziya» arnasyn búghattap tastauymyzdyng esh sókettigi joq.

Árbir qazaq ýshin el tәuelsizdigin nyghaytu, últtyq mýddeni algha qoydan qymbat qúndylyq joq. Al, oghan kórshi elding kóldeleng kók attysy qol súqsa onday telearnany nege biz el aumaghynda kórsetip beygham otyrady ekenbiz?!

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

17 pikir