Júma, 19 Sәuir 2024
Ruhany janghyru 5636 17 pikir 7 Jeltoqsan, 2017 saghat 09:36

Syrtqy sayasat: ruhany janghyrumen ýndestik

Álemdik memleketter qauymdastyghynyng alyp múhitynda biyik te asau tolqyndargha batyl qúlash úrghan tәuelsiz Qazaqstan memleketining shiyrek ghasyrdaghy syrtqy sayasaty, jahandyq kólemdegi batyl әreketteri, múqalmas kýsh-jigeri jәne eren enbekti talap etetin auqymdy isteri tolayym tabystarmen erekshelenip keledi.

Dýniyejýzilik qoghamdastyqtyng beldi de bedeldi mýshesi retinde bek tanylghan Qazaqstan qazirgi kezende qara qazany búrq-sarq qaynap jatqan qatpary qalyn, qúpiyasy mol halyqaralyq ahualdy syrttan baqylaushy salghyrt kórermen emes, qauyrt tirlikting qaq ortasynda jýretin belsendi oiynshysyna ainaldy.

Elimizding syrtqy sayasattaghy kópbaghyttylyq ústanymyna sәikes, diplomatiyalyq qúraldar arqyly әlemning yqpaldy kýshteri arasyndaghy tendikti saqtay otyryp, tól strategiyalyq mýddelerimizdi ilgeriletuding ilkimdi mindetin atqaru sәtimen jýzege asyryldy. Múnday jetistigimizding týp qaynar kózi osynau dýbirli dýniyede tughan halqynyng talap-tilegi men ýmit-múratyn әrdayym qapysyz sezine biletin Preziydent N.Nazarbaevtyng býgingini bayyppen baghamdauymen birge, keleshekke údayy jiti kóz jiberip otyratyn sayypqyran súnghylalyghynyng arqasynda dep bilemiz. Olay bolsa, әrbir jyldyng jemisti sәtterin saralau Otanymyzdyng Tәuelsizdigi kýnimen oraylasuy, әlbette, býginde agha buyngha ainalghan jigerli jastarymyzdyng lýpildegen jas jýrekteri jalynday jarqyraghan Jeltoqsanmen ýndesui ózindik zandylyqtay kórinedi.

Shynynda, әlem ýzdiksiz ózgeredi, damidy nemese, býginde kórinip otyrghanday, tereng daghdarystargha úshyraydy. Alayda kemel keleshekke bet týzegen elimizding mәueli maqsaty – halyqaralyq ahualdyng auanyn sergek baqylap, oghan der kezinde beyimdelu ghana emes, qayta batyl aralasyp, últtyq, eldik mýddelerimizge say keletindey baghytqa búru jәne basqarugha úmtylu bolyp tabylady. Naqty isterimiz kórsetip otyrghanynday, búl bizding qolymyzdan keledi.

Sózimizding jarqyn dәlelderining basynda Qazaqstannyng 2017-2018 jyldary Birikken Últtar Úiymynyng Qauipsizdik kenesining túraqty emes mýsheligine saylanuyn aituymyz lazym. TMD elderi arasynan alghashqy bolyp (Resey QK túraqty mýshe), atalghan joghary mәrtebege jetken qazaq eli óz qyzmetinde dýniyejýzilik qoghamdastyqtyng nazaryn ortalyqaziyalyq aimaqtyng ózekti mәselelerine audarugha, әlemde yadrolyq qarusyz beybitshilik ornatudy jaqyndatu syndy adamzattyq auqymdaghy ýlken múrattardy aldygha qoydy. Jauapty qyzmetindegi birinshi jyldyng alghashqy qorytyndylary kózdelgen mindettemelerding eleuli ilgerilegendigin anghartty. Eng bastysy, aldymyzda barynsha syndarly sәt – atalghan mәrtebeli úiymdaghy aldaghy jyldyng basyndaghy tóraghalyq qyzmetimizdi joghary dengeyde atqaryp, әlem memleketteri qauymdastyghynyng aldynda abyroyymyzdy bekemdey týsu bolmaq.

Elordamyz tórinde 2017 jylghy 10 mausym men 10 qyrkýiek aralyghynda ótkizilgen Halyqaralyq mamandandyrylghan «Astana «EKSPO-2017» kórmesi baytaq júrtymyzdyng bir jaghadan bas, bir jennen qol shyghara bilgen birtútastyghynyng arqasynda tabysty jýzege asyryluy – qazaq elining jas ta bolsa jahandyq auqymdaghy jasampaz isterdi qaymyqpay atqara biletindigin jarqyrata kórsetti. Osynau mәrtebeli is-sharagha dýniyejýzinen 115 eldin, 22 halyqaralyq úiymnyng qatysuyna qol jetkizude otandyq syrtqy sayasat vedomstvosynyng ortalyq apparaty men elden, tughan ortadan jyraqta әlemning әr týkpirinde enbektenip jýrgen kәsiby qyzmetkerlerining tolassyz atqarghan auqymdy júmysy airyqsha baghalaugha әbden layyq.

Kórme elimizdi әlem júrtshylyghyna jaqynyraq tanystyrugha, demek turistik salanyng jandanuyna, iskerlik baylanystardyng ýdeuine mol ýles qosty. Qazaq júrtynyng batystyq órkeniyet qúndylyqtaryn qapysyz mengeruimen qatar, shyghys músylman әlemining aituly mýshesi bola otyryp, aradaghy kýrdeli de nәzik baylanysty qolayly artyqshylyqqa ainaldyru sheberligin pash etude. Óitkeni euraziyalyq tarihy tamyrlastyqtan bastau alatyn ruhany ýndestik, mәdeni, etnikalyq jaqyndyq faktorlarynyng ózektiligi syrtqy baghytymyzdy bir sәt nazardan tys qalghan emes.

Olay deytinimiz, Aziyadaghy ózara is-qimyl jәne senim sharalary kenesi ýderisining bastamashysy retinde osynau manyzdy forumnyng 25 jyldyq qyzmetining jemisti nәtiyjelerge bastauyn jalghastyruda.

Atalghan arnanyng zandy jalghasynday, Astana qalasynda 2017 jylghy 10-11 qyrkýiekte úiymdastyrylghan Ghylym jәne tehnologiyalar jónindegi Islam yntymaqtastyghy úiymynyng Birinshi Sammiyti músylman әlemining sayasi, ghylymy ómirindegi airyqsha mәndi oqighagha ainaldy. Jiynda Qazaqstan basshysynyn  “Ýlken jiyrmalyqqa” balama retinde «aldynghy qatarly islam memleketterining jiyrmalyghyn» qúru turaly jariyalaghan úsynysy әlem júrtshylyghy nazaryna ilindi.

Preziydentting músylman әlemining keleshek taghdyry turaly ghalamdyq oigha qosqan ziyatkerlik ýlesi barynsha aiqyn. Ol әlemdik sayasatkerler arasynan birinshi bolyp múnday túghyrly taqyrypty keng auqymda jәne ashyq talqylaugha bastady.

Osynau izgi niyetting aiqyn belgisindey, býginde Tayau-Shyghys elderinde shyrghalannyng sheshimin tabu, әsirese Siriyadaghy qasiretti apatty toqtatugha shaqyrghan «Astana prosesine» adamzat atauly ýlken ýmit artyp otyrghanyn aitar edik. Rasynda, Ál-Faraby babamyzdyng asyl sýiegi jatqan, Beybarys súltanday arysymyzdyng óshpes múrasy qalghan Sham elimen diny bauyrlastyq qana emes, tarihi, ruhany tamyrlastyghymyzdyng terendiginen de bolar, sirә, býginde qisapsyz zardap shekken siriyalyqtardyng ýmit-tilegi ghasyrlar jibi jalghap túrghan qasiyetti Saryarqa dalasynda oryndalyp, aq týiening qarny jarylatyn kýn de alys emestey kórinedi.

IYә, aibyndy babalarymyzdyng tarlan túlparlarynyng kezinde jarty әlemge jetken túyaqtarynyng dýbiri anyq estilip túrghan kәri tarihsyz qazirgini tarazylau, býgingini baghalamay bolashaqqa baghdar jasaudyn, qazirgi órkeniyet tórine úmtyludyng mýmkin emestigi anyq. Baytaq júrtymyzdyng qanday qiyndyqtardy bolmasyn enserip, jasampazdyqpen algha basa beretini kýmәn tughyzbaydy.

Qazirgidey bәseke men baqtalastyq saldarynan sәt sayyn jútap bara jatqan jer sharynyng asty-ýsti baylyghyna jantalasqan joyqyn talas dәuirinde, eng bastysy, elimiz azamattarynyng bir-birine senimdiligi, bilim men biliktilikke bekingen jeke belsendilik, tózimdilik pen patriotizm, Otangha, últqa degen sýiispenshilik syndy qasiyetti úghymdardy qasterlep nyghayta beru asa manyzdy. Qazaq halqy úzaq ghasyrlyq ghúmyrynda qorshaghan ortasyna, syrtqy dýniyege kendik pen kemengerlik, sabyrlyq pen saliqalylyqtyng әrdayym joghary ýlgisin tanytyp kele jatqandyghy haq.

Mineki, búl orayda Núrsúltan Ábishúlynyng últtyq damuymyzdyng kýretamyrly jayttaryn aiqyn anyqtaghan manyzdy baghdarlamalyq qújat maghynadaghy «Bolashaqqa baghdar: ruhany janghyru» maqalasynda sanamyz isimizden ozyq túruy, tipti ol sayasy jәne ekonomikalyq damudy tolyqtyryp qana qoymay, olardyng ózegine ainalatynyn tújyrymdaghany ómirsheng ózektiligi kýn sayyn arta týsude. Óitkeni býginde syrtqy jәne ishki jaghymsyz faktorlardyng saldarynan keregesi shayqalyp, qazany tónkerilip, shanyraghy ortagha týsip jatqan birqatar elderdin, anyghynda, әleumettik-ekonomikalyq, túrmystyq jaghdaylary tómen bolmaghandyghy mәlim. Búl ýrdis tipti Ispaniya mysalyndaghy baquatty eurpalyq elderdi sharpyghanyna kóz jetude. Múnday qasiretti jayttardyng týp-tórkinine ýnilgende, elding eldikten aiyryluynyng basty sebepterining biri – últtyq birliktin, úlystyq tútastyqtyn, bir bet – bir jýz qaghidasynyng qalyptaspaghandyghynan tuyndaghany angharylady. Sondyqtan basqa salalardaghy janghyru qúr janghyryqqa ainalmauy ýshin, eng aldymen últtyq kodyndy saqtay biluding kýn tәrtibindegi basty mәselege ainalghany aqiqat. Al, últtyq kodynnyng ózegi, әsirese qazaq halqy ýshin, әlbette, qasiyetti de qasterli ana tilinde túrghandyghy aspandaghy aiday aqiqat.

Búl orayda Memleket basshysynyng jarlyghymen qazaq tilining latyn әlipbiyine ótui – bizding qoghamymyzdyng halyqaralyq qauymdastyqqa kirigu ýderisin jedeldetu men onaylatudyng úly mýddesin kózdegen kóregendik qadam ekendigi kәmil.

Mineki, sondyqtan da janaru men janghyru jolyna týsken qazaq elining aldynda qazirgi zaman talabyna say demokratiyalyq qúndylyqtardy nyghaytu, sayasi-ekonomikalyq, mәdeny jәne ghylymy әleuetti eseleu, ruhany quatty arttyru jolymen ishki túraqtylyq pen kelisimdi kózding qarashyghynday saqtap, syrtqy әlemge últtyq birligimiz ben tastay tútastyghymyzdy moyyndata otyryp, beybitshildigimizdi bayan etu býgingi jәne bolashaq úrpaqtardyng basty paryzy bolyp qala bermek.

Múhtar Kәribay, Qazaqstannyng Tәjikstandaghy Elshiligining  Kenesshi-uәkili

Abai.kz

 

17 pikir