Senbi, 20 Sәuir 2024
Bolghan oqigha 8056 13 pikir 26 Qazan, 2017 saghat 11:17

"Armyan genosiydi" tarihy fakt emes, pikir. Al qazaq genosiydi she?

Strasburgte sot boldy. Adam qúqyghyn qorghau jónindegi Europalyq sottyng 2013 jylghy 17 jeltoqsanynda shygharghan sheshimine Shveysariya ýkimeti shaghymdanghan edi.

Týrik sayasatkeri Dogu Perinchek pen Shveysariya biyligi arasyndaghy dau - "Armyan genosiydi" tónireginde órbip, sottyng sheshimimen Shveysariya biyligi jenilgen edi. Sóitip, Bern resmy týrde  isti appelyasiyagha bergen bolatyn.

2017 jyldyng 23 qazan kýni Strasburg soty appelyasiyany keri qaytardy. Sheshim ózgergen joq.

"Endigi jerde "Armyan genosiydi" tarihy fakt emes, pikir ghana dep esepteledi. Jәne búghan qarsy qylmystyq sipattaghy әrbir pikir men qudalau Europalyq konvensiyanyng 10 babyn búzumen para-par".

Eki jyl búryn Adam qúqyqtaryn qorghau jónindegi  Europalyq sottyng Ýlken palatasy 1915 jylghy "genosiyd" jayly derekterdi qarap,sheshim shygharghan. Sol sheshim ózgermedi.

Al sotta Jefery Robetson, Amal Ramzy Kluny men Toby Kolis Armeniyanyng advokaty retinde ózderining pikirlerin bildirgen.

Sóitip, "Armyan genosiydi" endigi jerde tyrnaqshanyng ishinde jazylatyn boldy. Alayda, 1915 jylghy qyrghyn kezinde úzyn-yrghasy 660 mynnyng ýstinde armyan últynyng ókili qaza bolghan kórinedi.

Degenmen, dýnie júrtynyng jarymysy 1915 jylghy oqighany "genosiyd" retinde tanyp, armyan halqynyng qandy soyqan qyrghynnyng qúrbany retinde biledi. "Armyan genosiydi" degen sóz Europalyq sotta da aityldy. Halyqaralyq minberlerde de aitylyp jýr.

Taqyrypqa túzdyq retinde aita keter jayt mynau: Qazaq halqy qoldan jasalghan asharshylyqty da, sayasy qudalaudy da, jappay atu jazasyn da kórdi. Genosidtting súmdyghyn kórdi.

HH ghasyrda qazaq halqynyng jartysyna juyghyn qyryp salghan 1917-20-jyldar men 30-shy jyldardaghy qoldan úiymdastyrylghan alapat asharshylyq pen 37 jylghy qandy qyrghyn – sayasy repressiyanyng baghasy әli berilgen joq.

1930-1933 jyldar aralyghyndaghy asharshylyqta keybir tarihshylarymyzdyng esebi boyynsha 4 milliongha juyq adam qyrylghan. 4 million qazaq.

Almatyda, bir ýlken jiynda, qandy qyrghyndy jasaghan qandy qoldardyng biri - Goloshekin «biz keremet jetistikke jettik» dep bayandama jasap, oghan barlyq kommunister shapalaq úryp  otyrghanda, kóshede birining ýstine biri ýiilip, ashtan ólip jatqan mәiitterding iyisi ashyq terezeden ishke enip túrghanyn aitady kuәger qayratkerlerimiz.

1897 jyly ótken Reseydegi halyq sanaghynyng resmy statistikasyna qarasaq, ózbek últy 1 million 690 myn, tәjik últy 350 myng adamdy qúrapty. Sol uaqytta qazaqtyng sany 4 million 84 myng adam bolghan eken. 100 jyl aralyghynda ózbek últy 25 milliongha jetse, osy kýnderi Elimizdegi qazaq últynyng sany 11 milliongha әreng jetti. Mine, asharshylyqtyng orny tolmas alapat zardabyn osydan-aq biluge bolady.

Búl turaly  BÚÚ nemese Europalyq sot týgili ózimizding Ýkimetting batyly jetip aita bermeytini  ras.

Armyandar 1915 jylghy qyrghyndy Europalyq sottyng qúzyryna berip,  әlemge ony "Genosiyd" dep ataudy ýiretip jýr.

Ukraina Radasy eldi qyrghyngha úshyratqan asharshylyqty "Golodomor" dep jariyalap, ukrain halqyna jasalghan genosid dep tapty.  IY.Stalinnen bastap, búrynghy KSRO basshylary men Ukrain Kenestik Sosialistik Respublikasy jetekshilerin de osy alapat qylmysty jasaghan qylmyskerler dep ýkim shyghardy.

Biz she? Ýkimetting qabyrghasynda ya bolmasa Parlamentte 4 million qazaqty qyrghan ker jýiening qandyqol qaraqshylaryna qarata ne aityldy? Biz patshalyq Reseydin, Kenes ókimetining tikeley múrageri Resey Federasiyasynan atamyzdyng qúnyn súray aldyq pa? 4 million qazaqqa qasaqana jasalghan soyqannyng súrauy boldy ma? Basqasy-basqa, qazaqtyng songhy hany Kenesary hannyng basyn qaytaryp alugha qauqarymyz jetpey otyrghan joq pa?!.

Búlardy jýzege asyru ýshin mindetti týrde daulasu kerek emes qoy. Eki el: Qazaqstan men Resey dәl biyl yntymaqtastyqtyng 25 jyldyghyn atap ótip otyr. Tipti, Resey Preziydenti Vladimir Putin jedelhat joldap, osy bir datamen qúttyqtap ta jatyr. Qos birdey odaqtyng ayasynda (KO men EAEO-ny aitamyz) ortaq qazannyng astyndaghy oshaqtyng otyn tútatyp otyrmyz. Kedendik odaq dedik. Kedendegi baqylaudy jenildettik. Euraziyalyq odaq dedik, ortaq ekonomikalyq sayasat jýrgizip otyrmyz. Strategiyalyq túrghydan da, geosayasy túrghydan da, Qazaqstan-Resey arasy sonshalyq jaqyn. Endeshe, Tәuelsizdikting shiyrek ghasyrdan asqan sheginde 4 million qazaqtyng qyrylghanyn "qazaq genosiydi" dep ataytyn uaqyt jetken bolar!

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

13 pikir