Júma, 26 Sәuir 2024
Din men tin 5262 1 pikir 3 Qazan, 2017 saghat 08:26

Maturudiyding ózi sayasattan alshaq jýrgen

Keyingi jyldary elimizdegi diny ahualdyng kýrdelenip bara jatqany jasyryn emes. Oghan jat diny aghymdardyng kóbeyip ketui de sebepker bolsa kerek. Kýrdelengen jaghdaygha qaray, elimizding keybir aimaqtarynda týrli baghyttaghy diny basqosular ótip jýr. Sonday sharalardyng birin Almaty qalasy Din isteri jónindegi basqarmasynyng qoldauymen «El-shejire» qoghamdyq qory Ábu Hanifa medrese kolledjinde úiymdastyrdy.

Filosofiya ghylymynyng doktory Baqytjan Satershinov  «Qazaq dәstýrindegi islam mәdeniyeti» atty seminarda dindi tyiym salu qúralyna ainaldyrmaugha shaqyrdy.

Ghalymnyng aituynsha, «dәstýrli islam» týsinigi –  islam atyn jamylghan jalghan jәne ózge de aghymdarmen, sonymen qatar «taza» islamdy dәripteytin sәlәfizmmen shatastyryp almau maqsatynda jasandy týrde qalyptastyrylghan. Dәstýrli islam degende biz qazaq halqynyng ghasyrlar boyy ústanghan hanafiylik mәzhabty ústanamyz. Óitkeni sýnnet baghytyndaghy hanafiylik islamnyng shenberinde bizding ruhaniy-mәdeny ortamyz qalyptasty: onyng diny tәjiriybesi qazaq halqynyng dәstýri men mәdeniyetimen bite qaynasqan, sonymen qatar  qazaq qoghamy ýshin dәstýrli bolyp tabylatyn barlyq әleumettik mәdeny instituttar, sayasy instituttar hanafy mazhabynyng ayasynda boldy. Mysaly, Jeti jarghy, Qasym hannyng zandar jýiesi  tarih qoynauynan beri dinge qarama-qayshy emes, olar hanafy mazhabyndaghy týsindirmelermen ýndesip otyrdy (sharighat pen әdet). Onyng ýstine, hanafy mazhaby bilim men ghylymgha ashyq: ortaghasyrdan beri qalyptasyp kele jatqan bilim beru ýlgisi hanafy mazhabynyng ayasynda da boldy.

B.Satershinov ózining bir saghattan astam uaqytqa sozylghan dәrisinde adamdardyng imany jýreginde bolyp, din turaly saqtyqpen sóilegeni jón dedi. Osyghan baylanysty Abaydyng naghashylaryna qydyryp barghany turaly myna bir mysaldy keltire ketti. Abay jas kezinde naghshylaryna barmaq bolghan oiyn әkesine aitqanda, Qúnanbay balanyng tilegin qúp alyp:

- Balam, baruyna qarsylyghym joq. Ózine aitarym, sóiler sóz, aitar oiynnyng anysyn andaghaysyn, - dep eskertken eken.

Bir kýni naghashysy Tontay ekinti namazyn abyn-kýbing oqyp tez-tez bitirgeni, әri diny qaghidany búzyp, ayattaryn shatastyryp oqyghany Abaygha óreskel kórinedi de:

- Naghashy, namazdyng sharighat belgilegen qaghidasyn búzyp, tóte tartatyn joly da bolady eken-au", - dep mysqyldap saual qoyady. Sonda  naghashysy:

- IYә, balam, búl súrauyng óte oryndy. Ári sening búl aitqanyng Imam shafighynyng tar jolyna jatady. Biraq biz pir tútatyn Imam aghzamnyng joly bireu-aq: yaghny әlem qanday keng bolsa, onyng sharighaty da sonday ken. Anau-mynau úsaq-týiek qatelikter keshirile beredi. Óitkeni, ol qaghida "attyng jaly", "týiening qomy", "sadaqtyng oghy" siyaqty qatal, qatygez emes, - dep kózin syghyrayta, kólgirsi, kýle jauap beripti.

Ghalym osy mysaldan son  «Dindi sayasatqa aralastyrudan aulaq bolu kerek. Tipti,  Maturudiyding ózi odan barynsha qashyq jýrgen. Jaratushy men adam arasyndaghy syrdy jariyalaudyn, riyalyq kórsetuding eshqanday qajettiligi joq. Memleketting zayyrly ekenin úmytpau kerek» dep sózin ayaqtady.

Ábu Hanifa medresesining shәkirtteri sóz sonynda súraqtaryn qoyyp, oghan túshymdy jauap aldy.

Dayyndaghan Jasúlan Nauryzәliyev

Abai.kz

 

 

 

 

1 pikir