Senbi, 20 Sәuir 2024
Janalyqtar 5495 0 pikir 30 Qarasha, 2010 saghat 21:12

Janar Eldosqyzy.Qazaqtyng qúny «besh» tiyn ba? nemese Erlan Ábdirge jauap

Qazaq keyise, ne demeydi? «Ket degenge it te ketedi» deydi. «Sening qúnyng maghan besh tiyn» dep short synady. Ashynghandaghy aitqany ghoy. Áytpese, erin 1000 qoygha, etektisin 500 qoygha (býgingishe kem degende 15 mln jәne 7 mln tenge) baghalaghan babamyz ýshin elden qymbat ne bar búl qu dýniyede?

Biraq, biz ózgerdik. Azamatymyz naqaqtan ajal qúshsa da,  «әu» dep auyz ashpaytyn boldyq. By joq, batyryp aitar, batyr joq, shekten shyqqandy shauyp alar. Aqyn az, ashyntyp jyrlar. Sondyqtan shyghar, adamnan aqsha, ataq qymbat qazir. Áytpese, sheyit bolghangha 500 mynnan 1 milliongha deyingi aqshany anyratyp jýrip, әzer tóleytindey ne kýn tudy basymyzgha? Qyzylaghashtaghy qyrghyn, Shyghystaghy shyghyn, taghysyn taghy. Al jeke adamdardyng basyndaghy oqighalardyng sanynan janylysatyn boldyq. Sosyn beti býlk etpeytin aiyptylar artyna bes nól tirkep, odan qalsa alty nól tirkep, qaraly jandy jalghan millioner atandyryp, qaryq qylghanday bolady. Qazaqtyng qúny týsken elde tengening qúny qaybir jarytsyn?

Áytpese, basqany aitpaghanda 1 million tenge, yaghny 6-7 myng ghana dollar jәrdemaqyny elim dep «Miy»-gha otyryp, mert bolghan semeylik auyl әkimining artynda qalghan shiyettey tórt balapanynyng qaysysysynyng auzyna jyryp beresin? Ol balalar oqymay ma, uniyversiytetke týspey me, ýy bolmay ma? Ákesiz ósken jetimdikting tauqymeti she?

Qazaq keyise, ne demeydi? «Ket degenge it te ketedi» deydi. «Sening qúnyng maghan besh tiyn» dep short synady. Ashynghandaghy aitqany ghoy. Áytpese, erin 1000 qoygha, etektisin 500 qoygha (býgingishe kem degende 15 mln jәne 7 mln tenge) baghalaghan babamyz ýshin elden qymbat ne bar búl qu dýniyede?

Biraq, biz ózgerdik. Azamatymyz naqaqtan ajal qúshsa da,  «әu» dep auyz ashpaytyn boldyq. By joq, batyryp aitar, batyr joq, shekten shyqqandy shauyp alar. Aqyn az, ashyntyp jyrlar. Sondyqtan shyghar, adamnan aqsha, ataq qymbat qazir. Áytpese, sheyit bolghangha 500 mynnan 1 milliongha deyingi aqshany anyratyp jýrip, әzer tóleytindey ne kýn tudy basymyzgha? Qyzylaghashtaghy qyrghyn, Shyghystaghy shyghyn, taghysyn taghy. Al jeke adamdardyng basyndaghy oqighalardyng sanynan janylysatyn boldyq. Sosyn beti býlk etpeytin aiyptylar artyna bes nól tirkep, odan qalsa alty nól tirkep, qaraly jandy jalghan millioner atandyryp, qaryq qylghanday bolady. Qazaqtyng qúny týsken elde tengening qúny qaybir jarytsyn?

Áytpese, basqany aitpaghanda 1 million tenge, yaghny 6-7 myng ghana dollar jәrdemaqyny elim dep «Miy»-gha otyryp, mert bolghan semeylik auyl әkimining artynda qalghan shiyettey tórt balapanynyng qaysysysynyng auzyna jyryp beresin? Ol balalar oqymay ma, uniyversiytetke týspey me, ýy bolmay ma? Ákesiz ósken jetimdikting tauqymeti she?

Qysqasy, Ereke, ne deymiz, kedeymiz desem, Qúday kózimdi shúqyr... Múnay baghasy qymbattap jatyr dep sýiinshi súraydy kók bayraqty elding kógildir ekrany. Biraq odan maghan kelip-keter ne payda?

Ereke, sen kezinde qazaqtyng qúny 500 myng tenge dep qynjylushy edin. Qaydam, maghan «besh» tiyn sekildi. Biraq, kimge ókpeleymiz? Bayaghy sol kesirtkelik qauqar qaldyrmaghan Kenes Ýkimetine me? Ýstimizdegi zerli shapandy sypyryp alyp, júmysshynyng qara kiyimine, kýmis jýgendi tartyp alyp temir tayaqqa, qymyzdy araqqa, Qúrandy «Kompartiya tarihyna»  auystyryp, qyzyl sayasat tórden esikke sýiregen qayran basymyzdy qay qiyrdan izdep tabamyz endi? Tabarmyz-au, qaytaryp ala alamyz ba?

Ereke, myna suretti qara, jaqsylap qara. 19-shy ghasyrda orys bit terisin basyna qaptaghan bayghús qazaqtyng beynesi búl. Eki ghasyr ótti. Al sen Aqtaudaghy vahtagha bar, Qaraghandydaghy shahtagha bar, Almatynyng arbakeshin kór, Araldaghy aghayynnyng amandyghyn bil. Aytarsyn, aiyrmashylyq bar ma? Sol bayaghy qayyrshylyqtyng taz kepeshi taz qalpynda. Azattyqtyng aq uyzy auzymyzgha tiydi degendegimiz osy ma?! Auyldy azdyryp,  qalagha alpys shaqyrym jerden jolatpay, itpen quyp, duana kýige týsirgen baghlan babanyng úrpaghyna jasalghan qiyanatqa jauap beretin jan bar ma ózi? Qazaq syimay jýrse jaraydy, syidyrmay jýrgenin kórgende bú dýniyege syimay ketedi ekensin. Sabyrdan da úyat boldy ózi...

Ne deymiz, kedey bolsaq, mal-dýniyege emes, ynsapqa, ar-úyatqa, últqa degen mahabbatqa kedeymiz. Mýmkin, tәuelsizdik aldyq dep quanyshtan qatty aiqaylap jibergen shygharmyz, endi jýrmiz dauysymyz qarlyghyp, ýnimiz óship...

«Abay-aqparat»

 

0 pikir