Senbi, 20 Sәuir 2024
«Soqyr» Femida 6278 2 pikir 12 Qyrkýiek, 2017 saghat 07:16

Sudiya Qayyrov qazaq tilin nege qorlaydy?

?????????????????????????????????????????????????????????

Memlekettik qyzmetkerlerding súrauy joq pa?

Qazirgi kezde elimizde sybaylas jemqorlyqpen kýres qyzu jýrude. Kýnine bir emes, birneshe sheneunik para alyp, budjet qarjysyn talan-tarajgha salyp, qyzmet babyn asyra paydalanyp t.b.t.t. ústalyp, qamalyp, sottalyp jatady. Oghan songhy kezde boyymyz da, etimiz de ýirene bastaghanday. Ádette qogham nazary ministr, oblys әkimi siyaqty asa joghary lauazym iyeleri men qogham qayratkerlerinin, esimi elge belgili adamdardyng isterine erekshe audarylady da (S.Ahmetov, T.Jamanqúlov t.b.), al qatardaghy jәy qyzmetkerlerding isine eshkim erekshe mәn bere qoymaydy. Al, olardyng arasynda mýldem zansyz isti bolyp nemese qosaq arasynda ketip jatqandar qanshama desenizshi?! Oghan kýndelikti qyzmetimiz barysynda ózimiz, advokat retinde, talay mәrte kuә bolyp ta jýrmiz. Qoghamdy bylay qoyayyq, qazir isti qaraytyn sudiyalar da sybaylas jemqorlyq babymen kelgen isterge bastaryn auyrtudy qoyghan. Aldaryna kele me, kinәsi dәleldensin, dәleldenbesin sottap jiberedi de qarap otyrady. Artynan biz osynshama jemqordy qúrttyq dep esep beredi, key adamdar soghan qarap elimizde jemqorlyqpen shynymen kýres jýrip jatyr degenge senedi...
Býginnen bastap, men óz basym tikeley kuәsi bolghan ister boyynsha qogham aldynda qolymdaghy bar aqparatpen bólisip otyrugha bel budym. Maqsatym – qazaqtildi ortada kóp eshkim kótere bermeytin osy taqyrypta qoghamdyq pikir qalyptastyru. Sebebi, sottalyp jatqan negizinen ózimizding qara kózder. Al, orystildi ortada mýldem basqasha, әrbir isti jurnalister de, blogerler de zangerden beter taldap, talqylap jatady. Zang salasyndaghy forumdardyng bәride orystildi ortada. Bizding ortadaghy әngime shamamen «E-e, ústalsa birdene býldirgen ghoy, jel túrmasa shópting basy qimyldamaydy» degen baghytta órbiydi de qoyady. Al, osynda otyrghan qanshamyzdyng tanysymyz, tuysymyz, aralas-qúralasymyz sol memqyzmette jýr. Erteng olardyng basyna osynday kýn tusa ne istemeksiz?
Mening qazirgi qorghauymdaghy azamat Sharipov Ermek – Qorghanys Ministrligining qyzmetkeri. Áskery sot Ýkimimen 10 jylgha bas bostandyghynan aiyrylyp otyr. Adam óltirgen joq, sheneunik bolyp, jemqor bolyp baylyghy basynan asyp tógilip jatqan joq, ondaghan jylghy qyzmeti ýshin kýni keshe ghana baspanaly boldy, jataqhanadan pәter berildi, odan basqa baylyqtan toqsan birdenesinshi jylghy Toyota markaly eski avtokóligi ghana bar, boldy. Sot Ýkimine sәikes para alghany ýshin sottalyp otyr, alayda alyp ústalghan basqa adam, ol adam da, bergen adam da Sharipovke qatysty eshqanday qarsy jauap aitpaghan. Ózi týnde alansyz úiqyda jatqan jerinen qamalghan, sodan tergeu abaqtysynda otyr әli. Tergeu organdary Sharipovtyng artynan alty ay jasyryn baqylau qoyady (ATTA orysshasy SORM - spesialinaya operativnaya rozysknaya meropriyatiya), yaghny artynan andidy, telefony tyndalady t.b t.t. Alayda, ol eshqanday nәtiyje bermeydi. Jauaptalghan 72 kuәning birde biri Sharipovke qarsy isting shetin kórsetpeydi. Soghan qaramastan Sharipov on jylgha sottalyp otyr, sot Ýkimin oqysang naqty kimnen qansha aqsha alghany nemese almaqshy bolghany da týsiniksiz. Sharipovke qatysty bóliginde ol alghan nemese almaqshy bolghan paranyng kólemi turaly bir auyz sóz joq!
Búl jerde әngime tek Sharipov turaly emes, men tek Sharipovtyng isi arqyly osy kezge deyin jazyqsyz sottalghan jәne bolashaqta sottalatyn (!) memqyzmetshiler turaly әngime qozghamaqpyn. Óitkeni, elimizdegi jemqorlyqpen kýres aksiyasy, shyn mәninde kýres emes, nauqanshyldyqqa úlasyp bara jatyr.

Abzal Qúspan

Redaksiyadan: Abai.kz aqparattyq portaly Ermek Sharipovtyng qorghaushysy emes, biraq onyng basyndaghy ahualdy qalyng elge jetkizuge tolyq qaqyly. Is barysynda bizdi qayran qylghan mәsele - sottalushy Ermek Isaúlynyng Konstitusiyalyq qúqyghy ayaq asty bolyp, óz tilinde sóileuge sudiya tarapynan qysymgha úshyrauy der edik. Sudiya Qayyrov biluimizshe, Qazaqstannyng azamaty boluy kerek. Áytse de ol isti qarau barysynda sottalushynyng talabyna qúlaq aspaghan kórinedi. Tómende Ermek Sharipovtyng apellyasiyalyq shaghymgha qosymsha sózin jariyalap otyrmyz. Jariyalay otyryp, sudiya Qayyrov Konstitusiyamyzda mәrtebesi "memlekettik til" dep әigilengen qazaq tilin nege qorlady degen saualgha tap boldyq. 

Qazaqstan Respublikasy

Áskery sotynyng qylmystyq

ister boyynsha apellyasiyalyq

sot alqasyna

 

sottalghan Sharipov Ermek Isaevichten

ES-166/1 MM

onyng mýddesine apellyasiyalyq alqada

әreket etushi qorghaushy A.T.Qúspan

A P E L L Ya S Y Ya L Y Q      Sh A Gh Y M Gh A

qosymsha

Búdan búryn men, Sharipov Ermek Isaevich ózim tandaghan, erkin mengergen qazaq tilinde sot Ýkimin uaqytynda ala almauym sebepti, alayda, apellyasiyalyq shaghym beru merzimin ótkizip almau maqsatynda asyghys dayyndalghan kýiinde apellyasiyalyq shaghym bergen bolatynmyn.

Ókinishke qaray, isti qaraghan birinshi satydaghy sot (Sudiya Qayrov) tarapynan mening Konstitusiyalyq qúqyghym ayaqqa taptalyp, osy kezge deyin sot Ýkiminen basqa birde-bir (!) prosestik qújattyng qazaq tilindegi kóshirmesi berilgen joq! Mysaly, is boyynsha menen basqa sottalghan azamattar jәne olardyng advokattary tarapynan birneshe apellyasiyalyq shaghymdar men ótinishter týsti, alayda olardyng eshqaysysynyng maghan qazaq tiline audarylghan núsqasy úsynylghan emes, basqa, maghan tikeley qatysy bar, prosestik qújattardy atamaghannyng ózinde!

Men ózime tiyesili qújattardyng qazaq tilindegi mәtinimen, tergeuding basynan bastap, osy kezge deyin tanysa almauym sebepti, apellyasiyalyq alqada qazaq jәne orys tilderine jetik advokatty jaldauyma tura keldi. Alayda, ekinshi satydan iske kirisken qorghaushym, qylmystyq isting zansyz, QR QPK-nin 418 babynyn, 1, 2 bólikterining talaptaryn búza otyryp, yaghny ne tanysugha, ne apellyasiyalyq shaghym beuge mýmkindik bermesten, asyghys týrde apellyasiyalyq alqagha joldanyp qoyghanyn, keyinnen apellyasiyanyng qarau merzimi 13.09.2017 j., taghayyndalyp qoyghanyn aityp, ol uaqytta istegi prosestik qújattardy audaryp, maghan mәnin týsindirmek týgili, sol is qújattarymen tanysyp ta ýlgermeytinin aitty.

Al, sudiya Qayrov iske audarmashy retinde tartqan Nurgaliyevagha mening qazaq tilinde jazghandyrymdy orys tiline audarta túra, al basqa túlghalardyng orys tilinde jazghan qújattaryn maghan, qazaq tiline audartpay qoyghan.

Osynday kórineu alalaudyng nәtiyjesinde, mening qolymda 77  tomnan asatyn qylmystyq is qújattarynan tek qana, aiyptau aktisi men sot Ýkiminen basqa, birde-bir (!) prosestik qújattyng qazaq tilindegi kóshirmesi joq!

Osynyng saldarynan, ózimning tergeu jәne sot tarapynan zansyz shektelgen mýmkindigimdi paydalana otyryp, apellyasiyalyq shaghymyma kelesi mәn-jaylardy qosymsha qabyldaularynyzdy súraymyn:

QR QPK-ning 433 babynyng talaptaryna sәikes, qylmystyq is boyynsha sot Ýkimi kelesi jaghdaylarda zansyz dep tanylyp, joyylatyny nemese ózgertiletini kórsetilgen;

1) sot tergeuining birjaqtylyghy jәne tolyq emestigi;

2) sottyng ýkimde, qaulyda aitylghan týiinderining isting naqty mәn-jaylaryna sәikes kelmeui;

3) qylmystyq-prosestik zannyng eleuli týrde búzyluy;

4) qylmystyq zannyng dúrys qoldanylmauy, birinshi satydaghy sot ýkimining kýshin jonggha ne ony ózgertuge negiz bolyp tabylady.

Iste onday negizder bar. Birinshi satydaghy sot tarapynan materialdyq ta prosestik te zang normalaryn búzugha jol berilgen.

Atap aitqanda:

Prosestik zang búzushylyqtar boyynsha;

Men qylmystyq iske tartylghan kezde, basynan bastap, ózimning Konstitusiyalyq qúqyghymdy basshylyqqa ala otyryp, sot óndirisining tili retinde qazaq tilin tandaghan bolatynmyn. Tergeuding alghashqy kezinen bastap, maghan tek qana osy ýshin, yaghny óz ana tilimde jauap berem degenim ýshin qysymshylyq kórsetu bastaldy. Ol qysym tergeu ayaqtalghan kezge deyin jalghasty. Men bar ýmitimdi isimning aq qarasyn sheshetin sotqa arttym. Alayda, birinshi satydaghy sot Qayrov tarapynan da mening qúqyghym men zandy mýddelerim ayaqqa taptaldy.

Qylmystyq is qújattarynda mening is materialdaryn qazaq tilinde berudi súraghan ótinishterim bar, alayda ol ótinishterim tergeushi tarapynan da, sot tarapynan da qanaghattandyrylmady.

Nәtiyjesinde, jogharyda atap kórsetkenimdey, qazirgi tanda, mening qolymda aiyptau aktisi men sot Ýkiminen basqa, birde-bir prosestik qújattyng qazaq tilindegi kóshirmesi joq.

Odan basqa, birinshi satydaghy sottyng 03.07.2017 j. 03.08.2017 j. Qaulylaryna sәikes, audarmashy Nurgaliyevagha audarma qyzmeti ýshin aqy tólengen. Atalghan qújatqa sensek, Nurgaliyeva maghan sot prosesin bastan-ayaq audaryp berip otyrghan eken. Eger, prosess 3 saghat ótse 3 saghat, 7 saghatqa sozylsa 7 saghat júmys istegen dep kórsetilgen. Búl qyp-qyzyl ótirik! Alghashqy sot otyrysy kezinde Nurgaliyeva birdi-ekili audarma jasaghanymen, artynan eshqanday audarma júmysyn jýrgizgen joq! Ony tekseruding eng onay joly sot prosesining audio núsqasyn tyndap kórsede jetkilikti. Keyinnen sudiya Qayrov esine týsip ketken kezde, maghan baghyttap «bәrin týsinip jatqanymdy» súrap, men oghan basymdy iyzep jauap beruge mәjbýr boldym, sebebi, basynan bastap mening búl baghytta bergen ótinishterim Qayrov tarapynan qanaghattandyrusyz qaldyrylghan bolatyn. Alayda, men audarmashygha jasamaghan júmysy ýshin osynshama memleket qarjysy tólengenin, keyingi sot Qaulylarynan kórip jaghamdy ústap otyrmyn!

QR Konstitusiyasynyng 14 babynyn  1 bóligine sәikes,  zang men sot aldynda júrttyng bәri ten.

Atalghan baptyng 2 bóliginde; tegine, әleumettik, lauazymdyq jәne mýliktik jaghdayyna, jynysyna, nәsiline, últyna, tiline, dinge kózqarasyna, nanymyna, túrghylyqty jerine baylanysty nemese kez kelgen ózge jaghdayattar boyynsha eshkimdi eshqanday kemsituge bolmaydy delingen. Alayda mening jaghdayymda Konstitusiyanyng ol baptary tolyghymen búzylyp otyr, men óz ana tilimdi tandaghanym ýshin tergeu men sot tarapynan diskriminasiyagha úshyrap otyrmyn!

Abai.kz

2 pikir