Sәrsenbi, 24 Sәuir 2024
Kórshining kólenkesi 7486 22 pikir 23 Tamyz, 2017 saghat 11:59

Qytay qysymyna halyq pen biylik birlese qarsy túruy kerek

«Qytayda qazaq últynyng ókilderine joyqyn qysym jasap jatyr», «Qytayda qazaqtar qamalyp, qudalanuda» degen aqparattarmen birge «Qytay Qazaqstan múnayyn satyp aludy 2,5 esege qysqartty» degen taqyryptaghy maqalalardy da jii oqyp jatyrmyz.

Shyny kerek, ekonomikalyq, sayasy taqyryptargha kelgende qazaq tildi basylymdar, sayttar kesh qalyp nemese samarqaulyq tanytyp jatady.

Jaraydy, mening aitpaghym ol emes.

Qytay eli óz jerindegi qazaqtargha qysymdy kýsheytip, negizgi tabys kózi bolyp otyrghan Qazaqstan múnayyn satyp aludy 2,5 esege qysqartu arqyly Qazaqstan biyligine, naqtyraq aitsaq Preziydent Núrsúltan Nazarbaevqa qysym, oryssha aitqanda shantaj jasap jatyr dep oilaymyn.

Mening oiymsha, jeke pikirim boyynsha onyng bәri jer ýshin bolyp jatyr dep esepteymin.

Syrt kózge bayqalmaghanymen ótken jylghy jer dauy, jer mitingileri orasan zor ózgeristerge, qazaq últy ýshin zor mýmkindikterge qol jetkizdi.

Naqtyraq aitsaq, sheteldikterge jerding satyluyna, jalgha beriluine toytarys berdik, 1,7 mln. gektar jerding satyluyna tosqauyl jasadyq. Preziydent 2021 jylgha deyin auylsharuashylyq jerlerin sheteldikterge jalgha beruge moratoriy jariyalady. Ony elding bәri biledi.

Odan ózge jalpy halyq bile bermeytin jayttar bar. Tek bir mysal aitar bolsam, Qazaqstannyng 5 million gektardan asa shúrayly jerine ie bolyp otyrghan, negizinen egistik jerlerdi jalgha alghan, milliondaghan tonna astyq saqtaytyn elevatorlary bar 3 agroholding bankrotqa úshyraudyng az aldynda túr. Olar, «Alibiy», «Ivolga» jәne «Kazeksportastyk» argoholdingteri.

Sonyng ishinde airyqsha mәn beretin jaghday, Qazaqstan boyynsha astyq eksporty boyynsha birinshi oryndaghy «Kazeksportastyk» hodingine aty shuly «Bәtua» seriktestigining artynda túrghan qytaydyng «Oriental Patron Financial Group» kompaniyasy 2016 jyly 500 mln.$ investisiya qúimaq bolady.

Onyng negizgi sebebi, mening oiymsha «Kazeksportastyk» hodingine ie bolu. Eger holding 500 mln.$ investisiya alghannan keyin de bankrot bolsa, Qazaqstannyng bankrottyq zany boyynsha bankrot bolghan kompaniyanyng barlyq mýlki kreditorlargha ýlestirilip beriledi. Arghy jaghyn týsingen bolarsyzdar.

Preziydent moratoriy jariyalaghannan keyin «Oriental Patron Financial Group» kompaniyasy «Kazeksportastyk» holdingine investisiya saludan bas tartypty dep estidim. Qazir bankrotqa bet alghan 3 agroholdingting qaryzdaryn «Problemaly nesiyeler qorynyn» esebinen jappaqshy kórinedi.

Búghan qosa «Bәtua» seriktestigi alghan 91 432,5 ga. egistik jerdi QR Auylsharuashylyq ministrligimen birlese otyryp memleketke qaytardyq. Búdan basqa qaytarylatyn jerler de az emes.

Qoryta kelgende, ótken jylghy jer dauynan keyin Qytay elining jerimizge jappay ie bolu jospary iske aspay qaldy. Qytay kompaniyalarynyng osyghan deyin alyp alghan jerleri qaytaryla bastady. Qytaydyng 51 zauytyn Qazaqstangha kóshiru jospary qazaq halqynyng ýlken narazylyghyn tughyzdy.

Al Qazaqstangha milliardttaghan dollar qaryz bergen Qytay eli ýshin qaytken kýnde de óz josparyn iske asyruy kerek, yaghny jerdi aluy tiyis jәne 51 zauytty qaytken kýnde de Qazaqstan jerinen ashuy kerek.

Ár zauytqa bәlenbay qytay azamatyn Qazaqstangha engizui tiyis.

Sondyqtan da, mening oiymsha halyqtyng kaharynan qorqyp jerdi sheteldikterge jalgha beruge moratoriy jariyalaghan Qazaqstan biyligi endi Qytay biyligining zor qysymyna tap boldy.

Shetelden qaryz alugha qúmartyp, tegin aqsha qúiylyp jatqanda kórgen Qazaqstan biyligi  jansaq sayasatynyng tútqynyna ainaldy. Al onyng zardabyn qarapayym qazaqtar kórude.

Endi ne isteu kerek?

Eng bastysy, jerding sheteldikterding satyp aluyna, jalgha aluyna mýmkindik bermeu kerek. Milliardttaghan dollar qaryz alyp, bylyqqa belshesinen batqan Qazaqstan biyligi Qytay biyligining keybir talabyna moyynsúnugha mәjbýr boluy mýmkin.

Qazirding ózinde birneshe oblysta qytay zauyttarynyng qúrylysynyng bitip nemese bastalyp jatqany turaly aqparattar jariyalanyp jatyr.

Búl jaghday, býgingi sәt Qazaqstan memleketining tәuelsizdigi, qazaq jerining tútastyghy, jerding saqtalu nemese saqtalmauy, qazaq últynyng últ retinde joyylu nemese saqtaluy tarazy basynda túrghanyn kórsetkendey.

Biylikting halyqqa senim artpauy, halyqtyng biylikke senimining joghaluy, biylik pen halyq arasyndaghy baylanystyng ýzilui qauipti odan әri órshite týskendey. Búl jaghdaydy belgili bir kýshter bizge qarsy paydalanuy әbden mýmkin. Biylikti halyqqa, halyqty biylikke aidap salu arqyly elding qorghanys mýmkindigin әlsiretui ghajap emes.

Qúrmetti bauyrlar, qadirli halayyq, biz býgin sheshushi sәtting aldynda túrghandaymyz. Osy sәtte qajyrlylyq, qaysarlyq, jerimizdi, tәuelsizdigimizdi saqtap qalu jolynda jankeshtilik tanytuymyz kerek dep oilaymyn.

Preziydent, biylik basynda otyrghandar halyqpen birlesuge barynsha talpynyp, óz halqymen birlese otyryp, qauipke birge qarsy túryp, el tәuelsizdigin, jer tútastyghyn saqtap qaluy tiyis dep esepteymin.

Ata-babadan amanat bolyp qalghan jerimizdi qaytsek te saqtap qalayyq, soghan barynsha júmylayyq, bauyrlar!

Maqsat Iliyasúly

Abai.kz

22 pikir